خودروهای فرسوده، علت اصلی آلودگی هوا

وحید نوروزی، کارشناس ارشد محیط زیست نوسازی خودروهای فرسوده را چالش اصلی حل آلودگی هوای تهران می‌داند و می‌گوید: متاسفانه تاکنون سیستم حاکمیتی خوبی برای حل این مشکل در نظر گرفته نشده است. این در حالیست برزگری، رییس سازمان ملی استاندارد با بیان اینکه در حال حاضر 70 هزار خودروی فرسوده در شهر تهران تردد می‌کنند، می‌گوید: هر خودروی فرسوده 20 برابر خودروی نو آلودگی تولید می‌کند. سعید متصدی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست نیز تاکید می کند: در زمینه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به موفقیت چندانی دست نیافته‌ایم، و از سال 80 تا کنون تنها یک میلیون و 300 هزار خودروی فرسوده در کل کشور از رده خارج شده است که در حد مطلوب نیست.

شاید به عقیده برخی جلوگیری از توقف تردد خودروهای فرسوده به معنای آجر کردن نان مردم فقیر محسوب شود اما نوروزی معتقد است که مسئولین باید بدون توجه به اینکه صاحبان خودروهای فرسوده فقیر هستند یا نه قانون را برای همه به اجرا درآورند و حتی برای سرعت بخشیدن به روند نوسازی به صاحبان این خودروها، یارانه بپردازند و در صورت امتناع دارندگان خودروهای فرسوده از جایگزین کردن خودروها، حق بیمه آنها را افزایش داده و عوارض را چندین برابر کنند تا سوار شدن بر این خودروها برای هیچ کس به صرفه نباشد.

این کارشناس ارشد محیط زیست می‌گوید: با وجود آنکه خودروهای فرسوده چندین برابر دیگر خودروها سوخت مصرف کرده و ده‌ها برابر آلوگی ایجاد می‌کند تاکنون برای نوسازی آنها بودجه‌های لازم اختصاص نیافته و بر روی این مساله هیچ پکیج مدیریتی اعمال نشده است. وی تصریح می‌کند: اما متاسفانه سیستم مدیریت دولتی باور ندارد با جایگزین کردن خودروهای فرسوده هم در مصرف سوخت صرفه جویی می‌شود و هم شهروندان کمتر در معرض آسیب‌های بهداشتی قرار می‌گیرند.

این کارشناس ارشد محیط زیست در خصوص نحوه نوسازی خودروهای فرسوده و نوع خودروی جایگزین اظهار می‌کند: حتی اگر خودروهای فرسوده با پراید که چندان استاندارد نیست جایگزین شوند بهتر از خودرویی است که 20 تا 30 سال کارکرده؛ چرا که خودروی پراید حداقل استانداردها را پاس کرده و با کسب مجوزهای لازم شماره‌گذاری شده است. از سویی نمی‌توانیم صنعت خودروسازیمان را دور بریزیم و حتی اگر چه این نحوه جایگزینی خودش نوعی معضل محسوب شود چاره‌ای نیست.

بنا بر گزارش رسمی معاونت نوسازی ناوگان ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور طی سال های ۸۲ تا ۸۴ تعداد خودروهای فرسوده اسقاط شده ۵۴ هزار و ۶۶۶ دستگاه، طی سال های ۸۵ و ۸۶ که ستاد تبصره ۱۳ فعالیت می کرد، این تعداد به ۳۱۶ هزار و ۷۶۹ دستگاه رسید. همچنین طی سال های ۸۷ تا ۹۱ که ستاد تبصره ۱۳ به ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت تغییر ماهیت داد، مجموعا ۹۷۲ هزار و ۳۹۵ دستگاه خودرو فرسوده اسقاط شده است. اما چه شد که طرح جایگزینی خودروهای فرسوده با وجود اوجی که در سالهی میانی دهه 80 گرفته بود متوقف شد؟ به گونه ای که درسالهای 90_91 جایگزینی خودروهای فرسوده عملا با رکود مواجه شد؟

سید مجتبی شفیعی، رییس ستاد حمل و نقل و مدیریت مصرف سوخت کشور با بیان اینکه بیشتر مالکان خودروهای فرسوده به دنبال اسقاط خودرو و جایگزین کردن خودروی دیگری هستند، پاسخ می‌دهد: با افزایش ناگهانی دو و نیم تا سه و نیم برابری قیمت خودرو تمایل برای جایگزین کردن خودرو از بین رفت اما خوشخبتانه با استفاده از اهرم تشویقی مصوبات دولت قرار است کمک‌های بلاعوض و تسهیلاتی برای جایگزینی خودروهای فرسوده افزایش یابد.

