«برجام» ضرورت تحقق اقتصاد مقاومتی
دکتر حمیدرضا طیبی به مناسبت سالگرد انعقاد برجام در گفت و گو با ایسنا در مورد روش تحقق‌پذیری اقتصاد مقاومتی و اثر برجام بر تسریع و یا تأثیر منفی بر محقق شدن آن، اظهار کرد: برای پاسخ به این سؤال ابتدا توضیح چند نکته ضروری است؛ از نظر من اقتصاد مقاومتی موردنظر مقام معظم رهبری اقتصاد متکی بر تولید ملی و تولید ملی متکی بر فناوری ملی است. پویایی و رقابت‌پذیری اقتصاد مقاومتی متکی بر کسب فناوری و روزآمد کردن پیوسته آن است. برای صاحب فناوری و بدنبال آن نوآوری شدن سه راه اساسی وجود دارد که به آنها و ضرورت‌های تحقق آنها اشاره می‌کنم.وی با بیان اینکه روش اول، تولید بومی فناوری است، ادامه داد: این روش به صورت طبیعی زمانبر بوده، به علت نداشتن آزمایشگاه‌های مرجع ملی در تأیید کیفیت فناوری‌های تولیدشده، جلب اعتماد جامعه و صنعت برای استفاده آن بسیار زمانبر خواهد بود. اما مشکل اصلی در جای دیگر است؛ در مراحل انجام پژوهش و ساخت نمونه‌های اولیه و در حالت حاکم بودن تحریم، به هر شکل ممکن از طریق واسطه‌ها، خرید قطعه، مواد اولیه، تجهیزات آزمایشگاهی و انتقال ارز حل می‌شود. سپس با هر مصیبتی به معنای واقعی آن، نظر کارفرما در استفاده از آن، جلب و قرارداد با تعهدات سنگین مثل ضمانتنامه‌های بانکی و جرائم تأخیر بسته می‌شود.
دکتر طیبی یادآور شد: در مراحل تولید فناوری عموماً سازندگان و فناوران تعهد قراردادی ندارند و تأخیر در دریافت قطعه و ارسال ارز، به خود آنها لطمه می‌زند. ولی وقتی بر اساس قرارداد تأمین تجهیزات برای یک پروژه مهم کشور «تعهد تحویل به‌موقع» داده می‌شود، در عمل، تأمین قطعات و مواد اولیه و ارسال ارز به خارج کشور از طریق واسطه‌ها در شرایط تحریم با مشکلاتی نظیر «هزینه بالای خرید قطعات و مواد اولیه تحریمی از طریق واسطه‌ها برای دور زدن تحریم»، «هزینه و زمان ارسال پول از روش‌های غیربانکی»، «تأخیر در دریافت قطعات و مواد اولیه به خاطر روش واسطه‌ای تأمین آن» و «مشکلات دریافت ارز در قراردادهای ارزی که با کارفرما بسته می‌شود و هزینه و زمانبر بودن دریافت ارز در خارج از طریق صراف‌ها و یا واسطه‌ها و تبدیل آن به ریال و یا انتقال ارز به دیگر تأمین‌کنندگان خارجی» مواجه می‌شوند.
رییس جهاد دانشگاهی افزود: چون قطعات و مواد اولیه موردنیاز ساخت دستگاه‌ها و تجهیزات با فناوری پیشرفته عموماً دارای کاربرد مضاعف است، بارها پیش آمده که مورد توقیف در برخی از کشورها قرار می‌گیرند.دکتر طیبی خاطرنشان کرد: اکنون تصور کنید که با این موانع حاصل از تحریم متعهد به تحویل به‌موقع تعهدات قراردادی خود هستید و به غیر از فشارهای کارفرما، فشارهای استانداران و نمایندگان را هم باید تحمل کنید که می‌خواهند پروژه‌ها زودتر راه‌اندازی شوند.
وی افزود: از هزینه گران تأمین منابع مالی از بانکهای داخلی به علت کم بودن میزان پیش‌پرداخت قراردادها که بگذریم، کسی هم نه هزینه اضافه حاصل از تحریم را در قیمت تمام شده در نظر می‌گیرد و نه زمان‌های از دست رفته به خاطر تدارکات خارجی و لذا همیشه هم با اتهام گران بودن قیمت تجهیزات ساخت داخل و هم تأخیر در تحویل مواجه هستیم.رییس جهاد دانشگاهی تصریح کرد: حالا اگر طرف‌های قرارداد، علاقه‌مندان به خریدهای خارجی و مزایای حاصل از آن باشند و بودن منابع ارزی ما در بانکهای خارجی و فاینانس چینی با پول‌های خودمان را بهانه کنند که دیگر صورت مساله مطرح‌شده پاک است و نیازهای تجهیزاتی پروژه‌ها به راحتی از خارج تأمین می‌شود؛ البته به همان دلایلی که ذکر شد، سازنده داخلی ابتدا مورد اتهام قرار می‌گیرد.
