داریو فو نویسنده برنده نوبل درگذشت

«گاردین» نوشت: «داریو فو» بازیگر، نمایشنامه‌نویس، طراح صحنه، کارگردان و نویسنده سرشناس ایتالیایی که در سال ۱۹۹۷ موفق به کسب جایزه نوبل ادبیات شد، در سن ۹۰ سالگی بر اثر اختلالات ریوی فوت کرد. این نویسنده مشهور که مدت‌ها از بیماری‌ ریوی رنج می‌برد، طی ۱۲ روز گذشته در بیمارستان بستری بود. «ماتئو رنتسی» نخست‌وزیر ایتالیا صبح امروز در پیامی درگذشت نویسنده نمایشنامه‌ معروف «مرگ ناگهانی یک آنارشیست» را تسلیت گفت. در این پیام آمده است: با مرگ «داریو فو» ایتالیا یکی از بزرگترین قهرمانان عرصه تئاتر، فرهنگ و زندگی اجتماعی خود را از دست داد. طنز تلخ او، تحقیقات و کارهای او در طراحی صحنه و فعالیت‌های هنری متنوع‌اش، میراث یکی از بزرگترین‌ ایتالیایی‌های جهان است.

چهره های برجسته‌ای از دنیای سیاست، ادبیات و رسانه‌ تاسف خود را از درگذشت «فو» ابراز کرده‌اند.«داریو فو» متولد ۲۴ مارس ۱۹۲۶، از تاثیرگذارترین نویسندگان معاصر ایتالیاست که علاوه‌ بر نویسندگی، به کارگردانی، طراحی صحنه و لباس، بازیگری و آهنگسازی نیز پرداخته است.

وی در دهکده‌ «سن‌جانو» از توابع «وارزه‌» ایتالیا در خانواده‌ای با گرایشات ضدفاشیستی متولد شد. پدرش کارمند راه‌آهن بود و به‌همین خاطر، بیشتر دوران کودکی «داریو» در سفر از شهری به شهر دیگر گذشت. وی در دیدارهایی که از مزرعه‌ی پدربزرگش داشت با پیرمرد برای فروش محصولاتش همراه می‌شد. پدربزرگ برای جلب نظر مردم شهر به نقل داستان‌های جذاب می‌پرداخت و نخستین آشنایی «داریو» با داستان‌سرایی در همین دوران اتفاق افتاد.

در سال ۱۹۴۰، هنگامی که وی بسیار جوان بود به شهر میلان نقل مکان کرد و در آکادمی هنرهای زیبای «بررا» مشغول تحصیل شد. پس از جنگ، در دانشکده‌ معماری پلی‌تکنیک میلان ثبت نام کرد، اما دانشگاه را نیمه‌تمام گذاشت.مادرش زنی روشنفکر و سرزنده بود و در محیط پرشوری که در خانه ایجاد کرده بود، «داریو»ی جوان توانست با نویسندگان بزرگی همچون «برتولت برشت»، «ولادیمیر مایاکوفسکی» و «فدریکو گارسیا لورکا» آشنا شود. وی در سال ۱۹۵۲ و با نوشتن مونولوگ‌هایی برای رادیو، همکاری‌اش را با رادیو و تلویزیون دولتی ایتالیا آغاز کرد.

در سال‌ ۱۹۵۴ با«فرانکا رامه»، بازیگر اصلی آثارش ازدواج کرد و پنج سال بعد کمپانی «فو ـ رامه» که تعدادی از آثار مهم وی همچون «مقصر همیشه شیطان است» محصول فعالیت‌های آن است، را تاسیس کرد. نمایشنامه‌های سیاسی مربوط به این دوره از زندگی «فو» با طعم تلخ نقد اجتماعی، قهرمانان نادرست، بروکراسی دولتی و امپریالسم آمریکایی را هدف قرار داده بودند. «فو» همواره یکی از مخالفان سیستم سیاسی و اجتماعی دوران خود بود و این مخالفت‌ها را در غالب آثار تئاتری که اکثرا با سانسور مواجه می‌شدند، به نمایش می‌گذاشت.

در سال ۱۹۶۲ به دعوت مدیر تلویزیون ایتالیا نویسندگی و کارگردانی یک برنامه‌ تلویزیونی را برعهده گرفت، اما تعدادی از نوشته‌ها به دلیل داشتن محتوای سیاسی، دچار سانسور شدید شدند. «داریو فو» و همسرش به‌عنوان اعتراض، برنامه را ترک کردند و کناره‌گیری آن‌ها از رادیو و تلویزیون تا ۱۵ سال بعد ادامه پیدا کرد. در فاصله‌ این سال‌ها «داریو فو» بیشتر به کارگردانی آثار نمایشی پرداخت.در سال ۱۹۶۹ یکی از مطرح‌ترین آثارش «اسرار کمدی» که کنکاشی است در شناخت ریشه‌های فرهنگ عامه به روی صحنه برد.

این مونولوگ بلند که در آن از زبان «گرملوت» به شیوه‌ای سرگرم‌کننده استفاده شده، با استقبال شدید تماشاگران مواجه می‌شود. «گرملوت» مخلوطی از «زبان محلی دره‌پو»، «شیوه بیان قرون وسطایی» و مترادف‌های خلق‌شده توسط خود «فو» است. بسیاری این اثر را شاهکار «داریو فو» می‌دانند . در سال‌های پس از آن به نوشتن متون نمایشی و آموزشی پرداخت که از جمله آن‌ها «فرهنگ کوچک هنرپیشه» (۱۹۸۷) است که به فارسی نیز برگردانده شده است. در سال‌های ۷۸ـ ۱۹۷۷ «فو» به یکی از شناخته‌شده‌ترین نویسندگان ایتالیا در عرصه‌ بین‌المللی بدل شد و آثارش در ۵۰ کشور جهان چاپ و به ۳۰ زبان ترجمه شدند.

«داریو فو» در سال ۱۹۹۷ میلادی موفق به دریافت جایزه‌ نوبل ادبیات شد. از آثار مشهور این نویسنده‌ بنام می‌توان به «اسرار کمدی»، «مرگ تصادفی یک آنارشیست»، «حساب پرداخت نمی‌شه!» و «نگهبان تقاطع جاده و راه‌آهن» اشاره کرد. این آثار به فارسی نیز ترجمه شده‌اند.