نگاهی به زندگی‌ و سوابق اجرایی وزیر احتمالی فرهنگ و ارشاد اسلامی نشان می‌دهد نام او پیش از این نیز به عنوان وزیر پیشنهادی وزارت ورزش و جوانان به مجلس شورای اسلامی معرفی شده گرچه نتوانست رای اعتماد لازم را از مجلس نهم کسب کند. به نظر می‌رسد حسن روحانی با امید به همراهی مجلس دهم اقدام به معرفی این گزینه برای تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کرده است و آرای نمایندگان به صالحی‌امیری و همین‌طور دو گزینه دیگر یعنی دانش آشتیانی و مسعود سلطانی‌فر می‌تواند محک خوبی برای همراهی مجلس و دولت باشد.

صالحی‌امیری که از اول اسفند ۹۲ طی حکمی برای چهار سال به عنوان ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی فعالیت می‌کند، سابق مدیریتی در مشاغل مختلف مدیریتی ازجمله عضویت در دادگاه انقلاب ارتش (به مدت ۳ سال)، ریاست کمیته اجتماعی شورای عالی امنیت ملی، معاونت پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و سرپرستی ۷۰ روزه وزارت ورزش و جوانان را برعهده داشته است. او هچنین در زمان انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی ایران معاون فرهنگی ستاد انتخاباتی حسن روحانی بود.

صالحی در طول سه سال فعالیت به عنوان رئیس کتابخانه ملی و مشاور روحانی نشان داده که به مقولات مختلف فرهنگی و نیازهای این حوزه توجه دارد و حتی با واکنش نسبت به حواشی پیش‌آمده بر سر برگزاری کنسرت‌ها لزوم قانون‌مداری در تمامی حوزه‌ها ازجمله فرهنگ را یادآور شده است که البته باید دید در صورت گرفتن رای اعتماد از مجلس و در جایگاه ریاست یکی از پرحاشیه‌ترین و پرچالش‌ترین وزارت‌خانه‌های دهه‌های اخیر چگونه عمل می‌کند و تا چه میزان می‌تواند آرامش و امنیت را به فضای فرهنگی و هنری کشور بازگرداند؟! آنهم در شرایطی که در این چند سال وزارت ارشاد با فشارهای زیادی برای دفاع از مجوزهای صادره خود مواجه بوده است چه در بحث کنسرت‌ها که مکررا لغو کنسرت‌ها را شاهد بوده و هستیم و چه در بحث هنرهای نمایشی که برخی از نمایش‌های مجوز گرفته شده امکان اجرا پیدا نمی‌کنند یا در حوزه سینما و کتاب که برخی از آثار تولید شده علیرغم داشتن مجوز زمان اکران و انتشار با مشکل مواجه می‌شوند.

طبیعتا در این راستا اصحاب فرهنگ و هنر به عنوان اصلی‌ترین افراد درگیر با حواشی و متن آنچه که در وزارت ارشاد می‌گذرد ؛ خواسته‌ها و دغدغه‌هایی نسبت به آمدن وزیر جدید دارند.

حسن فرازمند (شاعر، طنز‌پرداز و روزنامه‌نگار) در رابطه با معرفی صالحی‌امیری به عنوان گزینه پیشنهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌گوید: براساس‌شناختی که از گزینه معرفی شده برای تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارم؛ از او حمایت می‌کنم و امیدوارم رای اعتماد لازم را از نمایندگان مجلس کسب کند. آقای صالحی‌امیری روحیه فرهنگ‌گرایی، ادب‌گرایی و هنرگرایی خود را از سال‌ها قبل و در مسئولیت‌ها و سوایق خدمت خود نشان داده و به همین دلیل یکی از بهترین گزینه‌ها برای به دست گرفتن سکان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

این شاعر و طنز‌پرداز همچنین به فرصت کوتاه باقی‌مانده برای دولت یازدهم اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: البته اگر این امکان فراهم شود که او فرصت بیشتری برای پیش‌برد برنامه‌های فرهنگی خود در وزارت‌خانه داشته باشد و در صورتی که آقای روحانی در دور بعد انتخابات ریاست‌جمهوری هم مجدد از سوی مردم انتخاب شود و آقای صالحی‌امیری هم در وزارت‌خانه باقی‌ بماند؛ او می‌تواند موثر‌تر و نتیجه‌بخش‌تر عمل کند. در غیر این صورت زمان هفت-هشت ماه اصلا فرصتی نیست که انتظارات اساسی از وزیر فرهنگ جدید داشته باشیم.

