وزیر «خارجه‌»ای که در «داخل» هم محبوب است

بهمن بالایی‌لنگرودی

---

دکتر محمدجواد ظریف با نطق دفاع خود در مجلس شورای اسلامی کار خود را در دولت یازدهم شروع کرد. در همین اولین قدم، ادبیات به کار رفته در این دفاعیه و نیز شیوه‌ي بیان متفاوت او به جامعه این نوید را داد که وزیر امور خارجه‌ي یازدهمین دولت جمهوری اسلامی، سخنوری تواناست که قدرت بیان و استدلال کافی برای سکان‌داری وزارت امور خارجه را داراست.

از وزیر امور خارجه انتظار برقراری ارتباط با کف جامعه نمی رفت، مخصوصاً با وجود حجم بسیار بالای مسئولیت‌هاي محوله به وی. علاوه بر ایفای نقش در وزارت خانه‌ای که تریبون کشور به حساب مي‌آید، مسئولیت مذاکرات هسته ای که به گره کوری در ده سال اخیر تبدیل شده بود نیز به او واگذار شد. ظریف اما، با وجود انبوه مشغله هایش، ایجاد ارتباط با جامعه را در دستور کار قرار داد.

صفحه‌ي فیس بوک شخصی اش از همان ساعات اول حضور در وزارت خانه، به محلی برای برقراری رابطه‌ي نزدیک با همه‌ي سطوح جامعه و مخصوصاً جوانان تبدیل شد. گذاشتن عکسی از اولین حضور در دفتر کار و نیز عکس‌هاي شخصی و ادبیات صمیمانه‌ي نوشته هایش موجب شد تا این ارتباط نزدیک تر و صمیمانه تر شود. نوشتن گزارش کار روزانه، حتی در سخت ترین روزهای کاری، تبریک‌ها و تسلیت‌هاي نوشته شده در مناسبت‌هاي مختلف، استفاده از شعر و حدیث و روایت، همه و همه، این وزیر محبوب را چنان به دوست دارانش نزدیک کرد که هر کسی در هر جای کشور و حتی خارج از کشور، حس مي‌کند به وزیر امور خارجه‌ي کشور بی واسطه دسترسی مستقیم دارد.

مي‌تواند با او حرف بزند. درد دل کند. انتقاد کند. پیشنهاد بدهد، تشکر کند؛ و حتی گاهی این شانس را داشته باشد که وزیر به نوشته هایش پاسخی صمیمانه بدهد تا همه بدانند که دکتر ظریف، کامنت‌هاي دیگران را با حوصله و دقت مطالعه مي‌کند. در روزهای نفس گیر مذاکرات ژنو که به حق مي‌توان آن را یکی از بزرگترین موفقیت‌هاي تاریخ این کشور دانست، اقدامی بسیار ظریف و هوشمندانه توسط وی در شبکه‌هاي اجتماعی دیده شد که پرداختن به آن تحت الشعاع شادی حاصل از توافق ژنو قرار گرفته و رسانه‌ها چندان به آن نپرداختند.

رسانه‌هاي غربی با در دست داشتن ابزارهای قدرت مالی و تبلیغاتی طی سال‌هاي اخیر، تصویری هراس آور از ایران و فعالیت‌هاي هسته‌ای او به مردم کشورهای خود نشان داده‌اند. تریبون‌هایی در دست دولت‌هاي غربی بوده که هیچگاه ایران به آن تریبون‌ها دسترسی نداشته و طبعاً این کشورها تصویری از ایران در جوامع خود ارائه دادند که چنانچه لازم باشد اقدامی علیه این کشور انجام دهند، همراهی افکار عمومی را داشته باشند.

این اقدامات تا حد زیادی هم موفقیت آمیز بوده به طوریکه وقتی تحریم‌هاي غیرانسانی و یک جانبه از سوی آمریکا و سایر کشورهای غربی به ایران تحمیل شد، سازمان‌هاي غیردولتی غربی چندان مخالفتی از خود نشان ندادند. سازمان هایی که انتظار مي‌رفت در مقابل این تحریم‌ها که منجر به بروز مشکلاتی حتی در تهیه‌ي اقلام دارویی برای مردم ایران شده بود، با فشار به دولت هایشان، لااقل به این روندها اعتراض کنند. دکتر ظریف با اقدامی هوشمند و مبتکرانه نشان داد که به اهمیت بالای افکار عمومی آگاهی کامل دارد.

پیام ویدئویی پنج دقیقه‌ای او با قرار گرفتن در شبکه‌هاي اجتماعی، دسترسی وی را به همه‌ي جهان فراهم کرد. پیامی که به زبان انگلیسی، زبان رایج و رسمی بیشتر کشورهای جهان و علی الخصوص کشورهای غربی تهیه شده بود و به پنج زبان رایج دیگر زیرنویس داشت. انگلیسی روان ظریف هنگام حرف زدن در این ویدئو، ساخت آماتور آن، لحن حرف زدن و ادای جملات به شکلی که حس صداقت را به شنونده منتقل کند، بیان ساده و صمیمانه ای که منطق موجود در کل متن را باور پذیر کرده و در نهایت جمله‌ي پایانی این ویدئو، همه و همه موجب بالارفتن تأثیر این فیلم روی ذهن جهانیان شد. به جرأت مي‌توان گفت که همین ویدئوی پنج دقیقه ای قسمتی از افکار عمومی جهان را با ایران و ایرانیان همراه کرد و قطعاً پشتوانه‌ي افکار عمومی روی مذاکرات ژنو اثرگذار بوده است.

رئیس دستگاه دیپلماسی به خوبی نشان داده که مفهوم "جهانِ در حال گذارِ کنونی" را که در سخنان خود به فراوانی به کار مي‌برد، به نیکی درک کرده است. ظریف، با شناخت دقیق موقعیت زمانی، به بهترین نحو از ابزارها و امکانات مدرن، در جهت نیل به اهداف مورد نظر خود استفاده مي‌کند. با آحاد جامعه و علی الخصوص قشر جوان، ارتباطی نزدیک برقرار کرده است.

ظريف نشان داده که به افکار عمومی احترام مي‌گذارد و خود را ملزم مي‌داند تا به مردم کشورش گزارش کار ارائه دهد و خود را در دسترس دوستان و حتی مخالفان و منتقدین خود قرار داده است. وزارت امور خارجه از زمان تصدی ظریف، به اتاق شیشه‌ای سیاست تبدیل شده است. به امید روزی که این وضعیت برای همه‌ي وزارت‌خانه‌ها فراهم شده و مردم در هر سطحی بتوانند ارتباطی ولو یک سویه با وزرا و دولتمردان خود برقرار کنند.