یکتا تاجیک- روزنامه بهار
در نیمه اول امسال برنامههای جدیدی در عرصه فرهنگ و هنر باب شد که در نوع خود برای تماشاگر ایرانی تازگی داشتند. پروژههایی که تلفیقی از هنرهای موسیقی، نمایش و طراحی نور بودند و با پیوند زدن این هنرها، تجربهای جدید را برای مخاطبان علاقه مند رقم زدند. این مجموعههای متفاوت در اجرا و با حضور چهرههای سرشناس، سر خط خبرهای فصل تابستان شد که با اقبال قابل توجهی هم روبه رو شدند. اینکه چه شده است که این نوع اجراهای تلفیقی در ایران پا گرفته و طرفدارانی هم برای خود پیدا کرده است، به عوامل مختلفی بستگی دارد اما آنچه به نظر مسلم میرسد این است که این ایده خوب یا بد، مورد اقبال واقع شده و گویا باید منتظر پروژههایی با چنین سبک و سیاقهایی در آینده بود.
***
فصلی با طعم کنسرت – نمایشها
هر چند اجرا و طراحی مجموعههایی از تلفیق هنرهای مختلف مبتنی بر موسیقی و نمایش برای تماشاگران ایرانی، تجربهای جدید محسوب میشوند و استقبال گرم آنها از این برنامهها و انتشار قطعاتی از این مجموعهها در شبکههای مجازی، نشانه موفقشدن این نمایش- کنسرتها هستند، اما این نوع هنرها در خارج از ایران یکی از جدیترین و پر سابقهترین هنرها بوده است و سابقه دیداری و شنیداری تماشاگر خارجی پر است از این نوع تجربهها. موارد زیادی دست به دست هم دادهاند و مسبب بروز چنین مجموعههایی شده اند. شاید یکی از عوامل سبب ساز، شبکههای اجتماعی و ارتباط با دهکده جهانی است. تجربههای جهانی و آشنایی با مولتی مدیاها، انگشت حیرت مخاطبان و توجه کاربران ایرانی را برانگیخته است. ضمن اینکه بسط و رشد آژانسهای مستقل که گاه اثری خوب و گاه بد داشته است، به سودآوری یک برنامه بیشتر توجه دارد. به همین دلیل گرد هم آوردن هنرمندان دو حوزه موسیقی و نمایش موفق، شاید یکی از ایدههای ناب و موفق این آژانسها بوده است. ایدهای که پتانسیل بالایی در جاذبهسازی و جلب تماشاگر در خود دارد. سرآمد این مجموعهها «پروژه سی» ، «غمنومه فریدون» و «اپرای خیام» بود که در صدر خبرهای رسانهها هم قرار گرفتند.
پروژه «سی» : یکی از برجستهترین مجموعه برنامههای تلفیقی، کنسرت- نمایش «سی» بود که همراه با خوانندگی همایون شجریان و آهنگسازی سهراب پورناظری و نویسندگی متن نغمه ثمینی بود. مجموعهای که به بخشی از داستانهای شاهنامه از فردوسی میپرداخت و کماکان هم ادامه دارد. این مجموعه با عنوان پروژه «سی» توانست با گرد هم آوردن موسیقی عالی، صدای بی نظیر و دوست داشتنی مطرح این سالها و البته چهرههای سرشناس نمایش موفق عمل کند. همچنین این مجموعه از حضور موثر عواملی حرفهای و تاثیرگذاری چون علی اصغر دشتی در اجرا و کارگردانی نمایش، نغمه ثمینی در نوشتار متن و حمید نعمت الله در ساخت مستند پروژه بی نصیب نماند و بتواند در راس خبرها بماند. این مجموعه شاید اولین نباشد اما یکی از کاملترین تیمها را در کنار خود داشت، ضمن اینکه متن و نحوه اجرای آن، تلاشی برای بازسازی در راستای هویت ملی بود و حضور چهرههایی چون سحر دولتشاهی، مهدی پاکدل، بهرام رادان و. . . و همچنین انیمیشن روی صحنه رفت.
