اين يعني؛ ظلم به داوطلبان با استعداد

گروه مقالات: بعد از گذشت حدود سه سال، دوباره به سر خانه اول برگشتیم. پس از آن‌که در سال 90، نخستین آزمون نیمه‌متمرکز برای کاهش نفوذ دانشگاه در جذب دانشجوی دکتری برگزار شد، اما در کنکور دکتری سال 93، سهم مصاحبه در آزمون دکتری به 70 درصد افزایش پیدا کرد. 

پیش از این در فرآیند جذب دانشجوی دکتری،50 درصد مصاحبه دانشگاه ها و 50 درصد نمره آزمون دکتری، ملاک پذیرش قرار مي‌گرفت، اما حالا دانشگاه ها با اختیار 70 درصدی، حرف اول و آخر را در پذیرش دانشجوی دکتری خواهند زد. ضمناً امسال بر خلاف روند هر سال های گذشته، ۷ برابر ظرفیت برای مصاحبه دعوت شدند (حتی بعضی دانشگاهها ۹ تا ۱۰ برابر دعوت کرده بودند!) 
خوب منطقاً از بین این ۸ ؛ ۹ نفری که برای مصاحبه یک کد رشته (یک نفره) دعوت شده اند طبیعی است که “ارتباط با اساتید مصاحبه کننده” بیشترین تاثیر را داشته باشد نه سوابق علمی! زیرا در این تعداد داوطلب به احتمال محتمل "داوطلب آشنایی" یا “داوطلب سفارش شده ای” یافت مي‌شود. در این حالت داوطلبان قویتر ضرر مي‌کنند و حاصل ورود افرادای به مقطع دکتری مي‌شود که “با ارتباط” به این مقطع فرا خوانده شده اند. 

بازگشت به شیوه سابق
بالا رفتن اختیار دانشگاه ها در پذیرش دانشجوی دکتری، تا سال های سال یکی از موضوع های بحث برانگیز نظام آموزش عالی به شمار مي‌رفت و تا قبل از سال 90 نیز روند به این شکل بود که دانشگاه ها برای جذب دانشجوی دکتری، تقریبا اختیار تام داشتند، اما پس از اعتراض های گسترده متقاضیان دکتری و کارشناسان آموزش عالی، آزمون نیمه متمرکز جایگزین سیستم پذیرش قبلی شد که در این سیستم، نمره آزمون متقاضی و اعمال نظر دانشگاه ها، هر دو به یک اندازه در پذیرش دانشجوی دکتری نقش داشتند. 

اما حالا با افزایش اختیار دانشگاه ها، دوباره همان مسیر قبلی تکرار شده و باز هم دست دانشگاه ها برای پذیرش دانشجوی دکترای مورد علاقه دانشگاه باز شده است. ابراهیم خدایی، رئیس سازمان سنجش در توضیح این اقدام بیان مي‌کند که سازمان سنجش، متولی اجرای سیاست هایی است که مسئولان وزارت علوم تصویب کرده اند و خودش نمی تواند سیاستگذار باشد. در این مورد هم سازمان سنجش، شیوه جدید پذیرش دانشجوی دکتری را انجام خواهد داد. 

خدایی تاکید مي‌کند که سیاست جدید پذیرش دانشجوی دکتری به سمتی پیش خواهد رفت که اختیار بیشتری به دانشگاه ها داده شود و بحث «پذیرش دانشجو» به دانشگاه ها تفویض شود. اگرچه این مقام مسئول تاکید مي‌کند که در صورت تفویض کامل اختیار پذیرش دانشجوی دکتری به دانشگاه ها، سیستم های نظارتی هم قوی تر خواهد شد، اما هم اکنون سیستم نظارتی شفافی برای پذیرش عادلانه دانشجوی دکتری وجود ندارد و مثلا بسیاری از متقاضیان ناراضی دوره دکتری نمی توانند ثابت کنند که بدون دلایل علمی در دانشگاه محل مصاحبه شان قبول نشده اند. 

ظلم به داوطلبان با استعداد
برخی از کارشناسان آموزش عالی بر این عقیده اند که پذیرش دانشجوی دکترا در شرایط کنونی، ظلم مطلق به متقاضیان دکتری است که احتمال دارد بدون هیچ دلیل علمی در دانشگاه ها پذیرفته نشوند. این کارشناسان بر این باورند که حتی باید سهم مصاحبه دانشگاه ها به زیر 50 درصد برسد، نه این که افزایش پیدا کند، زیرا بسیار دیده شده است که احساسات و عواطف هم در پذیرش دانشجوی دکتری موثر بوده است. 

در ضمن حتما باید فرآیند مصاحبه ضبط شود تا دست کم متقاضی دکتری پذیرش نشده بتواند ثابت کند در حق او تبعیض شده و قربانی رابطه سالاری شده است، اما با روند فعلی شکایت متقاضیان به جایی نمی رسد. علاوه بر این که انتقادها نسبت به افزایش سهم دانشگاه ها در پذیرش دانشجوی دکتری ادامه دارد، پیش از این نیز بسیاری از کارشناسان آموزش عالی بارها هشدار دادند که در زمان مصاحبه دانشجویان دکتری، باید نمایندگان وزارت علوم و نماینده ای از دانشگاه های دیگر هم وجود داشته باشد تا احتمال تبانی بین استاد مقیم یک دانشگاه و دانشجوی همان دانشگاه به حداقل برسد، اما طی سال های اخیر به این هشدارها توجه چندانی نشده است و همچنان استادان یک دانشگاه بدون حضور نماینده ای از وزارت علوم یا نماینده ای از دانشگاه دیگر، دانشجویان مورد علاقه خود را به مقطع دکتری وارد مي‌کنند.