یادگار کهن و نیک هزاران ساله ایرانیان

علی سبزمیدانی
خورشید چند روزی است جور دیگری طلوع می‌کند پرندگان نغمه هایشان متفاوت است. نسیم نوازشش مهربانانه و ملایم شده است. هوای مطبوع و دلپذیر کم کم در نبرد با سرمای سخت زمستان پیروز میشود. بر روی شاخه‌های درختان نو شکوفه‌ها از لا به لای شاخه بیرون می‌آیند و خودنمائی می‌کنند. برف‌ها و یخ‌ها در حال آب شدن هستند تا در جویبارها و رودها جوشش داشته باشند. در واقع همه چیز خبر از تغییر و تحولی خاص دارد.

نــــــوروزی دیگر فرارسیده است. بهار که از راه می‌رسد میتوان حال و هوایش را در حال و هوای مردمان شهرمان دید، که اغلب در تکاوی نورزی اند. خرید پوشاک و خرید و تعویض وسایل منزل و. . . ازدحام در آجیل فروشی‌ها همه از نشانه‌های نوروز است، مشخصاتی که می‌توان آنرا ظاهری دانست. مشخصات باطنی و غیر قابل لمس آن نیز در روح و جسم و جان ما احساس می‌شود. نوروز موسم نو شدن و تغییر است، خواه یا نا خواه همه چیز تغییر می‌کند. فصل, فصل رویش و به قول امروزی‌ها بروز رسانی است.

نوروز اولین روز سال خورشیدی ایرانی برابر با اول فروردین ماه، جشن آغاز سال جدید ایرانی و یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران ایران باستان است. خاستگاه نوروز در ایران باستان و چهار هزار سال است که مردم مناطق مختلف فلات ایران بزرگ که امروز هر کدامشان کشوری شده‌اند امروزی و مناطقی از سرزمین ایران بزرگ که نوروز را جشن می‌گیرند. زمان برگزاری نوروز، در آغاز فصل بهار است که امروزه به آن برابری بهاری یا اکیونوس می‌گویند.

نوروز در ایران و تاجیکستان و افغانستان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها مثل قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، کردستان، گرجستان، آلبانی، چین،‌ترکمنستان، و ازبکستان تعطیل رسمی است و مردمان آن جشن عید را برپا می‌کنند. قدمت نوروز به زمان "جمشید جم" پادشاه نامی ایران زمین بر می‌گردد، او از پادشاهانِ نامی ایران زمین بوده و نام او در اوستا و متون پهلوی و متن‌های دوران اسلامی بسیار آمده‌ است. جمشید در شاهنامه، فرزندِ طهمورث و شاهی فره‌مند است که سرانجام به‌دستِ ضحاک کشته می‌شود. در میان شهریاران ایرانی جمشید به انجام دادن کارهای بزرگ معروف بوده است.

آیین‌های مختلف جشن‌های نوروز
نوروز مجموعه‌ای از جشن‌ها و مناسبت‌ها است. جشن‌های سال نو و یاجشن‌های نوروزی در ایران برنامه‌های متعددی دارد که ابتدا با "چهارشنبه‌سوری" شروع می‌شود. بعد از جشن چهارشنبه سوری آخرین پنجشنبه رفتن به مزار و آرامگاه رفتگان است. سومین برنامه که بیشتر در خراسان جنوبی رایج است مراسم الفه است. این مراسم نیز در آرامگاه‌ها و قبرستان‌ها و یا مساجد برگزار می‌شود و بیشتر برای تکریم و احترام به نیاکان است. در این مراسم شیرینی و کیک‌های محلی (قطاب- نان شیری - گعک) به همراه سبزه در سفره گذاشته می‌شود.

کوروش بزرگ، نوروز را در سال ۵۳۸ (قبل از میلاد) ، جشن ملی اعلام کرد. وی در این روز برنامه‌هایی برای‌ترفیع سربازان، پاکسازی مکان‌های همگانی و خانه‌های شخصی و بخشش محکومان اجرا می‌نمود. این آیین‌ها در زمان دیگر پادشاهان هخامنشی نیز برگزار می‌شد. در زمان داریوش یکم، مراسم نوروز در تخت جمشید برگزار می‌شد. بررسی‌ها بر روی سنگ نبشته‌های موجود در تخت جمشید نشان می‌دهد که هخامنشیان جشن نوروز را بسیار با شکوه برگزار می‌کرده اند. در تاریخ آمده است که داریوش اول هخامنشی، به مناسبت نوروز سال ۴۱۶ (قبل از میلاد) ، سکه‌ای از جنس طلا ضرب نمود که در یک سوی آن سربازی در حال تیراندازی نشان داده شده‌است.

در دوران هخامنشی، جشن نوروز در بازهٔ زمانی میان ۲۱ اسفند تا ۱۹ اردیبهشت برگزار می‌شده است. برخی از پژوهشگران (هرتسفلد، کرفتر، اردمن، گیرشمن و پرادا) مدعی هستند که تخت جمشید برای انجام مراسم نوروز ساخته شده است. اکنون ما وارثان نوروزیم. یادگار کهن و نیک هزاران ساله ایرانیان و مهم‌ترین اتفاق سال برای ایرانیان است. تعطیلی دو هفته‌ای که از یکی دو روز قبل از تحویل سال آغاز و تا روز سبزدهم فروردین ماه یعنی روز "سیزده بدر" به طول می‌کشد باعث شده تا حال و هوای نوروزی بسیار متفاوت و جذابتر از سایر رویدادها و مناسبتهایی باشد که در طول سال برایمان رخ می‌دهد.

اکنون اما زمان تحول است. زمین و زمان در حال تغییر هستند. فرصت برای انسانها نیز مناسب است, میبایست بروز رسانی اساسی در روح و افکارمان انجام دهیم. نباید نوروزمان مثل دیروزمان باشد. نوروز , نوروز است و نسبت به دیروز متفاوت است. از طبیعت بیاموزیم که چگونه فرصت را مغتنم میشمارد و تحول ایجاد می‌کند. اینکه چند نوروز در زندگی خود ببینیم غیر قابل پیش بینی است اما قطعا این فرصت‌ها دائمی نخواهند بود. قدرشان را بدانیم و از آنها به بهترین نحو استفاده کنیم.