«غمنومه فریدون» : مجموعه تلفیقی دیگری که در این فصل با استقبال و توجه ویژه علاقه مندان روبه رو شد، انتشار آلبومی با نام «غمنومه فریدون» بود. همان طور که از نامش پیداست، مجموعهای با الهام از موسیقی ایرانی و لحن قدیمی بود، این اثر هم تلفیق از هنر موسیقی و نمایش بود و تجربهای نو با حضور چهره مطرحی چون حسین علیزاده بود. در واقع این اثر، کتابی صوتی بر اساس داستانی به نویسندگی و کارگردانی پیمان قدیمی است و حاصل تحقیقات او در زمینه ادبیات کوچه است. در «غمنومه فریدون» علاوه بر حسین علیزاده، بازیگران و صداپیشگانی نظیر زندهیاد مرتضی احمدی، ژاله علو، صابر ابر، فرهاد اصلانی، امیر جعفری، سیامک صفری، حبیب رضایی، فاطمه معتمدآریا و آیدا شاملو ایفای نقش کردهاند. ویژگی خاص «غمنومه فریدون» این بود که روایتی محاوره و موزون به سبک و سیاق قصههای کوچه از یک آبادی است که در آن خندیدن ممنوع میشود. . . این آلبوم در فروش رکورد زد و با استقبال ویژه مخاطب مواجه شد. زبان و فضای کلی این اثر، حس و حال اثر قدیمی و محبوب «شهر قصه» را یادآور میشد و در نوع خود در اجرا و طراحی پرجاذبه بود.
«اپرای عروسکی خیام» : این اثر هم تلفیقی از هنر نمایش عروسکی و موسیقی موفقی بود که در نوع خود و روایت داستان یکی از برجستهترین شخصیتهای فرهنگی ایران تازگی داشت. هر چند طراح این اپرا، بهروز غریب پور پیش از این هم مجموعههای دیگری برای بزرگان ادب این سرزمین در طی سالها روی صحنه آورده بود اما این اپراها در طی امسال بیشتر در مرکز توجه قرار گرفتهاند و از این بعد این مجموعه را هم میتوان در همین طبقهبندی لحاظ کرد. در این اجرا، موسیقی و طراحی عروسکها و طراحی صحنه، نقش اساسی و محوری دارند.
آینده در تصرف کنسرت- نمایشها؟
علاوه بر این مجموعههای پر سر و صدا، قرار بود موسیقی - نمایشی با نام «زنمرد» به نویسندگی و کارگردانی «کامران رسولزاده» اجرا شود. در این اجرا برای اولینبار ارکستر ملی ایران به رهبری «فریدون شهبازیان» قطعاتی که ازسوی کامران رسولزاده آهنگسازی شده و خودش خوانده بود اما اجرای آن لغو شد. طبق گزارشات این برنامه قرار بود با اتفاقات بصری گوناگون از جمله بهرهگیری از تکنولوژی پروژکشن هولوگرافیک (جلوههای ویژه دو و سه بعدی) روی صحنه برود. این موسیقی – نمایش به دلیل طولانی بودن فیلم تئاتر محمد رحمانیان لغو شد. همچنین پرواز همای، آهنگساز و خواننده اخیرا از تدارک اپرای «عشق و عقل و آدمی» خبر داد. این گروه گفتهاند این نخستین اپرای ایرانی است که با تکنیک واقعی «اپرا» روی صحنه میرود. سه نقش اساطیری عشق و سه نقش اساطیری عقل در این اپرا حضور دارند که هر کدام انسان را به سوی خود میکشد. اینکه آینده عرصه فرهنگ و هنر در تصرف کنسرت – نمایشها هستند یا نه؟ به بازدهی مجوعههای اخیر باز میگردد. سه تجربه بالا که زینت بخش فصل تابستان امسال بودند، توجه مخاطبان را جلب کرد اما در ادامه آن انتقادهایی هم به این مجموعهها وارد شد که بیشترین آن به اجرای «پروژه سی» در کاخ نیاوران بود. بسیاری اجرای این برنامه را برای میراث فرهنگی کاخ نیاوران مخرب دانستند. مسائلی چون درجه صدا و نور روی ساختمان کاخ، فشار به ستونهای کاخ به دلیل اجرای بازیها و مواردی از این دست، صدای برخی را درآورد. برخی هم «غمنومه فریدون» را مشابه اثر قدیمی «شهر قصه» بیژن مفید دانستند و برخی هم «اپرای خیام» را زیاده از تاریک و کسالت بار خواندند. در هر صورت نا گفته نماند با همه این انتقادات این اقدامات قابل توجه و طراوتی ویژه به فضای فرهنگی ما بخشیدند و توانستند علاقه مندان هنردوست را جذب کنند. این مجموعهها هنوز برای مثالی و یکه شدن، نیازمند تجربههای بیشترند اما بیتردید خلایی فرهنگی را پر کردهاند و پیشگام راهی نو در عرصه هنر شده اند.