در کنار از رده خارج کردن خودروهای فرسوده که به عقیده تمام کارشناسان محیط زیست اقدامی بسیار مهم برای کاهش آلودگی‌هوای شهر تهران محسوب می‌شود، بحث معاینه فنی خودروها بسیار حائز اهمیت است، همانگونه که یوسف رشیدی مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با بیان اینکه تنها با تعویض قطعه کاتالیست خودروها، می‌توان 20 برابر آلایندگی آنها را کاهش داد می‌افزاید: در شهر تهران علاوه بر خودروهای قدیمی و فرسوده با مشکل خودروهایی که قطعه کاتالیستشان از کار افتاده نیز مواجه هستیم. وی ادامه می‌دهد: متاسفانه تاکنون برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و تعویض قطعه کاتالیست خودروها اقدام موثری انجام نشده است؛ در صورتی که این کار باید بدون در نظر گرفتن گران یا ارزان بودن این قطعه انجام شود چرا که ابتلا انواع سرطان‌ها و دیگر بیماریها بر اثر آلودگی هوا به هیچ عنوان قابل مقایسه با هزینه تهیه این قطعه نیست.

مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اضافه می‌کند: اگر از همان پنج، شش سال پیش با جدیت برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده عمل می‌کردیم تا الان این همه مشکل به وجود نیامده بود. رشیدی می‌افزاید:‌ در حال حاضر علاوه بر خودروهای فرسوده، اتوبوس‌های سرویس ادارات و نهادهای دولتی و کامیون‌ها سهم زیادی در آلودگی هوای تهران دارند اما با این حال نظارت و کنترل قابل توجهی بر روی این خودروها وجود ندارد و اکنون مشاهده می‌کنیم که یک مینی بوس با خودرو سنگین از هر جایی که عبور می‌کند کل آن منطقه را آلوده می‌کند.

نوروزی نیز با اشاره به نقش معاینه فنی خودروها در کاهش آلوگی هوای شهر تهران اظهار می‌کند: برای اجرای طرح معاینه فنی خودروها با چالش مجلس مواجه هستیم چرا که مجلس با افزایش سن معاینه فنی خودروها تاثیر این قانون را به طور کلی نابود کرد. وی با بیان اینکه مراکز معاینه فنی شهرهای کوچک و افراد سوء استفاده‌گر موجب تصویب قانون افزایش سن معاینه فنی خودروها شدند می‌افزاید: اگر مجلس تحمل می‌کرد، شهرداری‌ها، پلیس راهنمایی رانندگی و سازمان حفاظت محیط زیست با این مراکز برخورد شدیدتری می‌کردند.

این کارشناس ارشد محیط زیست، مدیریت ترافیک، تحقق دولت الکترونیک و افزایش ضربتی حمل و نقل عمومی را راهکارهای کوتاه ملت حل و فصل آلودگی هوا می‌داند ومی‌گوید: افزایش تعداد قطارهای مترو و توسعه ناوگان اتوبوسرانی از جمله اقداماتی هستند که به سرعت می‌توان انجام داد و به هیچ عنوان مانند استاندارد کردن خودروها نیازمند زمان طولانی نیست و می‌توان طی دو ماه تمام این موارد را محقق کرد. نوروزی اضافه می‌کند: تقریبا تمام راهکارهای کاهش آلودگی هوا به خودروها باز می‌گردد چرا که خودروها متهم اصلی آلودگی هوای کلان شهرها محسوب می‌شوند.