دکتر طیبی با اشاره به روش دوم برای صاحب فناوری شدن، خاطرنشان کرد: روش دوم صاحب فناوری‌شدن برای تحقق اقتصاد مقاومتی بویژه در پروژه‌های تکرارپذیر ملی، خرید دانش فنی یا لیسانس طراحی و تولید یک محصول و یا یک فرایند است که در حالت تحریم شرکتهای صاحب برند، فناوری را نمی‌فروشند. البته نه در قبل از انقلاب و نه در بعد انقلاب برنامه‌های مناسبی برای خرید دانش فنی برای پروژه‌های تکرارپذیر ملی نداشته‌ایم. در این حالت برای صاحب فناوری شدن باید فناوری را جذب کرده و سپس برای حفظ رقابت‌پذیری آن را ارتقاء داد.
رییس جهاد دانشگاهی خاطرنشان کرد: روش سوم و قابل حصول‌تر، تجمیع خریدهای خارجی و انجام بخشی از آن از شرکتهای معتبر خارجی در مقابل گرفتن امتیاز انتقال فناوری و ساخت داخل است. همه شرکتهای مطرح بین‌المللی آماده اجرای این روش هستند. در تصمیم درست دولت یازدهم برای تجمیع خرید 2000 دستگاه واگن مترو شرکتهای معتبر خارجی متعددی به خود ما اعلام آمادگی برای انتقال فناوری کردند. این مسیر بهترین و آسانترین روش برای صاحب تکنولوژی شدن است و چین حداکثر استفاده را از این روش و از شرکتهای صاحب‌نام غربی و شرقی برای کسب فناوری کرده است و ده‌ها مورد فناوری کسب شده را به کشور ما نیز صادر کرده است، منتهی مساله همه این شرکتها برای اجرا، رفع تحریم است.
رییس جهاد دانشگاهی با بیان اینکه خدمت رسانی به مردم به ویژه ایجاد اشتغال برای جوانان باید با سرعت بیشتری انجام شود، اضافه کرد: باید از هر سه روش گفته شده در کسب فناوری در اجرای سریع پروژه‌های توسعه ای کشور استفاده کرد و لذا برداشته شدن تحریم‌ها البته با رعایت شرایط عزت، حکمت و مصلحت جمهوری اسلامی ضرورت اجرای آنها است.
دکتر طیبی معتقد است که ما در کشور توان تولید بیشتر فناوری های پیشرفته مورد نیاز را به صورت بومی داریم و دوران تحریم می توانست فرصت بسیار ارزنده‌تری برای تحقق اقتصاد مقاومتی باشد.در صورتی که می‌توانستیم مدیریت درست آن را در حمایت از تولید ملی انجام دهیم که ظاهرا دعواهای سیاسی مجالی را برای پرداختن به این امور نمی‌گذارد.وی ادامه داد: برجام اقدام بسیار ارزنده دولت تدبیر و امید برای رفع تحریم بود و هست و همه باید با اتحاد و یکپارچگی تلاش کنیم دشمن دیرینه ما به تعهداتش در برجام عمل کند؛ طبیعی است اگر دشمن ببیند عدم عمل به تعهدات باعث اختلاف شدید در کشور می‌شود و ابزار برای تسویه حسابهای سیاسی، حتماً از این ابزار خود استفاده می‌کند و چنانکه کرده است. باید نوک پیکان حمله خود را متوجه دشمن اصلی کنیم.
رییس جهاد دانشگاهی در پایان تصریح کرد: تحقق اهداف برجام ضرورت تحقق اقتصاد مقاومتی است و ضروری است این نکته ذکر شود که ما عمل به تعهدات برجام را به معنای باز کردن درِ بی‌رویه کشور به روی محصولات و کالاهای خارجی نمی‌دانیم و اگر این کار خدای ناکرده اتفاق بیفتد، آخرین فرصت تحقق اقتصاد مقاومتی و پیشرفت دانش‌بنیان کشور نیز از دست خواهد رفت و یقیناً تبعات آن برای کشور سنگین خواهد بود.
