تاریخ انتشار : ۱۳۹۲/۰۵/۳۱ ساعت ۱۱:۳۴
کد مطلب : ۱۴۸۳۳
چشم‌انداز مثبت روابط ایران و اتحاديه اروپا
حسین کریمی
گروه مقالات: اتحادیه اروپا یکی از بازیگران اصلی بین المللی است که تلاش دارد در محیط بین المللی به ایفای نقش آفرینی بسان یک قدرت بزرگ بپردازد. در ایران نیز حساسیت چندانی نسبت به ایجاد رابطه با اتحادیه اروپا (نسبت به ایالات متحده امریکا) وجود ندارد.
در ابتدا جمهوری اسلامی برای کاهش فشارهای ناشی از سیاست‌هاي قدرت طلبانه ایالات متحده امریکا درصدد نزدیک شدن به اتحادیه اروپا آمد به همین دلیل روابط ایران و اروپا از زمان پیروزی انقلاب اسلامی از فراز و نشیب‌هاي زیادی برخوردار بوده است اما به سبب برخی اختلافات با تنش همراه بوده است. روابط ایران و اتحادیه اروپا تابعی از عوامل بوده که در ذیل به بعضی از آنها اشاره مي‌شود:تفکر نخبگان اجرایی حا کم در دو مجموعه، موضع گیری ایالات متحده امریکا نسبت به این روابط و ایدئولوژیک یا عملگرابودن سیاست خارجی ایران.
1- نخبگان اجرایی:
جهت گیری و رفتار سیا ست خارجی کشورهای اروپایی در جهان با توجه به میزان استقلال شان نسبت به امریکا معنا و هویت مي‌یابد. نمود بارز استقلال طلبی در سیاست خارجی فرانسه در عصر دوگل دیده مي‌شود. دوگل معتقد به استقلال طلبی و عدم وابستگی فرانسه به قدرت‌هاي بزرگ در تعین رفتار و جهت گیری سیاست خارجی فرانسه بود. فرانسو میتران و و ژاک شیراک دو تن از روسای جمهوری فرانسه نیز از استقلال در حوزه سیاست خارجی فرانسه حمایت مي‌کردند. نسبت به موارد فوق نقش آفرینی فرانسه در جهان عصر سارکوزی در حل مسائل جهانی تابعی از ارتباط با امریکا تعریف مي‌شد. موضع گیری و دیدگاه نخبگان اجرایی در ایران نسبت به غرب به طور عام و اروپا به طور خاص متفاوت مي‌باشد مثلا دیدگاه خاتمی و هاشمی نسبت به اروپا همکاری جویانه بود اما دیدگاه منفی احمدی نژاد نسبت به غرب و اروپا باعث کاهش روابط شد.
2- موضع گیری امریکا:
جایگاه و موضع گیری امریکا در نظام بین الملل نقش تعین کننده‌اي در روابط ایران و اروپا دارد. در زمان تسلط نئومحافظه کاران در امریکا(با توجه به استقرار دولت میانه رو خاتمی در ایران)،اروپایی‌ها برای مذاکره با ایران با چراغ سبز امریکا درصدد تعامل با ایران برآمدند. درعصر اوباما کشورهای اروپایی در تشدید تحریم‌ها یی که طبق قطعنامه‌هاي سازمان ملل علیه ایران اجرایی شده بود همراه شدند حتی از تحریم هایی که به صورت یکجانبه که ایالات متحده طبق مقررات داخلی خود و فراتر از حقوق بین الملل و سازمان ملل علیه ایران وضع کرده بود حمایت کردند.
