​به داد روزنامه‌ها برسید!

در این میان عده‌ای از فعالان رسانه این انتقادها را می‌پذیرند و موضوعاتی همچون رقابت نابرابر میان رسانه‌های دولتی و خصوصی، زمان‌بر بودن شناساندن چهره‌های جدید، تاثیر گفت‌وگو با چهره‌های شناس در افزایش اثرگذاری روزنامه‌ها و ... را از مهمترین دلایل تکراری بودن مطبوعات عنوان می‌کنند. به باور آنها تا زمانی که رقابت میان روزنامه‌های دولتی و خصوصی نابرابر باشد، شرایط رسانه‌های مکتوب بهبودی نخواهد یافت. بر این اساس خبرگزاری ایسنا در گفت‌وگو با چند تن از مدیران مسوول روزنامه‌ها نظر آنها را درباره سیاست‌زدگی مطبوعات، تکراری بودن محتوا و ظاهر روزنامه‌ها و راهکارهایی که برای بهبود شرایط مطبوعات پیشنهاد می‌دهند، جویا شده است.

مردم از رسانه‌های دولتی رویگردانند
منصور مظفری، مدیر مسوول روزنامه «آفتاب یزد» درباره تکراری بودن مطبوعات و گفت‌وگو با چهره‌های مشخص معتقد است که «این موضوعات درباره برخی از رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های دولتی که دچار روزمرگی شده‌اند، درست است؛ چرا که رسانه‌های دولتی اغلب دغدغه‌های مردمی ندارند و صرفاً مجیز مقامات دولتی را می‌گویند. این آسیبی است که با صفحات بسیار زیاد و قیمت بسیار پایین به فضای مطبوعاتی ما وارد شده و همچنان نیز می‌شود.» مدیرمسؤول روزنامه «آفتاب یزد» با بیان اینکه اغلب روزنامه‌های خصوصی دغدغه‌های مردمی دارند، خاطرنشان کرد:از آنجا که رسانه‌های خصوصی از رانت دولتی برخوردار نیستند از سر اجبار هم که شده، باید به مشکلات و دغدغه‌های مردم بپردازند و صدای جامعه را به گوش مسؤولان برسانند. رسانه‌های بخش خصوصی دنبال مخاطب هستند چرا که هزینه چاپ آن‌ها از طریق همین مخاطبان پرداخت می‌شود. او که معتقد است مردم از برخی از روزنامه‌های دولتی رویگردان هستند، در این باره یادآور شد: همان طور که شاهدیم مردم این روزها از برخی از روزنامه‌های دولتی رویگردان شده‌اند چرا که آن‌ها دچار روزمرگی و مجیزگویی شده‌اند. در زمینه ارتباط با مخاطب روزنامه‌های خصوصی شرایط بهتری دارند مظفری در ادامه به انتقادهایی مبنی بر سیاست‌زدگی مطبوعات اشاره و اظهار کرد: متأسفانه مطبوعات ما دوقطبی شده‌اند؛ گروهی مخالف و گروهی هم موافق دولت هستند. برخی از روزنامه‌های دولتی چشم بسته فقط از برنامه‌ها و سیاست‌های اجرایی دولت حمایت می‌کنند و اصلا رویکرد نقادانه‌ای ندارند. از سوی دیگر نیز برخی از روزنامه‌های خصوصی با این گروه موافق همراه شده‌اند و عده‌ای هم در جبهه مخالف فعالیت می‌کنند. می‌توان گفت اغلب روزنامه‌های ما بدون توجه به واقعیت‌ها تنها مصارف سیاسی خودشان را در نظر می‌گیرند. البته تمام این موارد نسبی است و نمی‌توان به صورت مطلق در این باره صحبت کرد. او در پاسخ به این پرسش که چرا روزنامه‌ها برای پرهیز از تکراری شدن دست به اقدامات خلاقانه نمی‌زنند، گفت: ما ۱۸۰ روزنامه در کشور داریم که حدود ۱۵۰ روزنامه منتشر می‌شود، اما در این میان تنها تعداد انگشت‌شماری هستند که کارهای خلاقانه انجام می‌دهند و دغدغه‌های مردمی دارند. این در حالی است که اگر در صفحه‌آرایی و محتوای روزنامه‌ها خلاقیتی وجود نداشته باشد طبیعتا مخاطب هم از دست خواهد رفت. روزنامه‌های دولتی که اصلاً نیازی به کارهای خلاقانه ندارند، چرا که از لحاظ مالی تأمین هستند و نیازی به مخاطب ندارند. همچنین برخی از روزنامه‌های خصوصی نیز که دارای حجم بالایی از آگاهی‌های خصوصی و دولتی هستند نیازی به انجام کارهای خلاقانه ندارند.

