شهروندان ایرانی؛ توافق و عمر برباد رفته!

صفر حبیبی

---

گروه مقالات: شهروندان جامعه ایران هنگامی که به عمر رفته ی خویش می‌نگرند می‌بینند که مسأله ی هسته ای، دغدغه‌ها و استرس های آن، نزدیک به نصف عمر آن‌ها را به خود اختصاص داده است. از تابستان سال ۱۳۸۱ تا همین چند روز پیش به مدت حدود ۱۲ سال. شاید عظمت این توافق را همین‌ها درک کنند که نیمی از عمر خود را با آن و اثرات آن سپری کرده اند. در زمان رئیس دولت اصلاحات، حسن روحانی ۲۲ ماه (۱۴ مهر ۱۳۸۲ تا ۲۴ مرداد ۱۳۸۴) را به مذاکره سپری کرد و با سیاست همکاری با اروپا و جلب اعتماد جامعه جهانی باسیاست ‘تنش زدایی’ و دور کردن پرونده از شورای امنیت توافق سعدآباد تهران (در ۲۹ مهر ۱۳۸۲ برابر با ۲۱ اکتبر ۲۰۰۳) و توافق پاریس (در ۲۵ آبان ۱۳۸۳ برابر با ۱۵ نوامبر ۲۰۰۴) را امضاء کرد. نتیجه این تلاش‌ها جلوگیری سه کشور اروپایی از ارسال پرونده اتمی ایران به شورای امنیت و قول استفاده از حق وتو در صورت ارسال پرونده به شورای امنیت در توافق تهران بود.

همچنین، اعلام آمادگی اروپا برای حمایت از درخواست ایران برای عضویت در سازمان تجارت جهانی و آغاز مذاکره برای همکاری جامع ایران و اتحادیه اروپا در زمینه های اقتصادی، سیاسی- امنیتی و فن آوری در توافق پاریس صورت گرفت. ماجرا به خوبی پیش می‌رفت اما ناگهان و در زمان دولت احمدی نژاد، علی لاریجانی به مدت ۲۶ ماه (۲۵ مرداد ۱۳۸۴ تا ۲۸ مهر۱۳۸۶) زمام مذاکرات را در دست گرفت و با تغییر نگاه راهبری از اروپا به آسیا و با سیاست ‘نگاه به شرق’ با هدف نزدیکی به چین و روسیه دو عضو دائم شورای امنیت مذاکرات را ادامه داد ولی مذاکرات نتیجه ای جز ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل و گشوده شدن این پرونده ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد که موضوع آن “تهدید صلح و امنیت جهانی” است نداشت. شورای امنیت با صدور ۶ قطعنامه (۴ دور تحریم) تحریم اقتصادی ایران را آغاز کرد و شماری از مقام های ایران هم در فهرست تحریم‌ها قرار گرفتند.

ناکامی‌ها اما به این نیز محدود نشد. ناگهان در ۲۹ مهر ۱۳۸۶ سعید جلیلی به مدت ۶۸ ماه مرداد ۱۳۹۲ پیگیر مذاکرات شد. سیاست اصلی تیم او و در واقع احمدی نژاد، مقاومت در برابر خواست های شورای امنیت در تعلیق غنی سازی اورانیوم با شعار سیاست ‘تهاجمی و طلبکارانه’ بود و مطرح کردن ماجرای هولوکاست به وخامت اوضاع دامن زد. توافق ژنو (نهم مهر ۱۳۸۸ برابر با اول اکتبر ۲۰۰۹ ) و توافق تهران (۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۹ برابر با ۱۷ مه ۲۰۱۰) مهم ترین توافق های صورت گرفته در زمان سعید جلیلی بود. توافق تهران با حضور رئیس جمهور برزیل و نخست وزیر ترکیه و محمود احمدی نژاد امضا شد.

ایران در توافق ژنو درخواست آژانس برای بازرسی از تاسیسات قم را پذیرفت و با پیشنهاد تبادل سوخت موافقت کرد. همچنین، در توافق تهران موافقت اصولی خود را برای مبادله اورانیوم با غلظت پایین با اورانیوم غنی شده به عنوان سوخت راکتور تهران اعلام کرد. اما نتیجه ی این اقدامات چیز دیگری بود. وضع تحریم های بی سابقه از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران، کاهش نزدیک به نیمی از صادرات نفت، کاهش بیش از نیمی از درآمدهای ارزی کشور و ایجاد مشکلات فزاینده در انتقال پول نفت صادراتی به دلیل تحریم های بانکی. در واقع توافق صورت گرفته هرگز امکان عملی شدن پیدا نکرد.

تا این که از روز ۲۶ مرداد ۱۳۹۲ تا این زمان، دولت روحانی و تیم مذاکره کننده او به سرپرستی دکتر ظریف با سیاست خارج کردن پرونده ایران از شورای امنیت سازمان ملل و لغو کلیه تحریم های صورت گرفته علیه ایران در پرونده اتمی توسط اتحادیه اروپا و آمریکا وارد عمل شد. توافق موقت ژنو در سوم آذر ۱۳۹۲ برابر با ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ با حضور وزرای خارجه گروه ۱+۵ و مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و آغاز گفت و گوهای برای یک توافق جامع و در نهایت توافق جامع اتمی (یا برنامه جامع اقدام مشترک) در تاریخ ۲۳ تیرماه ۱۳۹۴ به مناقشات ۱۲ساله هسته ای ایران و غرب پایان داد.

سئوال این است در این هیاهوی بیكران داخلی و خارجی افراطیون علیه توافق صورت گرفته (از باند نتانیاهو و كنگرس‌من‌ها گرفته تا دلواپسان داخلی خودمان!)، جامعه ایرانی پس از تماشای سریال مذاکرات هسته ای و فراز و فرودهای آن می‌تواند نفس راحتی بکشد؟ دلواپسان و افراطیون داخلی و خارجی چنین اجازه‌ای خواهند داد؟ و كام این ملت نجیب را مجددا تلخ نخواهند كرد؟ باید منتظر ماند و دید آیا می‌توان خاطرات تلخ را با خاطرات خوش پساتوافق از یادها برد. تلاش‌ها برای به تلخی كشاندن كام ایرانیان، به شدت و حدت ادامه دارد و حتی با قرائن موجود، تشدید خواهد شد. فقط خدا كند تیر همه آنانی كه خوشی ایرانی را برنمی‌تابند، در این ماجرا به سنگ بخورد!