«كولبري»؛ يك‌شغل يا مشكل حاد اجتماعي؟

شورش عزيزي

---

بیکاری و فقر فرهنگی، نگرش جامعه را نسبت به این مقوله تغيير داده، به گونه اي که این پدیده به مبحثي پذیرفته شده تبدیل و از نگاه برخي از شهروندان امری ارزشی و شرافتمندانه تلقی مي‌گردد. بررسی هر چند اجمالی وضعیت معیشت ساکنان كردستان با در نظر گرفتن خط فقر، وضع اسف‌بار زندگانی برای بسیاری از خانواده‌ها را مشخص می‌کند. تردیدی نیست که قاچاق آفتی اقتصادی است.

با نگاه از نمای نزدیک به این مساله روشن می‌نماید که در بسیاری موارد، کولبر (به کارگران مرزی گفته می‌شود که برای کسب درآمد زندگی خود مجبور به حمل اجناسی می‌شوند.) که با سرمایه کم درحد بسته‌ای که بر پشت حمل می‌کنند و فرسنگ‌ها راه صعب‌العبور کوهستانی را ازمیان میادین مین مرزي طی می‌کنند تا لقمه ناني به سفره‌ خالي خانواده بیفزایند، اينگونه كولبران به نماد قاچاق و دشمنی خطرناک مبدل شده‌اند و هدف شلیک قرار می‌گیرند و یا پای بر مین می‌گذارند و...

از لحاظ جرم شناسی و از دیدگاه ضابطان و دستگاه قضایی اتهاماتی که به این افراد (كولبران) منتسب مي‌شود در وهله اول اقدام به قاچاق و حمل کالایی است که حقوق قانونی و گمرکی آن پرداخت نشده و در وهله دوم به لحاظ تردد آنها در نوار مرزی و احتمال خروج از مرزهای رسمی و تعریف شده بین دو کشور هم جوار است.

انتساب اتهام تردد غیرمجاز از مرز قابل مناقشه است؛ زیرا این افراد ساکنان نواحی مرزی هستند و بالطبع دارای فامیل و بستگانی در آن طرف مرز هستند و رفت و آمد آنها به نواحی مرزی بسیار طبیعی است. وانگهی ایجاد محدودیت برای این افراد که بسیاری از مایحتاج زندگی خود را در نواحی مرزی تامین مي‌کنند، مصداق بارز تحدید در رفت و آمد تلقی مي‌شود.

نمی‌توان منکر این شد که رد و بدل کالا از مبادی غیرقانونی کاری نکوهیده، خلاف قانون و مستوجب پیگیری است اما در اینکه مبادرت مرزنشینان به کولبری در اثر نیاز و ناشی از حالت ضرورت است، شکی نیست و به نظر مي‌رسد که در اجرای قاعده «الضرورات تبیح المحظورات» «پس هرکس که ناچار به ارتکاب گناهی مي‌شود در حالی که ستمگر یا متجاوز نباشد از نظر خدا مرتکب گناه نشده؛ البته خداوند آمرزنده و مهربان است»

و حدیث نبوی معروف به حدیث رفع که بر اساس آن ۹ چیز از امت رسول برداشته شده که یکی از آنها عمل اضطراری و آنچه ناگزیر به انجام آن شده اند و بر اساس آن اگر در حالت دفع ضرورت مبادرت به انجام کار مضطرالیه شود مرتکب آن بخشیده خواهد شد، باید در راستای مجازات نکردن این افراد که به قصد اشتغال، امرار معاش و رفع گرسنگی خانواده و فرزندان ناگزیر به کار کولبری شده اند گام برداشته شود و به جای مجازات آنها درصدد اشتغال این نیروهای آماده به کار برآمد.

مرزنشينان روزگار غريبي دارند، البته به زعم ما، انگار آنان از مرز جان گذشته‌اند. زنانگي زنان به لطافت سنگ شده در روزگار اين سرزمين، بازي و شادي كودكان عبور از مين است و مرز، جوانان نيز سايه سنگين مرگ را در پس آرزوهاي خود مي‌بينند. آنها هنوز گوش مي‌سپارند به وعده مسوولان، براي كار و سرمايه‌گذاري و هزار حرف گفته و ناگفته ديگر، اما اگر زماني برايشان باقي بماند.

شما اگر حتي يك بار مسيرتان به آن مناطق افتاد و طاقتي بود براي يك شب ماندن، البته اگر در كوه اطراق كنيد، زمزمه‌هاي شبانه‌اي را خواهيد شنيد كه همين كولبران در مسير سر مي‌دهند. رنگ آواز دارد و هزار آرزو. «بيا اي يارم، بيا اي تازه يارم‌/‌ بيا اي ستاره شب‌هاي تارم‌/‌بيا اي شاه پر بال خيالم‌/‌ بيا اي روشنايي شبانه خانه‌ام...» بيا اي... بيا. آنان دير زماني است كه مانده‌اند به انتظار تا روز روشنشان فرا رسد اما پارادوکس بزرگ عدم توجه لازم به وضعیت مرزنشینان از یکسو و انتظار بیهوده‌ی عدم ارتکاب به قاچاق از سوی دیگر موردی است كه جای نقد و بررسی دارد.