از گوشت، آب و خون آلوده تا بنزین آلوده!

مصطفی ترک همدانی (وکیل دادگستری)

---

گروه مقالات: این روزها طبل رسوایی تولید بنزین آلوده به صدا درآمده تا بدانجا که تمامی دستگاه های نظارتی، بهداشتی و زیست محیطی به خطرناک بودن، سمی بودن و سرطان زا بودنش اذعان دارند. اینکه تولید این بنزین در مدیریت کدام رییس جمهور رخ داده خیلی اهمیت ندارد (البته برای من) و اما آنچه برایم مهمتر است، ردپای دولت در آلودگی های کلان محیط زیست، مواد خوراکی و آشامیدنی است که سابقه خوبی از دولتهای گذشته نیز برجای نمانده است. کافیست به این چند پرونده و خبر نگاهی بیاندازیم:

* گوشت های آلوده
پرونده ای قضایی بود که در سال 1381 در مورد واردات و توزیع گوشت آلوده در ایران مطرح شد و بر افکار عمومی بسیار اثرگذار بود. این دادگاه 67 متهم داشته است که در بین آنها 17 نفر راننده و 2 نفر قایق دار بوده اند. بقیه متهمان این پرونده گوشت فروش، رییس سازمان دامپزشکی کل کشور، تعدادی از مدیران دولتی و مدیران ارشد شرکت های فرآورده های گوشتی بوده اند. در پایان پس از برگزاری 16 جلسه، دادگاه متهمان را به حبس های زیر پانزده سال، تبعید و جریمه نقدی محکوم کرد اما پس از رأی دادگاه تجدیدنظر در سال 1384، بیشتر متهمان تبرئه شدند و تنها 10 نفر از متهمان به مجازات حبس از 6 ماه تا 3 سال و جزای نقدی از دویست هزار ریال تا پنج میلیون ریال محکوم شدند.

* خون های آلوده
پرونده خون های آلوده اشاره به یک پرونده قضایی در ایران دارد که رسیدگی به آن از 27 خرداد 1373 توسط کمیسیون اصل 90 مجلس و از سال 1376 توسط مراجع قضایی ایران آغاز شده و تاکنون به درازا کشیده است. در سال 1383 دادگاه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان انتقال خون ایران را در خصوص این پرونده محکوم کرد.

* شیرخشک آلوده
نگرانی درباره احتمال ورود شیر خشک از چین به این خاطر بود که پس از بیماری هزاران کودک چینی و حداقل مرگ سه کودک چینی بر اثر وجود ملامین صنعتی در شیرخشک در سال 87، بسیاری از کشورها واردات شیر خشک و حتی محصولاتی را که با شیرخشک چینی تولید می شدند، ممنوع کردند. معاون غذا و داروی وزارت بهداشت کشور نیز در سال 87 اعلام کرد که کشور ما هیچ نوع واردات مستقیم شیر خشک از چین ندارد و ورود شکلات و برخی فرآورده های شیری از چین نیز با توجه به آلودگی شیر خشک در کشور از تاریخ 3/7/87 ممنوع شد.

با این وجود آمار واردات شیر خشک اداره گمرک در سال 88 نشان می دهد 15 تن شیر خشک از چین وارد شده است.
آلودگی شیر خشک چینی ناشی از تقلب در استفاده از شیرخام در این کشور بوده است، به این ترتیب که شیر خام تولیدی را با آب رقیق می کردند، اما برای اینکه در آزمایشات میزان پروتئین آن کافی باشد به آن افزودنی غیر مجاز ملامین زده می شد. با توجه به این موضوع نمی توان ممنوعیت واردات آن را موقتی تلقی کرد و نظارت دقیق تری از سوی وزارت بهداشت بر واردات شیر خشک از چین لازم است.

براساس اطلاعات موجود در سایت سازمان جهانی بهداشت، ملامین یک ماده آلی با پایه شیمیایی است و معمولاً در پلاستیک ها، چسب ها، وایت بردها و... استفاده می شود. تاکنون اثرات مضر و زیان آور آن بر روی انسان به طور مستقیم مورد مطالعه قرار نگرفته است اما با توجه به مطالعات صورت گرفته بر روی حیوانات، می توان اثرات آن را بر روی انسان پیش بینی کرد.

