روحانی؛ ناجی یا نابودگر؛ برجام، پیروزی یا شکست؟

فرهاد کیانفرید

احتمالا طی ماه‌های اخیر بارها و بارها جملاتی نظیر: "تسهیل پروژه نفوذ از سوی غربی‌ها در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با برجام"، "قبل از برجام، هرگز تا این اندازه تحقیر نمی شدیم"، "قبل از برجام، هرگز تا این اندازه آمریکایی‌ها جرأت نمی‌کردند در پیشرفت‌های دفاعی و موشکی ما دخالت کنند"، " خیری از برجام ندیدیم"، "برجام کور می‌کند ولی شفا نمی‌دهد" و کلی جملات دیگر که در مجموع تمامی آنها به دنبال القای این هستند که برجام نه تنها یک موفقیت نبود بلکه شکستی تمام عیار برای دولت و کشور بود و هیچگونه دستاوردی نداشته است. بنابراین تصمیم گرفتیم نگاهی اجمالی به بخشی از دستاوردهای برجام داشته باشیم تا اذهان عمومی خود قضاوت کنند که برجام پیروزی بود یا شکست اما پیش از آنکه به تاثیرات برجام بپردازیم لازم است یادآور شویم که بیانیه اجرایی شدن برجام در روز ۲۷ دی ماه 94 خوانده شده است و کمتر از چهار ماه از آن تاریخ می‌گذرد. 

و اما تاثیرات برجام...
*آمادگی کشورهای صنعتی و پیشرفته برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های گوناگون در زمینه‌های هوانوردی، راه آهن سریع‌السیر و برقی و کریدورهای استاندارد فراهم شده و بخش‌های عمده آن در مذاکرات به مرحله انعقاد قرارداد رسیده است و منجر به جذب سرمایه خواهد شد. تنوع حضور شرکت‌های سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مواصلاتی هوائی، ریلی و جاده‌ای از قاره‌های اروپا و آسیا نشانگر قابلیت‌های مدیریت رقابتی و افزایش کار آمدی کیفی است و شرایط بهتری را برای تامین منافع ملی کشور فراهم ساخته است. 

*۷۹۱ مقام دولتی صنعتی و تجاری خارجی به همراه ۲۰۴۵ شرکت خصوصی به کشور سفر کرده‌اند. فقط در بخش صنعت معادن و تجارت حدود ۱۹۰ تفاهم نامه با شرکت‌های دولتی و غیر دولتی خارجی به امضاء رسیده است. پس از اجرایی شدن برجام مذاکرات فشرده برای پیوستن ایران به سازمان جهانی تجارت شتاب بیشتری گرفته است و به منظور رصد تحولات اقتصادی و بازرگانی کشورهای هدف، وزارت صنعت، معدن و تجارت برای ۲۴ کشور رایزن بازرگانی تعیین و اعزام کرده است. 

*پس از برجام تاکنون خطوط اعتباری برای ورود 73 میلیارد دلار سرمایه خارجی در کشور ایجاد شده و مجوز سرمایه گذاری مستقیم خارجی به میزان سه میلیارد و 418 میلیون دلار صادر شده است. 

*در زمان تحریم تولید نفت کشور به یک میلیون بشکه کاهش یافته بود، اما اکنون تولید ما به روزی 3.5 میلیون بشکه افزایش یافته است. 

*بانك‌های اتریشی پس از توافق برجام در حال آغاز مراودات بانكی در ایران هستند. 

*سال ۹۲ تورم بالای ۴۰% و رشد اقتصادی 6/8- بود. اما پس از برجام رشد به 1+ رسید و تورم تا ۷% کاهش پیدا کرد. 

*فروش نفت کشور هر چند ماه یکبار 20 درصد کاهش می‌یافت و بر اساس مصوباتی که اعلام نشده بود، فروش نفت می‌توانست به صفر برسد؛ امکان سرمایه‌گذاری در ایران نبود و زمانی که ماهانه 700 میلیون دلار از طریق توافق ژنو وارد کشور می‌شد، این تنها پولی بود که وارد کشور می‌شد. 

*برجام هزینه ارتباطات بانکی و نقل و انتقال پول را کاهش داده‌است. 

*دراین چندماه گذشته از فرجام برجام، 16 هيات خارجي تجاري، هشت رئيس جمهوري، سه رئيس مجلس و پنج نخست وزير به ايران آمده اند. 

*سال 92، بودجه كشور 210هزار ميليارد تومان و اعتبارات آموزش و پرورش در آن سال 14هزار و 600ميليارد تومان بود حال اينكه از آن زمان تا امروز، بودجه آموزش و پرورش به رقم 27هزار و 400ميليارد تومان افزايش يافته است. 