3- ایدئولوژیک یا عملگرا بودن سیاست خارجی
سیاست خارجی عملگرا همکاری بین دو مجموعه را بیشتر مي‌کند. با توجه به استقرار دولت میانه رو در ایران همکاری بین اروپا و ایران در سطوح و حوزه‌هاي متفاوت افزایش یابد انتخاب حسن روحانی باب جدیدی برای خروج از بن بست رابطه با ایران در جامعه بین المللی و به ویژه با کشورهای اروپایی و امریکا باز کرده است.. با توجه به اینکه اروپا بیشتر به ارتباطات اقتصادی تاکید دارد این امر دور از ذهن نمی باشد. وضعیت سه مولفه بالا در دوره ریاست جمهوری روحانی به شکل ذیل مي‌باشد:
نخبگان اجرایی:
از دیدگاه نخبگان تیم روحانی وضعیت عینی و واقعی ایران مذاکره با غرب را ایجاب مي‌نماید بنابراین با توجه به مشکلات اقتصادی ایران،تحریم‌ها و پیشینه دیپلماتیک روحانی، غرب گرایی در حوزه سیاست خارجی تقویت خواهد شد برای تعدیل تحریم ها،رها شدن پول‌هاي بلوکه شده ایران در خارج ناشی از تحریم‌ها و ضرورت سرمایه گذاری خارجی در ایران در حوزه‌هاي مثل انرژی و صنعت ارتباط با غرب رو به تزاید خواهد رفت هرچند ممکن است نهادهایی در داخل ایران مخالف این رابط هم باشند. از طرف دیگر بعضی نخبگان اجرایی اطراف روحانی تحصیل کرده غرب مي‌باشند و دیدگاه منفی نسبت به ارتباط با غرب ندارند. در کشورهای اروپایی نیز تمایل به ارتباط با دولت روحانی اعلام شده است اولاند رئیس جمهور فرانسه انتخابات ایران را نقطه عطف دانسته که باعث توسعه ایران مي‌شود.
لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه از آمادگی برای همکاری با رئیس‌جمهور ایران خبر داد. وزارت امورخارجه انگلیس ضمن استقبال از رویکرد متفاوت روحانی،از ایجاد روابط سازنده ایران با جامعه بین الملل استقبال کرده است. وزارت خارجه آلمان نیز اعلام کرد که رویکرد دولت جدید در ایران به همکاری بیشتر با غرب و یافتن راهکاری برای حل مسایل بین‌المللی و برطرف‌شدن نگرانی‌های منطقه‌ای منجر شود. وزارت امور خارجه ايتاليا نیز از روند کار براي گسترش روابط دو جانبه و آغاز بدون تاخير فصلي از درکي نو و گفت‌وگوي سازنده ميان ايران و جامعه بين‌المللي استقبال کرد.
موضع گیری امریکا:
با پیروزی حسن روحانی بحث اعمال تحریم‌ها علیه ایران مورد نقد جدی قرار گرفت بسیاری از مقامات سابق و کنونی در ایالات متحده به اوباما توصیه کردند دست کم تحریم‌هاي تازه‌اي را علیه جمهوری اسلامی اجرایی نکند تا فرصتی برای آزمودن عزم روحانی در توافق با جامعه بین المللی ایجاد شود.
عملگرا بودن دولت روحانی:
پیشینه سیاسی و دیپلماتیک روحانی حکایت از عملگرا بودن ایشان مي‌نماید. آقای روحانی در دوره خاتمی به عنوان رئیس شورای امنیت ملی در حل مساله هسته ای،رویه و منشی میانه رو از خود نشان داد و به توافق هایی با دولت‌هاي غربی نائل شد. روحانی روحیه‌اي مصالحه جو و مسالمت آمیز همراه با پایبندی به ارزشهای نظام جمهوری اسلامی دارد و این امر باعث مي‌شود که بتواند در حوزه سیاست خارجی تحولاتی را ایجاد نماید.
همکاری ایران و اروپا مي‌تواند تبدیل به یک بازی برد- برد شود. ضرورت تقویت واقع گرایی با توجه وضعیت فعلی کشور در حوزه سیاست خارجی و خروج از وضعیت تحریم‌ها و بحران‌هاي منطقه‌اي خصوصا وضعیت سوریه، انقلابهای عربی، همکاری ایران و اروپا برای ایجاد نظم و ثبات در منطقه ضروری است با توجه به مشکلات اقتصادی،انزوای ایران از جامعه بین المللی، روحانی با رویکرد عملگرایی و ترمیم وجهه ایران در جامعه بین الملل درصدد ارتباط با غرب و خصوصا با اروپا است.
با توجه به حضور پررنگ روسیه و چین و امریکا در خاورمیانه، ایران به عنوان فرصتی برای ایفای نقش آفرینی اتحادیه اروپا در منطقه خاورمیانه قلمداد مي‌شود. در دوره تنش زدا خاتمی نقش آفرینی اروپا د ر مساله انرژی و ارتباطات سیاسی و حقوق بشری رو به فزونی نهاد اما در چند سال اخیر اتحادیه اروپا با بحران اقتصادی که مواجه شد ذیل چتر امریکا نقش خود را در خاورمیانه در ارتباط با ایران تعریف مي‌کرد دولت جدید ایران فرصتی برای ظهور مجدد اروپایی در منطقه خاورمیانه و خصوصا در ایران،تا بتوانند سهم خود از قدرت جهانی را افزایش دهند.
