«صدای اعتدال شیعی»، در لبنان درگذشت

سید هانی فحص از منتقدان سیاست‌های حزب الله در سوریه و معدود روحانیون شیعه است که وارد فعالیت علنی حزبی شد و در عین حال نویسنده، ادیب، فعال جامعه مدنی، از جمله دعوت کنندگان به گفت‌وگو میان ادیان و نظریه پردازان در زمینه نزدیک کردن اسلام به مفاهیم مدرنیسم بود.

سید هانی فحص در سال ۱۹۴۶ در شهرک جبشیت در نبطیه لبنان، چشم به جهان گشود. او به عنوان دانش آموز آزاد، مدرک متوسطه خود را کسب کرد و سپس در سال ۱۹۶۳ برای تحصل علوم دینی، به نجف رفت. او فوق لیسانس زبان و ادبیات عرف و علوم اسلامی را از دانشکده فقه در نجف به دست آورد. در سال ۱۹۷۲ سید هانی فحص از نجف، به جبشیت لبنان بازگشت.

فحص زندگی سیاسی خود را با عضویت در جنبش آزادیبخش فلسطین (فتح) هنگام حضور رهبران این گروه فلسطینی در لبنان آغاز کرد. او از نزدیکان یاسر عرفات رهبر سابق فتح و تشکیلات خودگردان فلسطینی به شمار می‌آمد. سید هانی فحص از دوستان و نزدیکان امام موسی صدر بنیانگذار مجلس اعلای شیعی و جنبش امل در لبنان نیز بود. او از اعضای مجلس اعلای شیعی است که عالی‌ترین مرجع شیعیان لبنان به شمار می‌آید. او در سال ۱۹۷۴ با ائتلاف با کمال جنبلاط رهبر وقت دروزی‌های لبنان، نامزد انتخابات میان دوره‌ای پارلمانی این کشور شد اما به دلیل مخالفت سید موسی صدر، از رقابت‌ها انصراف داد. در سال ۱۹۹۲ نیز نامزد انتخابات پارلمانی از استان نبطیه شد اما رای نیاورد.

از جمله فعالیت‌های هانی فحص نظارت بر مجله نجف به مدت یک سال هنگام اقامت در این شهر بود. پس از ترک نجف او با پذیرفتن مسئولیت امامت جماعت شهرک جبشیت، به فعالیت‌های دینی در زادگاه خود ادامه داد. او در تاسیس انجمن ادبای جبل عامل به همراه شماری از ادبا و شعرای جنوب لبنان، مشارکت کرد. او در رهبری اعتراض‌های کشتگران تنباکو که در سال ۱۹۷۲ برای درخواست حقوقشان به پا خواستند نیز حضور یافت.

در سال ۱۹۸۲ به همراه خانواده خود به ایران رفت و تا سال ۱۹۸۵ در این کشور اقامت گزید. او در این دوره به عنوان مشاور در دفتر اطلاع رسانی حوزه علمیه قم و سرپرست مجله «الفجر» فعالیت کرد. سید هانی فحص در سال ۱۳۸۵ از ایران به لبنان بازگشت. پس از تجربه ناکام در انتخابات، وقت خود را وقف گفت‌وگو، تالیف و فعالیت فکری و فرهنگی کرد. به همراه سمیر فرنجیه از شخصیت‌های مسیحی لبنانی، کنفرانس دائم گفت‌وگوی لبنانی را تاسیس کرد. او همچنین از موسسان گروه عربی گفت‌وگوی مسیحی-اسلامی و همچنین موسسان انجمن گفت‌وگوی لبنان به شمار می‌آید.

او عضو هیئت شرعی مجلس اعلای شیعی و از نزدیکان محمد مهدی شمس الدین رئیس سابق این مجلس بود. او از اعضای اتحادیه علمای مسلمان نیز بود که پس از کنگره نخست این اتحادیه، از آن استعفا داد. او عضو آکادمی اهل بیت در عمان پایتخت اردن و همچنین انجمن میانه روی در این کشور بود. او از اعضای شورای ادارای و هیئت امنای موسسه خیریه فرهنگی یاسر عرفات نیز بود. از سید هانی فحص تالیفات بسیاری به جای مانده است. سید هانی فحص از نزدیکان حزب الله لبنان نیز به شمار می‌آمد اما انتقادهای او از این حزب، باعث شد که از این حزب فاصله بگیرد.

سید هانی فحص به شدت از دخالت نظامی حزب الله در سوریه علیه مخالفان حکومت بشار اسد انتقاد کرد و در نامه‌ای سرگشاده در این باره نوشت: «برادران در حزب الله، قدرت شما را دیدیم و لمس کردیم، می‌خواستیم این قدرت مزین و مجهز به عقل باشد که آزاد می‌کند و آزاده می‌شود، اما می‌بینیم حزب اصرار دارد که آزادی را به شبه بند تبدیل کند، ثمره و نتایج را تنها از آن خود می‌خواهد و حق شرکا را نقض کرده یا آن‌ها را از آزادی‌هایشان محروم می‌کند، این سیاست هم از راه مانور قدرت در مقابل گروهی و وابسته کردن گروه دیگر صورت می‌گیرد، شانه‌های خود را مغرورانه تکان می‌دهد، با خود شیفتگی و تکبر حرکت می‌کند و ماشه‌ها را می‌کشد.»

سعد حریری نخست وزیر اسبق لبنان و رهبر جریان المستقبل، درگذشت سید هانی فحص را به همه لبنانی‌ها به ویژه مسلمانان تسلیت گفت. حریری درگذشت سید هانی فحص را خسارتی بزرگ برای ارزش‌های اعتدال و گفت‌وگو ارزیابی کرد. ولید جنبلاط رهبر دروزی‌های لبنان نیز در بیانیه‌ای تاکید کرد که با درگذشت سید هانی فحص، لبنان یکی از شخصیت‌های برجسته اندیشه، علم و فرهنگ و یکی از نمادهای گفت‌وگو و اعتدال را در زمانی از دست داد که در جهان امروز شمشیر بر سخن فائق آمده است. نجیب میقاتی نخست وزیر سابق لبنان نیز با صدور بیانیه‌ای تاکید کرد که با درگذشت سید هانی فحص، لبنان شخصیتی برجسته را از دست داد که مهر اندیشه، آینده نگری و اعتدال را بر آن نهاده است. سمیر جعجع رهبر حزب قوات لبنانیه هم در بیانیه‌ای تصریح کرد که لبنان یک دانشمند، اندیشمند و یکی از نمادهای میانه‌روی و محبت میان طوایف را از دست داد.