جرمی بوئن؛ بشار اسد چه فکر می‌کند؟

گروه بين الملل: جرمی بوئن سردبیر منطقه خاورمیانه در بی بی سی كه اخيرا از سوريه ديدن كرده و با بشار اسد هم مصاحبه كرده است در مقاله‌اي نوشت: یک دروغگوی خودخواه و یا رییس جمهوری که برای منافع کشورش مي‌جنگد؟ با ورود سوریه به پنجمین سال جنگ داخلی، بشار اسد فکر مي‌کند که چه حدی از مسئولیت بحران این کشور بر دوش اوست؟

از خودم مي‌پرسم چرا بشار اسد چیزی به من گفت که بدون تردید حقیقت نداشت. در مصاحبه ای که چندی پیش با او در شهر دمشق انجام دادم، من شخصا از او در مورد بمب های بشکه ای سئوال کردم که نیروهای دولتی از آنها برای بمباران مناطق تحت کنترل شورشیان که مردم غیرنظامی هم در آنجا زندگی مي‌کنند، استفاده کرده‌اند.

این بشکه ها حاوی ترکیب مرگباری از مواد منفجره و خمپاره هستند. بشار اسد در جواب این سئوال گفت این ادعا که بمب های بشکه ای موجب کشتار غیرنظامیان مي‌شوند حرف کودکانه ای است.
اما فیلم های ویدیویی فراوانی در مورد فرو ریختن و انفجار بمب های بشکه ای وجود دارند. موارد زیادی از شهادت شاهدان عینی نیز در این مورد وجود دارد.


خود من هم مثل بسیاری دیگر از مردم و خبرنگاران، محل وقوع این نوع حملات و پیامدهای وحشتناک آن را دیده ام. این موارد را در دوما که بخشی از حومه شهر دمشق و تحت کنترل شورشیان است، دیدم. انفجار بمب های بشکه ای، دو مجموعه آپارتمان مسکونی را که در دو سمت یک خیابان روبروی هم قرار داشتند، تخریب کرده بود. شیوه استفاده از بمب های بشکه ای، انداختن آنها از هلی کوپتر است و نه نشانه گرفتن آن برای اصابت به یک هدف مشخص و به این دلیل آنها اسلحه غیرقابل کنترلی هستند که خسارات و تلفات ناشی از آن مهارنشدنی است.

قوانین و عرف بین المللی به طرف های درگیر در هر جنگی حکم مي‌کند که تمام تلاش خود را برای حفاظت از جان و امنیت غیرنظامیان به کار ببندند. فروریختن بشکه های حاوی مواد منفجره، به شیوه ای کنترل نشده و بدون هدف گیری با این مقررات و قوانین انطباق ندارد. در مصاحبه ما با بشار اسد او به درستی یادآوری کرد که نیروهای شورشی در حملات خود به مناطق تحت کنترل دولت غیرنظامیان را مي‌کشند و در بسیاری از موارد حملات آنها هیچ تمایزی را بین اهداف نظامی و غیرنظامی در نظر نمی گیرد. او افزود که مرگ بخشی از جنگ است. این موضوع هم درست است اما دو روش غلط نمی تواند نتیجه درستی داشته باشد و جوهره و اهمیت قوانین بین المللی برای حفاظت از جان غیرنظامیان در این نکته است که استفاده از تسلیحات و روشهای جنگی باید به شکلی صورت بگیرد که جان غیرنظامیان را به خطر نیاندازد.

شاید اظهار نظر بشار اسد در مورد بمب های بشکه ای خطاب به حامیان داخلی او بود چون اسد مي‌دانست که مصاحبه ما با او همزمان از شبکه تلویزیون دولتی سوریه و تلویزیون بی بی سی پخش خواهد شد. شاید برای او این موضوع مهم نیست که اظهار نظر او در خارج از سوریه، حتی اگر خیلی مودبانه بگوییم، با تردید و ناباوری شدیدی مواجه خواهد شد. بشار اسد شخصا فردی بسیار مودب و صادق و صمیمی به نظر مي‌آید. شاید رییس جمهور سوریه واقعا به آنچه که مي‌گوید باور دارد. شاید سران نیروهای مسلح به او مي‌گویند که در حملات غیرنظامیان را نمی کشند و او هم حرف آنها را باور مي‌کند و یا شاید او یک دروغگوی خودخواه است. من واقعا نمی دانم. جواب به این معما فقط حدس و گمان است.


