برجامِ پابرجا

گروه سیاسی: اگر بخواهیم فقط و فقط یک دستاورد دولت اعتدال در قریب به چهار سال اخیر را به یاد بیاوریم بی شک می‌توان از توافق هسته‌ای وین موسوم به برجام یاد کرد. این دستاورد بزرگ در دل خود باعث رفع موانع بی شماری بر سر راه کشور در حوزه‌های مختلف شده است. به عنوان مثالی ملموس می‌توان از بازگشت ایران به جایگاه پیش از تحریم‌ها در بازار نفت سخن گفت. برای کشور مانند کشور ما که دهه هاست اتکای درآمدهایش بر فروش نفت بوده است فروش این کالای گرانبها ارزشی وصف ناشدنی دارد، به این معنا که اگر در شرایط حاضر روزی به هر دلیلی نتوانیم به مقدار مورد نیازمان به فروش نفت بپردازیم باید شاهد بحران‌های عظیمی ناشی از کمبود منابع مالی در حوزه‌های مختلف از جمله حقوق و دستمزد که اثر مستقیمی بر روی سفره مردم دارد باشیم.

اگر برجام نبود مطابق آن چه ایالات متحده و شرکایش به شکل رسمی اعلام کرده بودند به واسطه افزایش تحریم‌های بین المللی میزان فروش نفت ایران به صفر می‌رسید. با اندک توجهی به ساختار اقتصادی حاکم بر ایران می‌توان متوجه عمق فاجعه در صورت بروز چنین اتفاقی شد. دیگر تحریمی که رفع آن قابل لمس است برداشته شدن موانع بر سر راه واردات کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای است که در گذشته واردات این قبیل کالاها بین ده تا سی درصد هزینه اضافی را بر دوش فعالان اقتصادی می‌گذاشت.

 از اثرات بلند مدت برجام نیز می‌توان به افزایش سرمایه گذاری‌های خارجی و تسهیل ورود فناوری‌های نو اشاره کرد. اگر به واقع خواهان حل و فصل بحران عظیم بیکاری هستیم راه آن استقبال از سرمایه گذاری‌های کلان خارجی و بهبود فضای کسب و کار در داخل است نه وعده‌های نجومی از قبیل ایجاد پنج میلیون شغل در چهار سال و یا گفتن از «کار و کرامت» در شعار و سخنرانی. از سوی دیگر یکی از مهترین راهکارها برای افزایش بهره وری به عنوان یکی از پایه‌های سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی رهبر انقلاب آسان‌سازی ورود فناوری‌های نو به کشور است که برای این مهم ابتدا می‌بایست موانع و سدهایی که تحریم‌های مرتبط با پرونده هسته‌ای بر سر راه همکاری‌های ایران با کشورهای پیشرفته ایجاد کرده بود با برجام رفع می‌شد.

 نکته قابل توجه در خصوص توافق وین آن است که برجام به گونه‌ای تنظیم شده است که  تغییرات سیاسی در طرف‌های این توافق نمی‌تواند تاثیری آن چنان بزرگ بر روی آن بگذرد. همین چند ماه پیش بود که حضور دونالد‌ترامپ در کاخ سفید برخی تحلیل گران و فعالان سیاسی در ایران را با این پرسش مواجه ساخته بود که آیا جایگزینی تندروها با دولت اوباما باعث ایجاد خللی در اجرای برجام خواهد شد؟ حتی برخی رسانه‌ها همچون صداوسیمای انحصاری و مخالف دولت روحانی با بزرگنمایی لفاظی‌های غیر قابل اجرای‌ترامپ مبنی بر پاره کردن برجام به این آتش دامن زدند تا به گمان خود این دستاورد بزرگ نظام که به واسطه توانمندی تیم سیاست خارجی دولت اعتدال به دست آمده است را بی اهمیت و در معرض نابودی جلوه دهند.
اما در واقعیت چه شد؟ آیا با حضور‌ترامپ و همراهان جمهوری خواهش در قوه مجریه امریکا اجرای برجام متوقف شد؟ آیا تحریم‌های مرتبط با پرونده هسته‌ای بازگشت؟ آیا قطعنامه‌های تحریمی بی سابقه در طول تاریخ سازمان ملل که ایران را تهدیدی برای صلح و امنیت بین الملل قلمداد می‌کرد بازگشتند؟