او خواسته‌اش از صالحی‌امیری را التزام به قانون و عقب نکشیدن در برابر فشارهای همیشگی وارد به حوزه فرهنگ عنوان می‌کند و می‌افزاید: به عنوان یک عضو جامعه فرهنگی از او انتظار دارم در صورت ورود به وزارت ارشاد در برابر مشکلات و فشارهایی که در حوزه‌های مختلف به وزیر وارد می‌شود که خود دلیلی بود بر استعفای آقای جنتی؛ ایشان عقب‌نشیی نکند و قاطعانه بر اجرای قانون تاکید داشته باشد.

داوود فتحعلی‌بیگی (نویسنده، کارگردان و پژوهشگر تئا‌تر) نیز دایر کردن مرکز حفظ و اشاعه آیین‌های سنتی را اولویتی می‌خواند که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه تئا‌تر باید به آن توجه کند و می‌گوید: ضرورت دارد مرکزی ایجاد شود که به صورت مستمر در آن نمایش آیینی و سنتی اجرا شود و همچنین در آنجا در راستای اعتلا و پیشرفت اینگونه نمایش‌ها تلاش شود و زمینه پژوهش به وجود بیاید. در قلمرو هنر شبیه‌خوانی با وجود ۵۰۰ عنوان مجلس تعزیه هنوز مجموعه کاملی از این مجالس شبیه‌خوانی گردآوری و چاپ نشده است درحالیکه این هنر پیش از سیصد سال قدمت دارد و جزو میراث معنوی سرزمین ما محسوب شده و در یونسکو نیز به ثبت جهانی رسیده است.

این نویسنده و کارگردان تئا‌تر اضافه می‌کند: بسیاری از دوستان هنرمند رشته‌های نمایشی در شهرستان‌ها سال‌ها پژوهش کرده‌اند اما ماحصل پژوهش‌شان منتشر نشده. توجه به این مسئله امری ضروری است و در کنار آن باید به آموزش هم توجه شود. ما بسیاری از پیشکسوتانمان را در نمایش‌های سنتی و آیینی از دست داده‌ایم و از آن رو که این آیین‌ها در گذشته به صورت سینه به سینه و شفاهی آموزش داده می‌شد ما اساتید کمی داریم که در قید حیات باشند لذا تا دیر نشده باید از دانش و آموخته‌های این اساتید استفاده کرد.

فتحعلی‌بیگی همچنین توجه به فرهنگ و هنر ملی و ایرانی را از دیگر اولویت‌های مدنظر خود برای دور جدید مدیریت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی می‌کند و می‌گوید: در فرهنگ و هنر هم باید نسبت به گذشته بیشتر روی فرهنگ و هنر ملی و ایرانی خودمان تاکید داشته باشیم. امروز در دانشکده‌های تئا‌تر چند واحد بیشتر در رابطه با نمایش‌های ایرانی صحبت نمی‌شود که آن‌ها هم حکم درس انشا را دارند و هرکسی می‌تواند سر این کلاس‌ها حاضر بشود یا نه. این در حالی است که نمایش‌های آیینی حوزه گسترده و حائز اهمیتی است. چرا باید بگذاریم این هنر کهن و معنوی دستخوش انحراف شود؟ فکر می‌کنم توجه به این مسئله باید از اولویت‌های اصلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه تئا‌تر باشد چون بخشی از هویت فرهنگی ما به این میراث معنوی بازمی‌گردد. فرقی نمی‌کند در زبان، ادبیات، هنرهای نمایشی، موسیقی و نقاشی این مسئله باید مورد توجه قرار بگیرد. مثلاً ما در معماری امروز بی‌هویت شده‌ایم در صورتی که معماری ما روزگاری هویت داشته است.