رویگردانی مردم از رسانه‌ها؛ از صداوسیما تا مطبوعات
منصور قنواتی، مدیر مسوول روزنامه «بهار» نیز در این باره معتقد است که «تکراری بودن چهره‌هایی که رسانه‌های مکتوب با آنها گفت‌وگو می‌کنند، انتقادی کاملاً درست است.» او با بیان اینکه تریبون باید در اختیار چهره‌های جوان قرار بگیرد»، در این زمینه یادآور شد: نتیجه پرداختن به تکرار مکررات همان چیزی می‌شود که امروز مطبوعات ما با آن مواجه هستند.وقتی تریبون را در اختیار چند چهره مشخص و تکراری قرار دهیم،‌ در واقع همان حکایت صداوسیما را تکرار کرده‌ایم. رویگردانی مردم از صداوسیما متأسفانه به مطبوعات هم سرایت کرده است.وقتی تریبون را در اختیار چند چهره مشخص و تکراری قرار دهیم،‌ در واقع همان حکایت صداوسیما را تکرار کرده‌ایم. رویگردانی مردم از صداوسیما متأسفانه به مطبوعات هم سرایت کرده است.طبیعی است که یک چهره مشخص مرتب در رسانه‌های مختلف صحبت کند و بنویسد، دیگر بعد از چندبار حرف خاصی برای گفتن نخواهد داشت. متأسفانه سال‌هاست در صداوسیما، چند چهره مشخص درباره موضوعات مختلف اظهارنظر می‌کنند؛ حالا این رویکرد در رسانه‌های مکتوب ما نیز همه‌گیر شده است و نتیجه آن هم چیزی به جز رویگردانی مردم نخواهد بود. به همین خاطر است که باید به جوان‌ها بیشتر بها بدهیم.

مدیر مسؤول روزنامه «بهار» همچنین درباره توضیحات برخی از مدیران مسوول روزنامه‌ها مبنی بر اینکه «شناساندن چهره‌های جدید که حرف برای گفتن دارند، نیازمند تلاش زیادی است» و اینکه «چهره‌های شناس باعث افزایش اثرگذاری روزنامه‌ها می‌شوند»، گفت: کاملاً با این موضوعات مخالف هستم؛ اگر قرار بود این تئوری جواب بدهد، وضعیت مطبوعات ما اینگونه نبود. امروز رسانه‌های مکتوب در شرایط بحرانی قرار دارند و عملاً اقتصاد مطبوعات ورشکسته شده است؛ البته به جز تعداد اندک و انگشت‌شماری از روزنامه‌های وابسته به دولت و حکومت که به صورت غیرمتعارف از نظر اقتصادی منتشر می‌شوند.

