صادق صدرایی
با نگاهی به آن چه در فضای رسانه ای، فرهنگی کشور میگذرد مشاهده میکنیم که در چهار دهه پس از انقلاب برخی از مفاهیم و موضوعات از سوی جریان رسمی حمایت و تبلیغ میشود و تصور بر آن است که با چنین رانتهایی میتوان این مفاهیم که اصطلاحا مفاهیم ارزشیخوانده میشوند را به متن جامعه منتقل کرد.
هنگامی که به تاریخ ایران نگاهی گذرا میکنیم شاهد آنیم که اتفاقا ایرانیان چندان توجهی به تبلیغ قدرت رسمی ندارند و خود به خوبی تشخیص میدهند که به چه مفاهیمی باید تکیه کنند و به کدام نه. این شکل مواجهه جریان رسمی با برخی مفاهیم سبب آن شده است که بازوی رسانهای آن یعنی سازمان سیاسی، رسانهای و البته انحصاری صداوسیما نیز در راه تبلیغ مفاهیمی که مورد تایید قرار بگیرد در صف اول بایستد. شاید تا اینجای کار با وجود همه اشکالاتی که به آن وارد است با توجه به نوع تفکر حاکم بر تصمیم گیران کشور قابل درک باشد اما مشکل از جایی شروع میشود که این بازوی رسانهای توانایی حیرت انگیزی در تبدیل تبلیغ برایمفاهیم ارزشی به ضد تبلیغ دارد!
بخشی از این موضوع به اشکال ساختاری باز میگردد که اساسا این نوع ایجاد رانت رسانهای و فرهنگی نادرست است و به هدف مورد نظر نمیرسد اما بخش دیگری از ماجرا هم به کارنابلدی مدیران همیشه در صحنه این رسانه مربوط میشود. برای روشنتر شدن موضوع با یک مثال ادامه میدهیم. درباره خبر شهادت یکی از نظامیان ایرانی حاضر در سوریه در روزهای اخیر سخنان بسیاری گفته شده است و طبیعتا صداوسیما تلاش خود را به کار بسته است که این موضوع را به عنوان یکی از ماموریتهای خود برجستهسازی کند. اصل موضوع مسئلهای غم بار و شایسته توجه است اما نوع مواجهه صداوسیما با این مسئله چگونه بوده است؟
حتما، اشتباههای پیاپی گزارشگر پر اشتباه فوتبال در زمانی که داشت از این موضوع سخن میگفت را دیدهاید. آیا واقعا این اشتباههای پی در پی تنها به ضعیف بودن این فرد که ظاهرا اشتباه جزو لاینفکی از فعالیتش شده است برمیگردد؟ به نظر میآید که این اشتباه کمی متفاوت از گذشته است و باید ریشهاش را در اجباری جستجو کرد که هر فردی در صدا و سیما را در چنین موضوعاتی در کلیشهای خاص قرار میدهد. به واقع اگر این گزارشگر فوتبال در خصوص این شهید بزرگوار سخنی نمیگفت اتفاقی میافتاد؟
یک نمونه دیگر از این دست غیرحرفهایگریهای صداوسیما؛ قاعده بخشهای خبری آن است که خبرها بهترتیب اهمیت چینش میشوند و تلاش میشود که تنوع در آنها رعایت شود. این قاعده بدیهی به واسطه همان تلاش برای برجستهسازی و پررنگ کردن یک موضوع خاص نادیده گرفته میشود و شاهد آن هستیم که در یک بخش خبری سی دقیقهای در ده دقیقه ابتدایی چهار خبر پیاپی در خصوص مراسم بزرگداشت این شهیداختصاص پیدا میکند. آیا این تبلیغ فرهنگ شهادت است یا ضعف رسانهای و جهل نسبت به ابتداییترین مفاهیم مرتبط با رسانه؟