به روز شده در ۱۴۰۲/۱۲/۲۸ - ۲۰:۵۵
 
۰
تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۳/۲۳ ساعت ۱۱:۲۴
کد مطلب : ۱۳۱۷۵۲
گزارش «بهار» به بهانه آغاز جشنواره فیلم کودک و نوجوان

سینمای کودک نیازمند راهکارهای نوین

مرجان يگانه پرست- روزنامه بهار: جشنواره فیلم کودک و نوجوان، یکی از معتبرترین و قدیمی‌ترین جشنواره‌‌هایی فیلم است که در ایران برگزار می‌شود و علاقه مندان خاص خود را دارد. جشنواره‌ای که همواره با چالش‌ها و تغییرات متعدد و البته موفقیت‌های بسیار هم کسب کرده و در دوره هایی روی سینمای ایران اثرات جدی گذاشته است اما این اثرگذاری نتوانسته آن چنان باشد که به تقویت سینمای کودک و نوجوان و تولید آثار قابل توجه در این زمینه منجر شود. این جشنواره دیگر جوان و نوپا نیست که بدون داشتن نقشه راه و اهداف روشن آینده پیشروی کند و با این حال به مانند جشنواره‌ای تازه کار همچنان اهدافش دستخوش تغییر و اثراتش در سینمای کودک نامعلوم و کم اثر است.  سی دوره از این جشنواره گذشته است اما ما هنوز صاحب سینمای کودک نشده ایم.

سابقه جشنواره فیلم کودک و نوجوان
این جشنواره از سال ۱۳۶۱ تا کنون، در مکان‌ها و تاریخ‌های مختلفی در دو بخش داخلی (فیلم‌های سینمایی) و بین الملل (فیلم‌های انیمیشن) برگزار شده است. این جشنواره که تا کنون ۶ دوره در تهران، ۱۷ دوره در اصفهان، یک دوره در کرمان و ۵ دوره در همدان برگزار شده، اگر چه از سال ۱۳۹۰ به موجب امضای تفاهم نامه‌ای برای برگزاری دوره ۵ ساله آن در اصفهان، برنامه‌ریزی شده بود اما از سال ۹۴ و همزمان با آغاز برگزاری دور بیست و نهم جشنواره، تغییراتی به وجود آمد که عده‌ای علت اصلی آن را تغییر شهردار اصفهان اعلام کردند و با ملغی اعلام کردن تفاهم نامه پنج ساله، میزبانی بیست و نهمین دوره جشنواره را به همدان سپردند اما در سال 1395 جشنواره به اصفهان بازگشت و امسال نیز قرار است که در آنجا بماند.

چالش‌های برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان
جابه جایی شهری: مهمترین چالش این جشنواره، جابه جایی آن از شهر اصفهان و جذب میزبانی از سوی دیگر شهرها و به ویژه همدان بوده است. این جشنواره مدت‌ها در اصفهان و تنها یک دوره در کرمان برگزار شده است و 5 دوره هم در همدان برگزار شده است و در دوره هایی این جشنواره در کشاکش دو شهر اصفهان و همدان سرگردان بود و در دوره‌ای تغییر شهردار اصفهان باعث شد که توافقات سازمان سینمایی و مسئولان این شهر برای برپایی جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان در اصفهان معلق بشود و در این فاصله شهرهای دیگری چون همدان و حتی تهران برای میزبانی این جشنواره سینمایی مطرح شوند. این جابه جایی شاید برای شهرهای میزبان موثر بوده است و آنها را در دستیابی به خودشناسی و حمایت و تقویت توانمندی‌های لازم در حوزه کودک و نوجوان یاری کرده و تلنگری بر ساختار شهری و زیرساخت‌های لازم برای تولید، نمایش و برگزاری چنین جشنواره‌ای را فراهم کرده است اما از طرفی جشنواره با این جا به جایی‌ها دچار سردرگمی و تغییر سیاست گذاری‌های متعدد شده و جامعه سینمایی و علاقه مندان و سینماگران این حوزه را دلسرد و سرگردان کرده است. در نهایت بیشترین آسیبی که این جابه جایی میزبانی شهرها به دنبال داشته، مانعی بر بین‌المللی شدن و به خاطر ماندن این سینما در یک مکان و زمان مشخص شده است. جشنواره فیلم کودک و نوجوان ما، جشنواره معتبری در جهان به شمار می‌رود اما لزوم ثبات در برگزاری آن و زمان و مکانی معین که معرف جشنواره باشد، در طی این جابه جایی‌ها بی‌توجه مانده و خواه ناخواه لطماتی به دنبال داشته است.

