انواع گوناگونی از سلول‌های بنیادی پرتوان وجود دارد که سلول‌های بنیادی جنینی و سلول‌های بنیادی القایی از آن جمله هستند. استخراج و تولید این سلول‌ها سال‌هاست که در موش و انسان انجام می‌شود و استفاده از آن‌ها اثر مهمی در پیشرفت‌های اخیر علوم پزشکی و زیست‌شناسی تکوینی داشته است. رده دیگری از سلول‌های بنیادی به نام «سلول جنسی جنینی» (Embryonic Germ Cell) وجود دارد که در شرایط آزمایشگاهی از باز‌برنامه‌ریزی سلول‌های پیش‌ساز جنسی به دست می‌آیند و ابراز باارزشی برای مطالعه تکوین سلول‌های جنسی و مطالعات ناباروری و کمک به یافتن درمان‌های نوین در این حوزه ابزار با ارزشی محسوب می‌شوند.

تولید این سلول‌ها از موش مرسوم است اما به دست آوردن آنان از موش صحرایی همواره با دشواری‌هایی روبه‌رو بوده است. از آنجا که در این دست مطالعات موش صحرایی مدلی مناسب‌تر از موش به حساب می‌آید، دکتر بهاروند، دکتر علیرضا محمدی، دکتر فرنوش عطاری و همکارانشان در پژوهشگاه رویان کوشیدند روشی مناسب برای تولید سلول های جنسی جنینی موش صحرایی بیابند. پیش‌تر برای تولید این سلول‌ها در موش صحرایی، پس از استخراج سلول های پیش‌ساز جنسی، دو مسیر پیام‌رسانی GSK3 و MAPK در سلول‌ها مهار می‌شد تا سلول جنسی جنینی به‌دست آید. با آنکه سلول مورد نظر ایجاد می‌شد اما معمولا کیفیت لازم را نداشت و تغییرات مخربی در ژن آن اتفاق می‌افتاد.

با توجه به استفاده از این سلول‌ها به‌عنوان مدل مطالعاتی، نتایج به‌دست آمده از سلولی معیوب نمی‌توانست با ارزش باشد و برای مطالعات بعدی به انسان تعمیم داده شود. به همین دلیل محققان پژوهشگاه رویان با توجه به تجربیات خود در تولید انواع سلول‌های بنیادی از مهار دو مسیر TGFβ و MEK برای باز برنامه‌ریزی سلول‌های پیش‌ساز به سلول‌های جنسی جنینی استفاده کردند.

نتایج این پژوهش که در مجله بین‌المللی یاخته به چاپ رسیده است نشان داد، تولید سلول‌های جنسی جنینی به روش پژوهشگاه رویان (R2i) کاراتر است و سلولی حاصل با این روش دچار نقایص روش قبلی نبوده ثبات ژنتیکی آن حفظ می شود. به این ترتیب مدل مناسبی برای مطالعه تکوین سلول‌های جنسی به دست می‌آید که به کمک آن می‌توان بسیاری از نقایص سلول‌های جنسی را مطالعه کرد و به دنبال راه چاره‌ای برای آنها بود.

بهار نیوز