از سال ۲۰۰۰ که او رهبری سوریه را از پدرش حافظ اسد به ارث برد دیپلمات ها، روزنامه نگاران و کارشناسان سیاست منطقه تلاش کرده اند تا شخصیت او را دقیقا بشناسند. یکی از مهمترین موضوعاتی که در پانزده سال گذشته ذهن همه را به خود مشغول کرده این است که آیا بشار اسد درحکومت سوریه تصمیم گیرنده اصلی است یا نه.

بشار اسد در آغاز دوران ریاست جمهوری باید از سرمشق و الگوی بسیار دشواری تبعیت مي‌کرد. پدرش حافظ اسد، یک سیاستمدار زبردست، قاطع و بی رحم بود. او فرزند یک خانواده فقیر بود که در نیروی هوایی و حزب بعث سوریه مراحل ترقی را طی کرد و در سال ۱۹۶۳ به عنوان یکی از اعضای شورای نظامی به قدرت رسید. در سال ۱۹۷۰ حافظ اسد رقبای خود را کنار زد و از آن زمان به مدت ۳۰ سال بر سوریه حکومت کرد.

از زمان پایان استعمار فرانسه بر سوریه در دهه چهل میلادی، این کشور همواره بی ثبات بود و کودتاهای متعددی به خود دید. اما در دوران حافظ اسد سوریه حدی از ثبات پیدا کرد و او توانست ریاست کشور را به پسر خود تفویض کند. و جالب اینکه این مقام به پسری تفویض شد که از ابتدا او را برای این مقام در نظر نگرفته بودند.

باسل پسر ارشد خانواده و برادر بزرگ بشار قرار بود جانشین پدرش شود. اما در سال ۱۹۹۴ در حالیکه در هوایی مه آلود و با سرعت به سمت فرودگاه دمشق رانندگی مي‌کرد در تصادف کشته شد. باسل مردی خوش قیافه، یک سوارکار خوب و افسر واحدهای سوار ارتش سوریه و در عین حال فرمانده گارد محافظ پدرش بود.

بشار اسد اما یک پزشک بود و نه یک نظامی. وقتی او به قدرت رسید زیر سایه برادر بزرگتر و پدرش قرار داشت. رسیدن او به قدرت بدون توافق و حمایت گروهی از افراد مهم در حکومت سوریه عملی نبود. به همین خاطر در اولین سالهای ریاست جمهوری بشار اسد همواره این سئوال مطرح مي‌شد که آیا خود او تصمیم گیرنده اصلی است و یا همکاران سابق و مورد اعتماد پدرش قدرت واقعی را در دست دارند؟


بشار اسد در سالهای اول ریاست جمهوری خود از اصلاحات صحبت مي‌کرد. به نظر مي‌رسید که او مي‌خواهد از وضعیت گذشته سوریه فاصله بگیرد. گروهی از رهبران غربی تلاش کردند با او رابطه خوبی برقرار کنند. حتی تونی بلر نخست وزیر سابق بریتانیا قصد داشت به او مقام تشریفاتی شوالیه بریتانیا را اعطا کند. اما بشار اسد با سماجت حاضر نبود مخالفت با اسرائیل و حمایت از دشمنان آن کشور را کنار بگذارد.

به اعتقاد من بشار اسد به خوبی مي‌داند چه مي‌کند. برای او و همراهانش سوریه حکم کاسبی و ملک خانواده اسد را دارد و او نیز ریاست این موسسه را به ارث برده است. اما او با در نظر گرفتن همفکری و توافق حکومت مي‌کند چون سایر اعضای خاندان اسد و دوستان و وابستگان قدیمی آن، در این ماجرا حق زیادی دارند و در نتیجه رای و نظر آنها مهم است. از آنچه که او در مصاحبه گفت بهترین حدس من این است که بشار اسد عمیقا معتقد است که برای دفاع از تمام چیزهایی که برای او مهم هستند مي‌جنگد و من بعید مي‌دانم که برای او نظر دیگران در خارج از سوریه چندان مهم باشد.