پاسخ همه این سوالات منفی است.‌ترامپ نیز مانند رییس جمهور پیشین امریکا در حوزه‌های غیر هسته‌ای که امکان مذاکره در خصوص آن‌ها فعلا فراهم نیامده است تحریم‌های یکجانبه‌ای را وضع می‌کند و در حوزه تحریم‌های هسته‌ای در حال اجرای برجام است. این دسته از تحریم‌های یکجانبه در حوزه‌های غیر تحریم‌های رفع شده به واسطه برجام  از جنس تحریم هایی است که از ابتدای پیروزی انقلاب57 علیه مردم ایران اعمال می‌شود و به هیچ وجه قابل مقایسه با تحریم‌های فلج کننده‌ای که به بهانه پرونده هسته‌ای وضع شد و دوست و دشمن بند بند آن را اجرا می‌کرد نیستند.

 انتخابات ایران نیز قطعا هیچ تاثیری بر روند اجرای برجام نخواهد گذاشت. رقبای اصولگرای حسن روحانی در انتخابات96 حتی تندروترینشان با همه وارونه نمایی‌ها و جوّ‌سازی‌های رسانه‌ای که گاه و بیگاه علیه برجام سامان می‌دهند خود به خوبی از این موضوع آگاه هستند که تمامی ارکان نظام پشتیبان  اجرای برجام هستند و از آن مهمتر مخالفت با برجام به معنای تیر خلاص به نامزد مورد حمایتشان خواهد بود زیرا اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران از توافقی که باعث برداشته شدن موانع تحریمی شده است حمایتی قاطع می‌کنند و مخالفت با برجام یعنی کاهشی شدید در سبد آرایی که نامزدهای انتخابات به آن چشم دوخته اند. شاید از همین روست که هیچکدام از نامزدهای انتخابات96 سخنی در مخالفت با این سند ابراز نکرده‌اند و حتی اگر در نهان با چنین شیوه‌ای در سیاست خارجی مخالف باشند حداقل در ایام انتخابات از آن سخنی نخواهند گفت.

واقعیت آن است که ما از مرحله برجام هسته‌ای عبور کرده‌ایم و با وجود آن که شاید تندروها - چه در ایران و چه در ایالات متحده - آرزومند بر هم خوردن این توافق باشند امکان ایجاد مانع قابل ملاحظه‌ای بر سر راه اجرای این توافق را نخواهند داشت اما نکته مهم آن است که افرادی که در خود توان حضور در قوه مجریه کشور را دیده‌اند می‌بایست با صراحت و شفافیت درباره برنامه هایشان برای حل و فصل سایر پرونده‌های باز بین ایران و غرب که ممکن است در آینده باعث تحریم هایی علیه کشورمان شود اظهار نظر کنند. پرونده هایی از قبیل حقوق بشر، بحران‌های منطقه ای، برنامه موشکی و. . .

عدم ارائه برنامه از سوی نامزدها برای چگونگی مواجهه با این پرونده‌های باز بین ایران و غرب به شکل عام و ایران و امریکا به شکل خاص باعث آن خواهد شد که دورنمای کشور چه از منظر اقتصادی و چه از جهت سیاسی برای مردم مبهم و غیر قابل پیش بینی گردد. نکته‌ای که ذکر آن در این موضوع ضروری است این که کلی گویی‌های مرسوم در این حوزه‌ها پاسخگوی پرسش‌ها و ابهامات نیست و نامزدهایی که در سر سودای حضور در ساختمان پاستور را می‌پرورانند می‌بایست دقیق و شفاف برنامه خود را همراه با جزییات آن برای مقابله با چنین موضوعاتی در اختیار مردمی که انتخابگر هستند قرار دهند تا انتخابی شایسته را شاهد باشیم.