تفکیک جشنواره کودک از نوجوان: ضمنا در دوره هایی به دلیل علاقه مندی هنرمندان و مسئولین دو شهر همدان و اصفهان عنوان شد تفکیک فیلم‌های کودکان و نوجوانان بتواند به انجام کار تخصصی بیانجامد و با این اتفاق هم مردم همدان و هم مردم اصفهان از جشنواره بهره ببرند اما در نهایت این تفکیک را غیرمنطقی و موجب دو دستگی جشنواره و میهمانان دانستند و مسئله تفکیک دو حوزه کودک و نوجوان از هم منتفی شد.

ناتوان در تولید و نمایش آثار:  سوای از مسئله جذب بودجه لازم و تولید آثاری با پروداکشن عظیم و جدی که دغدغه این نوع از سینما بوده و هست، شاید مهمترین و بحث برانگیزترین مسئله این جشنواره و این ژانر، مسئله نمایش آثار تولید شده بوده است. در طی سال‌های متعددی که این جشنواره برگزار می‌شود و همواره معرف بسیاری از سینماگران و یا میزبان میهمانان بین المللی و مطرح بوده است، فیلم‌های بسیاری با بودجه کم و زیاد ساخته شده‌اند و فیلم‌های بسیاری هم از بازارهای جهانی خریداری شده‌اند اما در نهایت عمده این آثار با مسئله اکران مناسب و جذب مخاطب مواجه بوده اند. بروز این مسئله به عدم توجه به سرگرمی و جاذبه‌سازی در سینمای کودک، نبود سینماهای اختصاصی کودکان و عدم برگشت بودجه و سرمایه این نوع فیلم‌ها بازمی گردد. دلیل دیگر این است که اساسا فیلم‌های سینمایی با افت و ریزش مخاطبان مواجه بوده است. هزینه‌های بالای رفتن به سینما و عدم توجه به سوژه‌های سرگرم کننده و به ویژه نبود فانتزی در سینمای کودک و همچنین تغییر سبک زندگی و تفریح عمومی موجب افول سینماها شد و نظارت دولتی و فیلم‌های سفارشی هم در جذب آنها کم تاثیر بوده است. این چالش نیاز به آسیب‌شناسی و بررسی همه جانبه دارد و تاکنون بی پاسخ مانده است.

عمده اثرات سی سال برگزاری جشنواره فیلم کودک و نوجوان
جشنواره کودک و نوجوان به ارتقاء کیفیت آثار و جدی گرفتن این ژانر سینمایی شده است و ژانری که در سینمای ما مورد بی‌توجهی بود رفته رفته در طی این سال‌ها پر و بال گرفت و به بالندگی رسید. فیلم‌های قابل توجهی در این حوزه در طی سال‌های مختلف ساخته شده است که هم افتخاری در تاریخ سینمای ما محسوب می‌شوند مثل «باشو غریبه کوچک» ساخته بهرام بیضایی و «دونده» امیر نادری و هم عاملی برای شناسایی و درخشش سینمای ما در جهان شده‌اند که عمده فیلم‌های کیارستمی و به ویژه «خانه دوست کجاست؟ » او در این شاخه قرار می‌گیرند. کما این که «بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی که از آثار تولید شده در این حوزه بود، جزو اولین پیشتازهای سینمای ایران در آکادمی اسکار بوده است.

