بهار نیوز - خیلی نزدیک اما خیلی متفاوت: چرا ملت‌ها به فلاکت می‌افتند؟

خیلی نزدیک اما خیلی متفاوت: چرا ملت‌ها به فلاکت می‌افتند؟

مترجم: علیرضا طالب‌زاده
شهر نوگالس (Nogales) با حصار و فنسی به دو قسمت تقسیم شده است. اگر کنار این فنس بایستید و به سمت شمال نظری بیاندازید شهر نوگالس در ایالت آریزونا را خواهد دید که در منطقه سانتاکروز واقع شده است. درآمد میانگین سالانه هر خانوار در این شهر حدود 30000 (سی هزار) دلار است. بیشتر بچه‌ها (تین‌ایجرها) در مدرسه حضور دارند و بیشتر بزرگ‌ترها دوره دبیرستان را تمام کرده‌اند. علیرغم بحث و جدل‌هایی که مردم در خصوص اشکالات نظام بهداشت و مراقبت امریکا می‌کنند، جمعیت این شهر نسبتا از سلامت کامل برخوردار است و عمر متوسط و امید به زندگی آنها بر اساس استانداردهای جهانی بالاست. بیشتر ساکنین بالای 65 سال سن دارند و به خدمات بهداشتی دسترسی دارند. این تنها یکی از خدمات متعددی است که دولت مهیا کرده است و مردم خدماتی از قبیل برق، تلفن، شبکه فاضلاب، بهداشت عمومی، شبکه راه‌ها که آنها به شهرهای دیگر و سایر نقاط ایالات متحده مرتبط می‌سازد و بالاخره برقراری نظم عمومی و رعایت قانون و ضابطه را چیزی بسیار عادی تلقی می‌کنند. مردم نوگالس در ایالت آریزونا می‌توانند بدون‌ترس از جان و سلامتی و بدون واهمه مداوم از سرقت یا مصادره مال یا عوامل دیگر که ممکن است برای سرمایه‌گذاری و کاسبی آنها یا خانه‌هایشان خطری داشته باشد می‌توانند بگردند و فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهند. ساکنین شهر نوگالس در آریزونا به همان نسبت با تمام ناکارآمدی و فسادی که ممکن است هر از چندی رخ دهد دولت را به صورت عادی و پیش فرض نماینده و عامل خود می‌دانند. آنها می‌توانند از طریق رای‌گیری شهردار، نمایندگانشان در کنگره یا سناتورهایشان را عوض کنند. مردم شهر در انتخابات ریاست جمهوری برای تعیین اینکه چه کسی سکان رهبری کشورشان را بدست خواهد گرفت شرکت می‌کنند. دموکراسی طبعیت ثانویه آنها را تشکیل می‌دهد.
زندگی در بخش جنوبی فنس یعنی تنها چند متر آن طرف‌تر نسبتا متفاوت است و در مسیری دیگر در جریان است. در حالیکه ساکنین نوگالس در ایالت سونورا که بخشی مرفه نشین از مکزیک محسوب می‌شود زندگی می‌کنند. میانگین درآمد هر خانوار حدود یک سوم هر خانواده در نوگالس ایالت آریزوناست. بیشتر افراد بزرگسال در شهر نوگالس در ایالت سونورا در مکزیک دیپلم دبیرستان ندارند و بیشتر بچه‌ها و تین‌ایجرها در مدرسه حضور ندارند. مادران مجبورند نگران میزان بالای مرگ میر نوزادان خود باشند. شرایط پایین بهداشت عمومی به این معنی است که ساکنین نوگالس در ایالت سونورا طول عمر کمتری دارند و به‌اندازه ساکنین همسایه شمالی خود عمر نمی‌کنند. آنها به امکانات رفاهی کافی هم دسترسی ندارند. جاده‌ها در بخش جنوبی حصار در شرایط نامطلوبی قرار دارد. وضعیت برقراری نظم و رعایت قوانین تعریف چندانی ندارد و در وضعیت بدتری است. آمار جرم و جنایت بالاست و شروع یک فعالیت تجاری ریسک بالایی دارد. برای شروع یک کسب و کار نه تنها ریسک دزدی و سرقت وجود دارد بلکه کسب مجوزهای لازم و باج دادن و چرب کردن سبیل مقامات برای شورع یک کاسبی کار آسانی نیست. ساکنین نوگالس سونورا با فساد و بی‌عرضگی (Ineptitude) سیاستمداران می‌سوزند و می‌سازند.