گروه مقالات: اتحادیه اروپا یکی از بازیگران اصلی بین المللی است که تلاش دارد در محیط بین المللی به ایفای نقش آفرینی بسان یک قدرت بزرگ بپردازد. در ایران نیز حساسیت چندانی نسبت به ایجاد رابطه با اتحادیه اروپا (نسبت به ایالات متحده امریکا) وجود ندارد.
در ابتدا جمهوری اسلامی برای کاهش فشارهای ناشی از سیاست‌هاي قدرت طلبانه ایالات متحده امریکا درصدد نزدیک شدن به اتحادیه اروپا آمد به همین دلیل روابط ایران و اروپا از زمان پیروزی انقلاب اسلامی از فراز و نشیب‌هاي زیادی برخوردار بوده است اما به سبب برخی اختلافات با تنش همراه بوده است. روابط ایران و اتحادیه اروپا تابعی از عوامل بوده که در ذیل به بعضی از آنها اشاره مي‌شود:تفکر نخبگان اجرایی حا کم در دو مجموعه، موضع گیری ایالات متحده امریکا نسبت به این روابط و ایدئولوژیک یا عملگرابودن سیاست خارجی ایران.
1- نخبگان اجرایی:
جهت گیری و رفتار سیا ست خارجی کشورهای اروپایی در جهان با توجه به میزان استقلال شان نسبت به امریکا معنا و هویت مي‌یابد. نمود بارز استقلال طلبی در سیاست خارجی فرانسه در عصر دوگل دیده مي‌شود. دوگل معتقد به استقلال طلبی و عدم وابستگی فرانسه به قدرت‌هاي بزرگ در تعین رفتار و جهت گیری سیاست خارجی فرانسه بود. فرانسو میتران و و ژاک شیراک دو تن از روسای جمهوری فرانسه نیز از استقلال در حوزه سیاست خارجی فرانسه حمایت مي‌کردند. نسبت به موارد فوق نقش آفرینی فرانسه در جهان عصر سارکوزی در حل مسائل جهانی تابعی از ارتباط با امریکا تعریف مي‌شد. موضع گیری و دیدگاه نخبگان اجرایی در ایران نسبت به غرب به طور عام و اروپا به طور خاص متفاوت مي‌باشد مثلا دیدگاه خاتمی و هاشمی نسبت به اروپا همکاری جویانه بود اما دیدگاه منفی احمدی نژاد نسبت به غرب و اروپا باعث کاهش روابط شد.
2- موضع گیری امریکا:
جایگاه و موضع گیری امریکا در نظام بین الملل نقش تعین کننده‌اي در روابط ایران و اروپا دارد. در زمان تسلط نئومحافظه کاران در امریکا(با توجه به استقرار دولت میانه رو خاتمی در ایران)،اروپایی‌ها برای مذاکره با ایران با چراغ سبز امریکا درصدد تعامل با ایران برآمدند. درعصر اوباما کشورهای اروپایی در تشدید تحریم‌ها یی که طبق قطعنامه‌هاي سازمان ملل علیه ایران اجرایی شده بود همراه شدند حتی از تحریم هایی که به صورت یکجانبه که ایالات متحده طبق مقررات داخلی خود و فراتر از حقوق بین الملل و سازمان ملل علیه ایران وضع کرده بود حمایت کردند.
3- ایدئولوژیک یا عملگرا بودن سیاست خارجی
سیاست خارجی عملگرا همکاری بین دو مجموعه را بیشتر مي‌کند. با توجه به استقرار دولت میانه رو در ایران همکاری بین اروپا و ایران در سطوح و حوزه‌هاي متفاوت افزایش یابد انتخاب حسن روحانی باب جدیدی برای خروج از بن بست رابطه با ایران در جامعه بین المللی و به ویژه با کشورهای اروپایی و امریکا باز کرده است.. با توجه به اینکه اروپا بیشتر به ارتباطات اقتصادی تاکید دارد این امر دور از ذهن نمی باشد. وضعیت سه مولفه بالا در دوره ریاست جمهوری روحانی به شکل ذیل مي‌باشد:
نخبگان اجرایی:
از دیدگاه نخبگان تیم روحانی وضعیت عینی و واقعی ایران مذاکره با غرب را ایجاب مي‌نماید بنابراین با توجه به مشکلات اقتصادی ایران،تحریم‌ها و پیشینه دیپلماتیک روحانی، غرب گرایی در حوزه سیاست خارجی تقویت خواهد شد برای تعدیل تحریم ها،رها شدن پول‌هاي بلوکه شده ایران در خارج ناشی از تحریم‌ها و ضرورت سرمایه گذاری خارجی در ایران در حوزه‌هاي مثل انرژی و صنعت ارتباط با غرب رو به تزاید خواهد رفت هرچند ممکن است نهادهایی در داخل ایران مخالف این رابط هم باشند. از طرف دیگر بعضی نخبگان اجرایی اطراف روحانی تحصیل کرده غرب مي‌باشند و دیدگاه منفی نسبت به ارتباط با غرب ندارند. در کشورهای اروپایی نیز تمایل به ارتباط با دولت روحانی اعلام شده است اولاند رئیس جمهور فرانسه انتخابات ایران را نقطه عطف دانسته که باعث توسعه ایران مي‌شود.
لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه از آمادگی برای همکاری با رئیس‌جمهور ایران خبر داد. وزارت امورخارجه انگلیس ضمن استقبال از رویکرد متفاوت روحانی،از ایجاد روابط سازنده ایران با جامعه بین الملل استقبال کرده است. وزارت خارجه آلمان نیز اعلام کرد که رویکرد دولت جدید در ایران به همکاری بیشتر با غرب و یافتن راهکاری برای حل مسایل بین‌المللی و برطرف‌شدن نگرانی‌های منطقه‌ای منجر شود. وزارت امور خارجه ايتاليا نیز از روند کار براي گسترش روابط دو جانبه و آغاز بدون تاخير فصلي از درکي نو و گفت‌وگوي سازنده ميان ايران و جامعه بين‌المللي استقبال کرد.
موضع گیری امریکا:
با پیروزی حسن روحانی بحث اعمال تحریم‌ها علیه ایران مورد نقد جدی قرار گرفت بسیاری از مقامات سابق و کنونی در ایالات متحده به اوباما توصیه کردند دست کم تحریم‌هاي تازه‌اي را علیه جمهوری اسلامی اجرایی نکند تا فرصتی برای آزمودن عزم روحانی در توافق با جامعه بین المللی ایجاد شود.
عملگرا بودن دولت روحانی:
پیشینه سیاسی و دیپلماتیک روحانی حکایت از عملگرا بودن ایشان مي‌نماید. آقای روحانی در دوره خاتمی به عنوان رئیس شورای امنیت ملی در حل مساله هسته ای،رویه و منشی میانه رو از خود نشان داد و به توافق هایی با دولت‌هاي غربی نائل شد. روحانی روحیه‌اي مصالحه جو و مسالمت آمیز همراه با پایبندی به ارزشهای نظام جمهوری اسلامی دارد و این امر باعث مي‌شود که بتواند در حوزه سیاست خارجی تحولاتی را ایجاد نماید.
همکاری ایران و اروپا مي‌تواند تبدیل به یک بازی برد- برد شود. ضرورت تقویت واقع گرایی با توجه وضعیت فعلی کشور در حوزه سیاست خارجی و خروج از وضعیت تحریم‌ها و بحران‌هاي منطقه‌اي خصوصا وضعیت سوریه، انقلابهای عربی، همکاری ایران و اروپا برای ایجاد نظم و ثبات در منطقه ضروری است با توجه به مشکلات اقتصادی،انزوای ایران از جامعه بین المللی، روحانی با رویکرد عملگرایی و ترمیم وجهه ایران در جامعه بین الملل درصدد ارتباط با غرب و خصوصا با اروپا است.
با توجه به حضور پررنگ روسیه و چین و امریکا در خاورمیانه، ایران به عنوان فرصتی برای ایفای نقش آفرینی اتحادیه اروپا در منطقه خاورمیانه قلمداد مي‌شود. در دوره تنش زدا خاتمی نقش آفرینی اروپا د ر مساله انرژی و ارتباطات سیاسی و حقوق بشری رو به فزونی نهاد اما در چند سال اخیر اتحادیه اروپا با بحران اقتصادی که مواجه شد ذیل چتر امریکا نقش خود را در خاورمیانه در ارتباط با ایران تعریف مي‌کرد دولت جدید ایران فرصتی برای ظهور مجدد اروپایی در منطقه خاورمیانه و خصوصا در ایران،تا بتوانند سهم خود از قدرت جهانی را افزایش دهند.