*با اجرای برجام، در شبکه‌های زیرساختی ارتباطی هزینه ها کاهش می‌یابد، زیرا تحریم، هزینه‌های بالایی را در تجهیزات های‌تک (با تکنولوژی بالا)، تحمیل می‌کرد.

* در آن سال‌های تحریم تمام کانال‌های رسمی معاملات کشورهای خارجی با ایران تقریبا قطع شده بود و انتقال پول توسط صرافی ها صورت می‌گرفت که کار را بسیار پیچیده کرده بود. روابط اقتصادی نه تنها با غرب بلکه با اکثر کشورها به غیر از ترکیه بسیار سخت شده بود. مشکل کمبود دارو کشور را فرا گرفته بود و بیماران خاص نمی توانستند داروهای خود را پیدا کنند. حدس زده می‌شود وارد کنندگان ایرانی به دلیل نبودن کانال‌های رسمی معامله، حدود 30 درصد کالاهایشان را گرانتر از قیمت جهانی می‌خریدند. به‌جای پول نفت که روزانه می‌فروختیم نمی توانستیم تمام و کمال بگیریم و باید به جای آن از خریدارانی چون هند، چین و کره جنوبی جنس وارد می‌کردیم. اگر آن روند در این 3 سال ادامه پیدا می‌کرد اکنون در یک فاجعه انسانی به سر می‌بردیم. 

*تاکنون صادرات پتروشیمی ایران ۲۶ درصد نسبت به پیش از اجرایی شدن برجام افزایش یافته است. در سال 94 بیش از 14 میلیارد دلار محصول پتروشیمی در ایران تولید شده از از این مقدار چهار میلیارد دلار آن صادر شده است. 

*در استان البرز بعد از تصویب برجام، ۱۲ تفاهم‌نامه با ‌شرکت‌های خارجی با اعتباری بیش از یک‌میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری شده که حجم عملیاتی شده آن ۶۵۰ میلیارد تومان با اشتغالزایی ۷۰۰ نفر بوده است. 

*پس از اجرای برجام واردات اتحادیه اروپا از ایران رشد 35 درصدی داشته است. به عنوان مثال واردات ایتالیا از با 59 درصد رشد 33.4 میلیون یورو گزارش شده است. 

*پس از اجرای برجام «پاتریک پویان»، مدیر عامل شرکت نفتی توتال اعلام کرد که توتال، آماده بازگشت به همکاری‌ها و مشارکت سریع در توسعه میادین انرژی ایران است. همچنین «فابریس برژیه»، مدیرعامل ایرباس نیز از گشایش دفتر ایرباس در تهران در آینده ای نزدیک خبر داد و گفت: ۱۷ فروند از هواپیماهای مسافربری تولید این شرکت در سال جاری تحویل ایران می‌شود و همچنین تاکید کرد که همکاری‌های آموزشی در عموم زمینه‌های صنعت هوایی، آموزش خلبانی، تعمیرات و تولید قطعات نیز مورد توجه ایرباس خواهد بود. 

این موارد تنها بخشی از تاثیرات برجام در کمتر از چهار ماه است. لذا نباید فراموش کرد که میان مدت و بلند مدت این موارد چندین برابر خواهند بود. لذا نه تنها برجام تاثیرات مثبتی داشته است بلکه بنا بر گزارش اخیر صندوق بین‌المللی پول(IMF) اجرای برجام و لغو تحریم‌ها در چهار حوزه تاثیر گذار خواهد بود: ‌صادرات و حمل و نقل هیدروکربن و محصولات مرتبط با هیدروکربن، بانکداری و دیگر خدمات مالی و معاملات، شامل دسترسی مجدد به سیستم پرداخت بین‌المللی(سوئیفت)، دسترسی به دارایی‌های مالی خارجی، فروش، تامین قطعات و انتقال کالاها و خدمات در بخش‌های خودرو و حمل و نقل هوایی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی مربوط به این بخش‌ها. ضمن اینکه در این گزارش آمده است که رشد اقتصادی ایران در دوره 2017-2016 (سال 96 شمسی) و 2018-2017 (سال 97 شمسی) تا 5.5 درصد افزایش خواهد یافت و در سال‌های بعد از آن سالانه حدود 3.5 تا 4درصد رشد خواهد کرد. بنابراین نباید انتظار داشت در چند ماه تمامی مشکلاتی که طی سال‌های اخیر به واسطه سومدیریت و همچنین تحریم‌ها بر کشور حاکم شده است، برطرف شوند.