او نیز معتقد است صالحی‌امیری شخصیتی فرهنگی است و با اهل معرفت و کتاب مانوس است و تصریح می‌کند: بسیار امیدوارم که در دوره وزارت ایشان اتفاق ویژه‌ای در زمینه نمایش‌های آیینی و سنتی و به طور کلی در امر توجه به تئا‌تر ما که امروز از کمبود امکانات رنج می‌برد؛ بیفتد.

همچنین هادی مرزبان (کارگردان تئا‌تر) توجه به مسائل مالی در حوزه فرهنگ و هنر ازجمله هنرهای نمایشی را یکی از الزمات برنامه‌های وزیر جدید می‌داند و می‌گوید: بزرگ‌ترین مشکل ما در تئا‌تر؛ مسائل مالی است. الان مدت‌هاست که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از وظیفه اصلی خودش شانه خالی می‌کند و تمام هنرمندان را واگذار می‌کند که اسپانسر جذب کنند. اسپانسر هم هزار و یک نقطه‌نظر و درخواست دارد که بسیاری از آن‌ها قابل قبول نیست و کارگردان نمی‌تواند زیربار درخواست‌های اسپانسر برود که مثلا فلان هنرپیشه یا خواننده را بیاورد. من خودم تا به حال زیربار این سلیقه‌ها نرفته‌ام. مساله مالی وزارتخانه باید با یک سیاست‌گذاری منطقی درست شود. البته می‌دانم که دست شخص وزیر نیست و آقای صالحی‌امیری هم کاری در این زمینه نخواهند کرد؛ ولی امیدوارم. چون غیر از امید کار دیگری نمی‌توانیم بکنیم.

این کارگردان تئا‌تر ادامه می‌دهد: مورد دیگر وضعیت سالن‌هاست. مثلا بنیاد رودکی که ویترین سالن‌های تئا‌تر است؛ وضعیتش به جایی رسیده که نمایشگاه ماشین شده است. باید برنامه‌ریزی بشود برای سالن‌های تئا‌تر تا از این شرایط دربیایند چون آبروی فرهنگ مملکت با این نوع مسائل و سیاست‌بازی‌ها از بین می‌رود. امیدوارم آقای صالحی‌امیری به این دو مساله توجه کند که در این صورت در تئا‌تر همه چیز درست می‌شود. امروز بنیاد رودکی به گونه‌ای عمل می‌کند که هرکسی پول بدهد با هر کیفیت اجرایی می‌تواند در این سالن روی صحنه برود. این برای کشور فرهنگی که تالار وحدت آبروی هنری آن است؛ بسیار زشت است.

مرزبان سپس با انتقاد از عدم توجه نهادهای وابسته به وزارت ارشاد به جایگاه تالار وحدت اضافه می‌کند: وقتی تالار وحدت تبدیل به نمایشگاه ماشین می‌شود و در برابر اعتراض‌ها بگویند پول نداریم. این‌ها مشکلاتی فراهم می‌کند. هنرمندان ما به اندازه کافی علاقه هستند که کار کنند، مهم این است که آن طرف میز هم مقداری به تئا‌تر توجه کند و هنرمندان را‌‌ رها نکند. امروز وضعیتی شده که آدم به یاد زمان‌های سابق می‌افتد که گوسفندان را همراه فلان چوپان می‌فرستادند در بیابان می‌گفتند خودتان می‌دانید. اینکه نمی‌شود. دور از جان هنرمندان. بالاخره اگر هنر تئا‌تر را می‌خواهند باید کمی هم سر کیسه را شل کنند. نمی‌شود که بگویند تئا‌تر را می‌خواهیم اما خودتان بروید پولش را یکجوری تهیه کنید. پول تهیه کردن مساوی است با ابتذال. چون هرکسی مجبور است به فکر گیشه‌اش باشد. همین می‌شود که یک کارگردان می‌رود فلان ورزشکار را می‌آورد و دیگری سراغ خواننده می‌رود چون نگران گیشه‌شان هستند.