قنواتی اضافه کرد:  رقابت میان روزنامه‌های دولتی و خصوصی همانند رقابت میان تیم ملی فوتبال ایران با تیم‌ فوتبال یک محله است. نتیجه این بازی کاملاً از پیش مشخص است. یکی از دلایلی که باعث ایجاد بحران‌های عجیب و غریب در فضای مطبوعات شده، همین رقابت نابرابر است. به ندرت می‌توانیم در دنیا این چنین وضعیتی که در کشور ما وجود دارد را پیدا کنیم؛ اینکه برخی از وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی یا وابسته به نظام این حجم گسترده سرمایه‌گذاری روی برخی رسانه‌ها را داشته باشند؛ البته نتیجه این کار هم از نظر بنده که ۲۵ سال در این عرصه حضور دارم و از معدود مدیران رسانه‌ای هستم که با قلم خودم به این جایگاه رسیدم، فقط و فقط رویگردانی مردم است. این موضوع را هم بارها با برخی از مسوولان وزارت ارشاد مطرح کرده‌ام که این کاسه چه کنم چه‌ کنم که دستتان گرفته‌اید و می‌گویید چرا تیراژ مطبوعات ما پایین است، در واقع ریشه در عملکرد مسوولین رده بالای مملکتی دارد. قنواتی در پایان خاطرنشان کرد: وقتی ارگان‌هایی مثل شهرداری‌ها که بدون توجه به رضایت مردم روزنامه‌ منتشر می‌کنند، آیا به این موضع توجه می‌شود که من شهروند از این موضوع راضی هستم؟ روزنامه‌هایی که در واقع بولتن خبری هستند و برای درآمدزایی منتشر می‌شوند.

اگر حرفی از زبان چهره‌ای شناس گفته شود، اثرگذاری بیشتری خواهد داشت
همچنین مهدی رحمانیان، مدیر مسوول روزنامه «شرق» درباره تکراری بودن چهره‌هایی که مطبوعات برای گفت‌وگو سراغ آنها می‌روند، اظهار کرد: این موضوع درست است، اما تعداد افرادی که حرفی برای گفتن دارند، زیاد نیست. از سوی دیگر شناسایی افراد جدید شاید خیلی سخت نباشد، اما خیلی هم آسان نیست. مخاطب هم دنبال حرف حساب است و هم دوست دارد این حرف‌ حساب را از زبان چهره‌ها بشنود. او ادامه داد: شناساندن چهره‌های جدید که حرف برای گفتن دارند، نیازمند تلاش زیادی است. اینکه مردم را عادت بدهیم به ما قال (‌آنچه گفته می‌شود) و نه من‌ قال (چه کسی می‌گوید) نیاز به زمان و تلاش دارد. البته طببعتاً اگر حرفی از زبان چهره‌ای شناس گفته شود، اثرگذاری بیشتری خواهد داشت، ولی باید به این نکته نیز توجه کرد که همین چهره‌های جدید، زمانی به چهره‌های شناس تبدیل خواهند شد. طببعتاً اگر حرفی از زبان چهره‌ای شناس گفته شود، اثرگذاری بیشتری خواهد داشت، ولی باید به این نکته نیز توجه کرد که همین چهره‌های جدید، زمانی به چهره‌های شناس تبدیل خواهند شد.

مدیر مسوول روزنامه «شرق» درباره انتقادهایی که مبنی بر سیاست‌زدگی مطبوعات و عدم انعکاس دغدغه‌های مردمی در روزنامه‌ها عنوان می‌شود، گفت: به طور کلی سیاست همیشه جذاب بوده است و به همین خاطر، رسانه‌ها تلاش می‌کنند تا حوزه مورد علاقه مخاطبان را پوشش دهند. اگرچه به شخصه معتقدم که حوزه‌های اجتماعی مغفول واقع شده‌اند و هر زمان که گزارش‌های خوبی در این زمینه کار شده، بسیار اثرگذار بوده‌اند؛ به عنوان مثال گزارش گورخواب‌های روزنامه «شهروند» بسیار تاثیرگذار بود. او در پاسخ به این پرسش که چه راهکاری برای تکراری نشدن مطبوعات دارد؟ گفت: اگر می‌خواهیم در شرایطی که شبکه‌های اجتماعی به رقابت با رسانه‌های مکتوب آمدند، مخاطبمان را حفظ کنیم، باید محتوای متفاوتی تولید کنیم و به سراغ محتواهای جدید برویم.