برای اجرای هر طرحی داشتن اطلاعات و امار کامل ناگزیر است اما با وجود آنکه روزانه هزاران خودرو فرسوده در سطح شهر تهران تردد می‌کنند و مسوولان باید برای اجرای طرح‌های کلان از آن آگاه باشند به گفته این کارشناس ارشد محیط زیست آمار دقیقی از تعداد خودروهای فرسوده در دست نیست، و پلیس راهنمایی و رانندگی باید تلاش بیشتری برای جمع‌آوری آمار دقیق خودروهای فرسوده انجام دهد. نوروزی می‌گوید : خودروهایی که پیش از سال 79 تولید شده‌اند هیچ گونه استانداردی نداشته و تمرکز بیشتر باید بر روی از رده خارج کردن این خودروها باشد؛ اما خودروهایی که از سال 79 به بعد ساخته شده‌اند استانداردهای یورو 1 ، یورو 2 و 1504 را گذرانده‌اند که تا چهار سال تولید آلایندگی ندارد که آنها نیز پس از آنکه سه ، چهار سال از عمرشان گذشت و یا 80 هزار کیلومتر کار کنند به دلیل از بین رفتن قطعه کاتالیستی تبدیل به خودروهای آلاینده می‌شدند.

با مصوبه جدید دولت یازدهم، توقف نوسازی خودروهای فرسوده در سال جاری پایان یافت تا نوسازی خودروهای فرسوده در بخش‌های مختلف به ویژه تاکسی آغاز شود. سید مجتبی شفیعی رییس ستاد حمل و نقل و مدیریت مصرف سوخت کشور از افزایش سه برابری کمک‌های بلاعوض دولت برای نوسازی ناوگان حمل و نقل کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: با اصلاحاتی که در آیین‌نامه مربوط به خروج خودروهای فرسوده و اسقاط آن ایجاد شده، مرحله جدید اجرای این طرح با استقبال بسیار خوبی مواجه شده است.

وی می‌افزاید: با توجه به اینکه مصوبه جدید ابلاغ شده است، اجرای طرح خروج خودروهای فرسوده را برنامه‌ریزی کردیم و سایت ثبت‌نام خودروهای فرسوده به نشانی www.farsoodeh.ir نیز فعال شده و 126 مرکز اسقاط خودرو نیز از روز گذشته فعالیت خود را در سراسر کشور آغاز کرده‌اند. رییس ستاد حمل و نقل و مدیریت مصرف سوخت کشور اضافه می‌کند: در نخستین روز آغاز طرح، تا آخرین ساعات حدود 2000 نفر برای خروج خودروهای فرسوده خود ثبت‌نام کرده‌اند که در مقایسه با عملکرد هفت ماهه اخیر بسیار عدد قابل توجهی است.

شفیعی ادامه داد: با توجه به سرعت استقبال متقاضیان و محدودیت‌هایی که در منابع مالی وجود دارد، مهلت ثبت‌نام تا آذرماه در نظر گرفته شده و افرادی که تا تاریخ اعلام شده، نسبت به ثبت‌نام برای خروج خودروهای فرسوده خود اقدام کنند در اولویت دریافت‌های کمک‌های بلاعوض قرار خواهند داشت. به گفته وی 25 میلیون ریال در قبال اسقاط خودرو و سه میلیون ریال نیز معادل ارزش لاشه خودرو به متقاضیان پرداخت می‌شود که این رقم نسبت به دوره‌های قبل افزایش خوبی را داشته است.

رییس ستاد حمل و نقل و مدیریت مصرف سوخت کشور با بیان اینکه هدف از اجرای طرح خروج خودروهای فرسوده شخصی، عدم جایگزینی است، اظهار می‌کند: در صورتی که متقاضی بخواهد از تسهیلات بانکی جهت جایگزینی خودرو نیز استفاده کند، این امکان وجود دارد. تردد خودروهای فرسوده برای شهر مدرنی که سرعت دیوانه وارش به بزرگترین شهرهای جهان پهلو می‌زند، لکه ننگی محسوب می‌شود که تنها با عزم جدی دولت و مشارکت مردم پاک خواهد شد. شهری که سالهاست به تردد خودروهای قدیمی که دود اگزوزشان تا چند متر دید رانندگان را مختل می‌کند عادت دارد.