بر خلاف همسایه‌های شمالی دموکراسی برای آنها تجربه‌ای نسبتا نو است. تازمان اصلاحات سیاسی سال 2000 نوگالس سونورا درست مانند بقیه مکزیک تحت حاکمیت فاسد «حزب انقلابی نهادی» (PRI) بود. چگونه دو نیمه از چیزی که اساسا یک شهر واحد محسوب می‌شود می‌تواند این قدر متفاوت باشد؟ هیچ تفاوتی در موقعیت جغرافیایی، آب و هوا یا انواع بیماری‌هایی که در منطقه شیوع پیدا می‌کند وجود ندارد چرا که میکروب‌ها با هیچ محدودیتی برای عبور از مکزیک به ایالات متحده یا برعکس مواجه نیستند. البته شرایط بهداشتی در دو طرف خیلی متفاوت است اما این ربطی به محیط بیماری ندارد. به این علت که مردم در جنوب مرز با شرایط بهداشتی و بدون مراقبت‌های بهداشتی ضروری و قابل قبول زندگی می‌کنند.
اما شاید ساکنین این دو بخش از جهاتی با هم خیلی متفاوت باشند. آیا ممکن است به این علت باشد که ساکنین نوگالس، آریزونا نوه و نتیجه‌های مهاجرانی اروپایی هستند در حالیکه آنهایی که در بخش جنوبی ساکن هستند بازمانده‌های قبایل آزتک هستند؟ نه، اصلا این طوری نیست و مساله این مورد نیست. پیشینه و گذشته مردم هر دو طرف مرز مشابه است. بعد از اینکه مکزیک در سال 1821 استقلال خود را از اسپانیا بدست آورد منطقه اطراف لس دس نوگالس (Los dos Nogales) قسمتی از ایالت مکزیکی ویجا کالیفرنیا (Vieja California) بود و حتی بعد از جنگ 1848-1846 مکزیک و امریکا هم به همین صورت باقی ماند. در واقع تنها بعد از قرارداد 1853 خرید گادسدن (Gadsden Purchase) بود که مرزهای ایالات متحده به داخل این مناطق گسترش پیدا کرد. کسی که هنگام نقشه‌برداری متوجه وجود دره نسبتا کوچک لس نوگالس (Los Nogales) شد ستوان ان میچلر (N. Michler) بود. در این منطقه در هر دو طرف مرز دو شهر کنونی برپا شد. ساکنین نوگالس، آریزونا و نوگالس، سونورا اجداد مشترکی دارند، از غذاهای یکسان استفاده می‌کنند و به یک نوع موسیقی گوش می‌دهند و به جرات می‌توانیم بگوییم که یک فرهنگ مشترک دارند.
البته یک توضیح خیلی ساده و واضح برای تفاوت‌های بین دو نیمه نوگالس وجود دارد که احتمالا از خیلی وقت پیش حدس زده‌اید: دقیقا مرزی که دو نیمه را تعریف می‌کند. نوگالس، آریزونا در ایالات متحده است. ساکنین آن به نهادهای اقتصادی ایالات متحده دسترسی دارند که آنها را قادر می‌سازد تا شغل و پیشه خود را آزادنه انتخاب کرده، یه کسب آموزش و تحصیلات و مهارت بپردازند و کارفرمایان و روسای خود را به سرمایه گذاری در بهترین تکنولوژی تشویق کنند که این به حقوق و مزایای بالاتر برای آنها منجر می‌شود. همچنین آنها به نهادهای سیاسی دسترسی دارند که به آنها اجازه می‌دهد تا در فرآیندهای دموکراتیک برای انتخاب نمایندگانشان شرکت کنند یا اگر رفتاری نادرست و غیرقانونی از آنها سر زد آنها را جایگزین کنند. در قبال آن سیاستمداران خدمات اساسی (از بهداشت عمومی گرفته تا جاده‌سازی و برقرای نظم و قانون) فراهم می‌کنند که خواست شهروندان است. اما نوگالسی‌های سونورا در مکزیک این شانس و اقبال را ندارند.
آنها در دنیای دیگری که توسط نهادهای مدنی متفاوتی شکل گرفته زندگی می‌کنند. این نهادهای مختلف انگیزه‌ها و مشوق‌های بسیار متفاوتی را برای ساکنین دو نوگالس و برای کارآفرینان و کسب و کارهایی که می‌خواهند در این دو شهر سرمایه گذاری کنند ایجاد می‌کنند. این مشوق‌ها و انگیزه‌ها و علاقمندی‌ها که بوسیله نهادهای مختلف نوگالسی‌ها و کشورهایی که این شهرها در آنها واقع شده‌اند ایجاد می‌شود علل اصلی برای تفاوت‌ها در رونق اقتصادی در دو طرف مرز محسوب می‌شود.
اما چرا نهادهای ایالات متحده بسی بیشتر از نهادهای مکزیک یا سایر کشورهای امریکای لاتین (با در نظرگرفتن این موضوع) موجب تسهیل و هموار ساختن موفقیت‌های اقتصادی می‌شوند؟ پاسخ به این سوال برمی گردد به روشی که جوامع مختلف در اوایل دوران مستعمرگی خود اتخاذ کرده و شکل داده‌اند. واگرایی و تفاوت‌های نهادی در آن زمان اتفاق افتاد به طوری که عواقب و نتایج که تا زمان حال ادامه داشته است. برای درک این واگرایی و اختلاف فاحش باید درست از پایه‌گذاری و تاسیس این مستعمره‌ها در امریکای لاتین و شمالی شروع کنیم.

منبع:
چرا ملت‌ها به فلاکت می‌افتند: ریشه‌های قدرت، ثروت و فقر، (2012) دارون عجم اوغلو و جیمز‌ای رابینسون
(Daron Acemoglu & James A. Robinson) . انتشارات کراون: نیویورک. فصل یک (ص 21-19)
(Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty - Daron Acemoğlu, James A. Robinson (2012