صعود هفت پله‌ای رتبه دانشگاه‌های ایران در نظام «شانگهای»

نظام رتبه‌بندی شانگهای از سال 2003 فهرست 500 دانشگاه برتر بین‌المللی را منتشر کرده و یکی از نظام‌های رتبه بندی پذیرفته شده در سطح بین‌المللی است. این نظام رتبه‌بندی از شش شاخص جهت رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بهره می‌گیرد. این شش شاخص عبارت از تعداد فارغ التحصیلان برنده جایزه نوبل یا فیلد مدال، تعداد اعضای هیأت علمی برنده جایزه نوبل یا فیلد مدال، تعداد محققان پراستناد در 21 حیطه موضوعی، تعداد مقالات منتشر شده در دو مجله Nature و Science، تعداد مقالات نمایه شده در نمایه‌نامه‌های علوم و علوم اجتماعی (آی.اس.آی) و عملکرد دانشگاهی با توجه به اندازه سازمان هستند.

بر اساس اعلام گروه رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، دانشگاه تهران برترین دانشگاه ایران در این نظام معتبر بین‌المللی است. این دانشگاه هر ساله با ارتقای فعالیت علمی خویش رتبه خود را به طور قابل ملاحظه‌ای رشد داده است و در سال 2015 توانسته است خود را در بین 300 دانشگاه برتر جهان قرار دهد. دومین دانشگاه برتر کشور در این نظام رتبه‌بندی، دانشگاه صنعتی شریف است. این دانشگاه برای نخستین بار در فهرست جامع 500 دانشگاه برتر شانگهای قرار گرفت.

دامنه رتبه دو دانشگاه‌ تهران و شریف
بر اساس اعلام گروه رتبه بندیISC، نظام رتبه بندی شانگهای در حوزه‌های علوم اجتماعی، مهندسی و علم رایانه، علوم کشاورزی و زندگی، پزشکی و داروسازی و علوم طبیعی و ریاضی نیز 200 دانشگاه برتر جهان را شناسایی و معرفی می‌کند. در سال 2015 و درحوزه مهندسی دانشگاه‌های تهران، صنعتی امیرکبیر و صنعتی شریف در زمره بهترین‌های جهان قرار گرفتند. دانشگاه تهران همچون سال گذشته در حوزه مهندسی از بهترین دانشگاه‌های کشور است. این دانشگاه با کسب رتبه 75-51 در جمع 100 دانشگاه قدرتمند جهان در حوزه مهندسی قرار دارد. دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر و صنعتی شریف نیز با رتبه 200-151 در جمع 200 دانشگاه برتر مهندسی قرار دارند.

در رتبه‌بندی موضوعی که در پنج شاخه ریاضی، فیزیک، شیمی، رایانه و اقتصاد صورت پذیرفته است، دو دانشگاه از ایران حضور دارند؛ دانشگاه صنعتی امیرکبیر در علوم رایانه رشد داشته و هم اکنون رتبه 150-101 را در میان تمام دانشگاه‌های دنیا کسب کرده است. همچنین این دانشگاه در شاخه علوم ریاضی نیز توانست برای اولین بار خود را در جمع 200 دانشگاه برتر قرار دهد و رتبه 200-151 را کسب کند. دانشگاه صنعتی شریف نیز در رشته علوم رایانه توانست از رتبه 200-151 در سال 2014 به رتبه 150-101 در سال 2015 نائل شود.

از ترکیه تنها دانشگاه استانبول توانسته در نظام رتبه بندی شانگهای 2015 در جمع 500 دانشگاه برتر جهان قرار گیرد. عملکرد دانشگاه‌های این کشور باعث شده تا ترکیه در مقایسه با سایر کشورها در پایین‌ترین سطح عملکردی قرار گیرد. گروه رتبه بندی دانشگاه‌های کشور گزارش داد که در این نظام رتبه بندی دانشگاه هاروارد مقام اول جهان را به دست آورده است. از بین 21 هزار و 620 دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی 4526 دانشجوی بین‌المللی در این دانشگاه تحصیل می‌کنند. این دانشگاه دارای بیش از 40 جایزه نوبل، 23 ماهواره و 10 موسسه پیشرفته مطالعاتی است. دانشگاه‌های استنفورد، انستیتو فناوری ماساچوست، دانشگاه کالیفرنیا در برکلی و دانشگاه کمبریج انگلستان به ترتیب رتبه‌های دوم تا پنجم را کسب کردند.

رتبه‌های 6 تا 10 به دانشگاه پرینستون، انستیتو فناوری کالیفرنیا، دانشگاه کلمبیا، دانشگاه شیکاگو و دانشگاه آکسفورد در انگلستان اختصاص یافت. در بین 10 دانشگاه تراز اول جهان، دو دانشگاه یعنی دانشگاه کمبریج و آکسفورد با احراز رتبه‌های 5 و 10 به کشور انگلستان و مابقی به ایالات متحده آمریکا تعلق دارند. رتبه های 11 تا 18 نیز به دانشگاه‌های آمریکا مربوط می‌شود و این دانشگاه‌ها عبارتند از: ییل، دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس، کورنل، دانشگاه کالیفرنیا در سان دیه گو، واشینگتن، جانز هاپکینز، پنسیلوانیا، دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو که به طور مشترک با کالج لندن جایگاه 18 را کسب کرده‌اند. رتبه 20 در این رتبه بندی را انستیتو فدرال فناوری زوریخ در سوئیس به خود اختصاص داده است که در سطح ملی نیز حائز مقام اول است.

از قاره آسیا 114 دانشگاه در جمع 500 دانشگاه برتر جهان قرار دارند که 10 دانشگاه آن جزو 100 دانشگاه برتر جهان قرار گرفتند. برترین دانشگاه آسیا دانشگاه توکیو ژاپن شناخته شد که بدون تغییر در رتبه نسبت به سال گذشته، حائز رتبه 21 جهان شد. حضور 18 دانشگاه ژاپن در جمع 500 دانشگاه برتر دنیا و حضور چهار دانشگاه ژاپن به عنوان نمایندگان آسیا در بین 100 دانشگاه برتر جهان نشان از برنامه ریزی موفق بلند مدت دانشگاه‌های ژاپن در سطح بین‌المللی است. دانشگاه کیوتو از این کشور نیز با رتبه 26 در جایگاه دوم آسیا قرار گرفت.

دانشگاه ملی سنگاپور با کسب رتبه در دامنه بین 101-150 به عنوان برترین دانشگاه آسیا از لحاظ جذب دانشجوی بین‌المللی است؛ به نحوی که از 30 هزار و 244 دانشجو نزدیک به 11 هزار دانشجوی بین‌المللی از دانشگاه‌های مختلف جهان جذب کرده است. در قاره آفریقا تنها دو دانشگاه در فهرست 500 دانشگاه برتر جهان قرار دارند که دانشگاه کیپ تاون آفریقای جنوبی با کسب رتبه در دامنه بین 201 تا 300 برترین دانشگاه این قاره شناخته شد. دانشگاه قاهره نیز بعنوان تنها نماینده کشور مصر در این رتبه بندی جایگاه 401-500 را کسب کرده است.

در قاره استرالیا دانشگاه‌های ملبورن، ملی استرالیا، کوینزلند و وسترن استرالیا به ترتیب رتبه‌های 44، 77، 77 و 87 را به دست آورده‌اند. 16 دانشگاه دیگر از قاره استرالیا در جایگاه بعدی قرار دارند. از قاره آمریکای جنوبی دانشگاه سائوپولو در برزیل نخستین دانشگاه این قاره است که رتبه‌ای بین 101 تا 150 را کسب کرده است.