رسالت مطبوعات و آنچه دولت‌ها از مطبوعات انتظار دارند، متفاوت است
حسین عبدالهی، مدیر مسوول روزنامه «آرمان» دراین باره معتقد است که «مشکل اصلی مطبوعات ما بیش از هر چیز دیگری، استقلال و آزادی است. ما اگر می‌خواهیم با مفاسد سیاسی و فساد مبارزه کنیم، نیاز به رسانه مستقل و آزاد داریم. به نظرم نقدهایی که بعضاً درباره تکراری بودن چهره‌هایی که مطبوعات با آنها گفت‌وگو می‌کند، مطرح می‌شود، چندان حرفه‌ای نیست.» او ادامه داد: رسانه برای اینکه بتواند رسالت خودش را در یک حوزه انجام دهد، باید به صاحب‌نظرانی در آن حوزه رجوع کند که نام آنها با نفوذ باشد. اینکه موضوعات به شیوه‌های یکسانی در رسانه‌ها مطرح می‌شود، مشکل رسانه‌ است. اگر خبرنگاران هر رسانه‌ای سوالات مختلفی از یک نفر مشخص بپرسند و از آرشیو خوبی برای پرسیدن سوالات کارشناسی نیز برخوردار باشند، دیگر این بحث تکراری بودن نیز رخ نخواهد داد.

مدیر مسئول روزنامه «آرمان» با بیان اینکه دیگر روزنامه‌ها از خبرمحوری گذشته و به سمت تحلیل پیش می‌روند، خاطرنشان کرد: البته این موضوع شامل همه روزنامه‌ها نمی‌شود. یکی از دلایلی که روزنامه‌های ما دیگر موفق نیستند، دولتی بودن آنهاست. رسانه‌هایی که دولتی هستند هیچ‌گاه نمی‌توانند نقاد خوبی برای دولت باشند. به هر حال  رسالت مطبوعات و آنچه دولت‌ها از مطبوعات انتظار دارند، با هم متفاوت است. در حال حاضر بسیاری از روزنامه‌ها با واسطه مستقیم یا غیر مستقیم دولتی هستند و اغلب تاثیرگذاری چندانی هم ندارند.رسالت مطبوعات و آنچه دولت‌ها از مطبوعات انتظار دارند، با هم متفاوت است. در حال حاضر بسیاری از روزنامه‌ها با واسطه مستقیم یا غیر مستقیم دولتی هستند و اغلب تاثیرگذاری چندانی هم ندارند.

عبدالهی اضافه کرد: باید به این نکته نیز توجه کرد که دایره افراد بانفوذ و صاحب‌نظر ما نیز در هر حوزه‌ای چندان وسیع نیست و اگر رسانه‌ای بخواهد افراد جدیدی را وارد و آنها را در مسیر با نفوذ شدن همراهی کند، بسیار زمان‌بر خواهد بود. حتی کارشناسان صداوسیما هم در حوزه مسائل سیاسی یا رسانه‌ای دایره محدودی دارد. بنابراین تنها بخشی از آن مساله که به سوالات خبرنگاران باز می‌گردد، مشکل رسانه‌ است و بخشی دیگر به دایره محدود افراد صاحب‌نظر برمی‌گردد. البته تاثیرگذاری افرادی که با آنها مصاحبه می‌شود نیز  بسیار حائز اهمیت است. اگر رسانه‌ای با افراد تاثیر پذیر در جامعه در حوزه‌ه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی و ... مصاحبه کند، باعث تاثیرگذاری خود آن رسانه هم می‌شود.

او نبود رسانه‌های مستقل، تجربه لازم، فاصله آموزش‌های روزنامه‌نگاری در ایران با آنچه که در دنیا مطرح می‌شود، نداشتن صنف روزنامه‌نگاری و پایین بودن ضریب نفوذ رسانه‌های داخلی علیرغم ادعاهای زیاد را دلیل افت کاری مطبوعات برشمرد و اظهار کرد: الان شرایط به گونه‌ای شده که حتی نیمی از روزنامه‌های سراسری هم به درستی در سرتاسر کشور توزیع نمی‌شوند. از سوی دیگر رسانه‌های خصوصی که وابسته به برخی نهادها هستند و تیراژ بالایی هم دارند به رسانه‌های مستقل آسیب وارد می‌کنند. عبدالهی همچنین یادآور شد: یکی دیگر از مشکلات مطبوعات ما این است که هر صاحب نفوذی به خودش اجازه می‌دهد بگوید من صاحب رسانه هستم. در صورتی که مدیریت رسانه نیازمند علم و دانش است و هر کسی نباید به راحتی وارد این حرفه شود.