تقویت سینمای کودک: این جشنواره در سال‌های آغازین اش موجب ساخت و تولید آثار خاطره انگیزی چون «گلنار» ساخته کامبوزیا پرتوی، «شهر موش ها» ساخته مرضیه برومند و مجموعه‌های مختلف «کلاه قرمزی» ساخته ایرج طهماسب شدند که در ذهن و خاطره نسل‌های متعدد کودکان این سرزمین به یادگار مانده اند. بعد‌ها نمونه‌های دیگری «سفر جادویی» ساخته ابوالحسن داوودی و «خواهران غریب» ساخته کیومرث پوراحمد  هم شد و با توجه ویژه به این ژانر از سینما، فعالان و علاقه مندان حوزه انیمیشن هم تقویت شدند و سینمای ما شاهد فیلم‌های انیمیشنی چون «تهران 1500» ساخته بهرام عظیمی و «شاهزاده روم» ساخته هادی محمدیان هم بود. فراموش نشود که تا چند سال پیش بیشترین آمار فروش فیلم سینمایی در تسخیر همین ژانر بود و در میان فیلم‌ها و ژانرهای سینمایی متنوعی که در طی سال‌ها ساخته می‌شد، «کلاه قرمزی» صاحب این امتیاز بود.

استعدادیابی و‌تربیت سینماگران شاخص: با نگاهی به گذشته و مروری بر آثار برخی سینماگران اثرگذار، شاهد خواهیم بود که این جشنواره در کشف استعدادها و سینماگران شاخص اثراتی داشته است. بسیاری از سینماگران شاخص سینمای ما در آغاز در حوزه سینمای کودک کار کرده‌اند و از این جمله می‌توان به کیانوش عیاری، فرشته طائر پور، کامبوزیا پرتوی، مجید مجیدی. رشد و تقویت سینمای انیمیشن: اگر حوزه انیمیشن در سینمای ما رونق گرفته است که موجب ایجاد مشاغل جدید در این حوزه و همچنین تامین خوراک برای مخاطبان آن شده، نتیجه وجود همین جشنواره و جدی گرفتن این ژانر از سینما است. صنعت سینما شاید قوی و در حد و‌اندازه سینمای جهان نباشد اما سبک سینمایی ایران در جهان نمونه است و سینما یکی از امتیازات و دستاوردهای بعد از انقلاب بوده است. سینما ضمن رشد خود، جوانب دیگر را هم بالنده کرده و برگزاری دوره‌های مختلف جشنواره فیلم کودک و نوجوان و تقویت این ژانر سینمایی، رشد و‌تربیت نسل‌های جدیدتر و توانمندتر را موجب شده و بعد از گذشت چند سال فیلم‌های انیمیشن کامپیوتری که سبک مورد پسند بسیاری از مخاطبان و نیاز کودکان امروز است هم در ایران پا گرفته است و این از نتایج مثبت جشنواره کودک و نوجوان است. به نظر می‌رسد این شاخه از سینما، آینده رو به رشد و روشنی را تجربه کند و بتواند جهان دیگری پیش روی سینمای ایران بیافریند.

سینمای کودک نیازمند راهکارهای نوین
خصوصی‌سازی: یکی از راهبردی‌ترین راهکارها برای تقویت نه تنها سینمای کودک که بنیان سینما، حمایت از سرمایه خصوصی و کمرنگ شدن فیلم‌های دولتی است. این راهکار سبب بازگرداندن سینما به روال و حیات طبیعی آن می‌شود زیرا سرمایه گذار خصوصی به بازگشت سرمایه توجه دارد و این توجه موجب توجه به کیفیت محتوا و تولید تخصصی در کنار سرگرمی‌سازی هم می‌شود.
توجه به سرگرمی‌سازی و تکنیک‌های نوین: علاوه بر این توجه به فانتزی و سرگرمی‌سازی به واسطه ابزارها و تکنیک‌های نوین، می‌تواند به این ژانر کمک کند و خوراک قابلی برای کودکان و مخاطبان آن فراهم سازد. مسائل آموزشی، روان‌شناسانه و سرگرم کننده باید به واسطه کارشناسان ‌تربیتی، روانشناس و سینماگر در این نوع سینما پایه گذاری و تولید به مرحله بهره برداری برسد. این مسیر نیاز به پژوهش و ابتکار و همچنین فراهم کردن زیرساخت‌های لازم می‌باشد.