حاجی فیروز؛ سنتی از گذشته تا امروز

به آخر سال نزدیک می شویم بوی بهار و حال و هوای عید آنقدر نزدیک امده که گویی همین جا پشت در منتظر نشسته است که خانه ها تمیز شود و دل ها از کینه، بدی و نفرت شود تا در را باز کند و به خانه و شهرمان سرک بکشد. در میان آیین ها رسمی وجود دارد که برگرفته از سنن ملی، میهنی و مذهبی ما است و بر مبنای شاد کردن دل همنوع و همسایه بنا شده است و آن حاجی فیروز است.

تاريخچه ظهور حاجي فيروز به درستي معلوم نيست اما در تمام متوني كه به آيين هاي نوروزي در جاي جاي ايران در طول تاريخ اشاره كرده اند از حاجي فيروز و عمو نوروز نيز ذكري به ميان رفته است. در تمام مناطقي نيز كه زماني تحت سلطه ايران بوده اند حاجي فيروز چهره آشنايي است. حاجي فيروز و عمو نوروز شخصيتهاي نوروز مي باشند. حاجي فيروز پرچمدار سنت از راه رسيدن بهار است. او صورت خود را سياه مي كند و لباس قرمز برتن دارد. مي خرامد و مي رقصد و روح شادي و نشاط را در تمام نقاط شهر و روستا مي پراكند. در خیابان با یکی از این حاجی فیروزها صحبت کردم او میکفت : سال که رو به سرازیری می رود و بوی بهار نزدیک می شود لباس های خوش رنگ و روی قرمز را از بقچه در میاورم؛ وقت آن رسیده که یحکی دو هفته ای را همه ی کارهای ریز و درشت خودم را موقتا بگذارم کنار و رخت قرمز به تن کنم و آوازه خوان شادی شوم. اگر از دوستانم هم کسی وقت و حوصله داشته باشد با خودم همراه می کنم و به خیابان ها می روم. اصولا مردم برای خرید، این روزها و شب ها زیاد به خیابان های اصلی شهر سر می زنند.

حاجی فیروز که از سرما میلرزید ادامه داد: من هم می آیم که بتوانم آخر سالی با دست پر به خانه بروم و دل زن و بچه خودم هم شاد کنم. همیشه به ما گفته اند که یک لقمه نانی که در میاوریم اگر در راه شاد کردن خلق باشد برکت می گیرد من هم دروغ نگویم دنبال این برکت هستم. در گذر و بازار می خوانم و دایره می زنم از رفتن سرما و خشونت هوا می گویم و آمدن نسیم و بهار.

حاجی فیروز به مردم اشاره کرد و گفت: مردم برای خرید می آیند پول هم دارند اما نمی دانم چرا باز ابرو ها را در هم گره می زنند اما وقتی ما را که می بینند چند دقیقه ای مکت می کنند و به شعر و آوازمان گوش می دهند و بعد به راه خود ادامه می دهند. تمام تلاش ما این است که در شهر شور و نشاط خنده پرکنیم. در ترافیک های سنگین این روزها حواس آدم ها را از این توقف به سمت خود پرت کنیم تا بیخود و بی جهت اعصاب شان خرد نشود. بهانه گیری نکنند.

حاجی فیروز ادامه میدهد: ما در اصل از هموطنان آذری زبان هستیم از قدیم هم این کار در خطه آذری زبان ها انجام می شد و بعد در طول زمان این نشانه که از يک سنت دیرینه استان آذربايجان است به سایر شهر ها کشیده شد. به این سنت، «قيشدان چيخديم» (از زمستان خارج شدم) می گفتند و شعرها هم بر این موضوع به زبان آذری در شهر خوانده می شد بعد به فارسی درآمد. آواز مي خوانیم و به همه خبر آمدن بهار را می دهیم.

مرد قرمز پوش با آن صورت سیاهش می افزاید: در مقابل این شادي و نشاط كه در خیابان ها می آوریم دروغ گفته ام اگر بگویم که چشم به دست مردم نداریم. بسته به نوع سخاوت شان به ما پول و شيريني و هداياي مي دهند. خدا بزرگ است ما صورت خود را سیاه می کنیم در مقابل بنده های او و به کرم و روزی دهنده بودن خداوند امید داریم.