رفتن به عربستان؛ به چه قیمتی؟

گروه جامعه: خبر اعزام مجدد ایرانیان به سفر حج و حل و فصل ظاهری اختلافات پیش آمده در این حوزه با واکنش‌های متفاوتی روبرو شده است. از یک سو عده‌ای از مردم که آرزومند این سفر زیارتی هستند از شنیدن این خبر خوشحال شده‌اند و در طرف دیگر جماعتی که تمایلی به این نوع از شعائر مذهبی ندارند از سرگیری مجدد حج را به نوعی خلاف عزت ملی دانسته و حتی تحقیر کشور در برابر سعودی‌ها خواندند. در این بین برخی نیز با یادآوری ظلم‌های انجام شده از سوی رژیم عربستان در کشورهای مختلف از جمله یمن، بحرین و. . . این پرسش را مطرح ساخته‌اند که آیا تقدیم پول به سعودی‌ها برای ظلم بیشتر عقلانی ست؟

واقعیت آن است که با هر سه نگاه مطرح شده در خصوص این موضوع می‌توان همدلی کرد زیرا هیچ گونه اطلاع دقیق و شفافی از مذاکرات ایران و عربستان برای حل و فصل اختلاف و تنش پیش آمده در اختیار افکار عمومی قرار داده نشده است. نکته جالب توجه آن است که «دلواپسان» عملکرد دولت اعتدال در حوزه سیاست خارجی درباره این نامحرم انگاشتن مردم در این موضوع خاص مهر سکوت بر دهان زده اند. آنان در مذاکرات هسته‌ای با جوّسازی‌های سنگین رسانه‌ای این گونه وانمود می‌کردند که تیم مذاکره کننده، مردم ایران را غریبه می‌داند و در حال انعقاد توافقاتی محرمانه است. این ادعا در حالی مطرح شد که هم توافق مقدماتی هسته‌ای در آذرماه۹۲ و هم توافق وین موسوم به برجام به شکل علنی منتشر شده و در اختیار عموم قرار گرفته بود و اعضای تیم سیاست خارجی دولت نیز بارها در رسانه‌های عمومی پاسخگوی ابهامات و پرسش‌ها بوده اند. اما در مذاکرات حج شاهد آن هستیم که روند مذاکره و توافق انجام شده به شدت دور از چشم مردم انجام گرفته است و از آن ناامیدکننده‌تر مسئولان این مذاکرات آن طور که باید و شاید به پرسش‌ها و ابهامات پاسخ نداده و سیاست سکوت رسانه‌ای را برگزیده اند.

یکی از مهمترین پرسش‌ها در خصوص مذاکرات حج می‌تواند این باشد که آیا این مذاکرات و توافق حاصل از آن قطعه‌ای از پازل تنش زدایی منطقه‌ای در دستور کار دولت است یا یک بخش مجزا از سیاستی که لزوما در اختیار دولت هم نیست؟ آیا اساسا مذاکرات حج زیر نظر وزارت امور خارجه انجام گرفته است؟
اگر توافقات حاصل شده در مذاکرات ایران و سعودی را ذیل سیاست تنش زدایی منطقه‌ای و در چارچوب ماموریت‌های وزارت امور خارجه تعریف کرده باشیم آنگاه شاید بتوان خوشبین بود که ادامه این روند در دراز مدت سبب کاهش تنش‌های خطرناک متقابل بین ایران و کشورهای خاورمیانه گردد اما اگر مذاکره صورت گرفته در این موضوع خاص خارج از ساختار سیاست خارجی دولت منتخب اکثریت سامان یافته است پرسش‌ها و ابهام‌ها دو چندان می‌شود و قبل از بیان هر پرسشی ابتدا باید مشخص گردد که مذاکرات صورت گرفته بر اساس چه سازوکاری بوده است و آیا نظارت کافی بر روی آن بوده تا ۱- تمام خواسته‌های ایران از جمله غرامت، تضمین کافی برای سفرهای آتی حجاج، عذرخواهی رسمی و. . . و ۲- سیاست‌های اعلامی دولت در حوزه مسائل منطقه‌ای در توافق صورت گرفته لحاظ شده باشد؟