ملامین به تنهایی باعث ایجاد سنگ مثانه در آزمایش بر روی حیوانات شده است. این ماده در ترکیب با اسید سیانوریک ممکن است، بلورهایی را تشکیل دهد که به ایجاد سنگ کلیه منجر شود. بلورهای کوچک آن همچنین امکان دارد لوله های کوچک درون کلیه را که وظیفه تشکیل ادرار را به عهده دارند، مسدود کند و به نارسایی کلیه و در مواردی به مرگ بینجامد. ملامین در شرایطی معین در حیوانات آزمایشگاهی سرطان زاست،

* برنج های آلوده
به گزارش خبرگزاری خانه ملت؛ در مهر ماه سال 1388 موضوع آلوده بودن برنج های هندی رسانه ای شد و سازمان استاندار تهران اعلام کرد 13 نوع از برنج های وارداتی آلوده بوده و درصد آرسنیک موجود در آن ها بیش از حد استاندارد است. همان زمان رییس مرکز تحقیقات پیشرفته کشاورزی پنجاب هند هم گفت مناطق زیادی از منطقه پنجاب هندوستان مرکز اصلی فلزات سنگینی مانند آرسنیک، کادمیوم و سرب بوده و اگر در این مناطق کشت و زرع انجام شود، قطعا محصولات تولیدی مانند برنج شامل این نوع ترکیبات سمی و خطرناک خواهند بود. در آن زمان سازمان های مسئول و غیر مسئول در این خصوص اظهارنظر کردند اما در نهایت مشخص نشد که واقعا برنج های وارداتی آلوده بودند یا خیر؟ پس از گذشت 4 سال در تاریخ سوم آذر ماه 92 معاون سازمان ملی استاندارد ایران آلودگی هفت نوع برنج خارجی و داخلی را تأیید کرد.

* آب آلوده
معصومه ابتکار که سابقا رییس کمیته محیط زیست شهرداری تهران بود، در سال 89 گفته بود تنها اعلام کافی نیست و برای ترکیبات خطرناک تر از نیترات در آب هشدار داده بود و با اعلام اینکه علاوه بر بالا بودن میزان نیترات آب شرب تهران میزان مواد آلی خطرناکی همچون TOC نیز در آب بالاست. وی گفت، این مواد ترکیبات بقایای نیتراته هستند و امروز عامل مهمی در تعیین کیفیت آب براساس استانداردهای جهانی محسوب می شوند.

معصومه ابتکار با بیان اینکه این ترکیبات توتال ارگانیک کربن هستند، گفت: میزان کربنی که در آب به شکل آلی و ارگانیک ثابت می شود و کیفیت آب را مشخص می کند توتال ارگانیک کربن است. وی تاکید کرد: اختلاط نیترات با کلر آب به دلیل اینکه گندزدایی آب با کلر انجام می شود ترکیباتی را ایجاد می کند که الکترودها را از بین می برد و بسیار خطرناک است.
اخیرا یکی از اساتید فرهنگستان علوم اعلام کرد، میزان TOC در آب تهران بالاست که در واقع این ترکیبات بقایای نیتراته هستند و امروز عامل مهمی در تعیین کیفیت آب در استانداردهای جهانی محسوب می شوند.

* هوای آلوده
تکالیفی که قانون جلوگیری از آلودگی هوا بر دوش دولت ها نهاده، بسیار روشن است، با این وجود و گذشت بیست سال از تصویب این قانون، من برای وضعیت آلودگی هوا حرفی ندارم! اینک جای پرسش است، با این کارنامه عجیب بهداشتی، نظارت دولت ها چقدر مفید بود؟ هرچند دستگاه قضایی در اکثر پرونده ها ورود و حکم قانونی را صادر نموده ، آیا بازدارندگی این مجازات ها مشهود بوده است؟ با این همه دستگاه های نظارتی و بازرسی و قضایی اکنون باید منتظر کدام آلودگی بود؟