او نهایتا از صالحی‌ می‌خواهد برای حل مشکلات برنامه‌ریزی داشته باشد و می‌افزابد: وزیری که می‌آید باید این مشکلات را حل کند. وگرنه رفتن و آمدن آدم‌ها فرقی نخواهد کرد. باید کسی بیاید که بتواند کاری انجام دهد. گرچه شرایط کشور و مشکلاتش را می‌دانم اما تئا‌تر هم کاری است که عده‌ای هنرمند دارند جانشان را برایش می‌گذارند و باید به آن توجه شود.

فرهاد تیمورزاده (مدیر انتشارات تیمورزاده) نیز سیدرضا صالحی امیری را گزینه‌ای مناسب برای تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌داند و تاکید می‌کند: آگاهی صالحی‌امیری از حوزه کتاب و نشر و مشکلات آن به اندازه‌ای است که اگر فردی سمت او را نداند و فقط صحبت‌های ایشان را بشنود تصور می‌کند او یکی از ناشران قدیمی و پیشکسوت نشر است. امیدوارم صالحی‌امیری رای اعتماد نمایندگان مجلس را برای تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دست بیاورد تا با توجه به آشنایی عمیق ایشان از اوضاع بحران زدهٔ نشر و کتاب، تغییری چشمگیر در آن ایجاد شود. گرچه انصاف حکم می‌کند زحمات و آثار مثبت حضور دولت یازدهم در ایجاد فضای امن و آرام حوزه نشر را نادیده نگیریم. از این رو توصیه می‌کنم از حضور و تجارب نیروهای ارزشی و فعال در حوزه معاونت فرهنگی در این راستا بهره برد. کمترین توقع ناشران از وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی، تلاش در جهت حل مشکلاتی است که خود بدان واقفند و نیز ایجاد فضایی آرام و به دور از دغدغه و تنش برای ناشران و کتابفروشان و سایر دست‌اندرکاران صنعت نشر.

این فعال صنعت نشر همکاری مجموعه‌هایی مثل وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان تامین اجتماعی، وزارت کار و شهرداری‌ها با ناشران را یکی از نیازهای اساسی برای بحران زدایی و توسعه صنعت نشر معرفی و اضافه می‌کند: کاهش و حذف برخی قوانین، آیین نامه‌ها و دستورات اداری خلق‌الساعه و دست و پاگیر در حوزه تامین اجتماعی، توجه شهرداری‌ها به حقوق عمومی مردم در عرصه کتاب و مطالعه به جای تاکید مطلق بر حقوق خصوصی، جلوگیری از تفسیر‌ها و رفتارهای سلیقه‌ای ادارات دارایی و حتی تعامل مثبت ادارات برق، آب و گاز با خادمان کتاب یکی از اصلی‌ترین درخواست‌های اعضای این صنف است که پی گیری این مطالبات با کار کار‌شناسی و تدوین طرح‌های موثر و کارگشا و جلب نظر موافق وزارتخانه‌های دیگر از وظایف ذاتی وزارت ارشاد است.

او اضافه می‌کند: چالش عظیم دیگر پیش روی ناشران، سرقت آثار ارزشمند آنان و در واقع تکثیر بدون اجازه و غیر قانونی از راه‌های مختلف نظیر چاپ کاغذی و پی دی اف و حتی فضای مجازی است که انتظار می‌رود وزیر فعلی با تمهیدات مختلفی نسبت به رفع خلا قانونی و نیز افزایش شدت عمل قانونی با خطاکاران، بستری پرهزینه را برای آنان ایجاد کند که طبیعتا تعامل و رایزنی با قوه قضاییه را می‌طلبد. آقای صالحی‌امیری هم قطعا می‌دانند که فقط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه نشر و کتاب تعیین کننده نیست بلکه نهادهای ذیربط نیز تاثیر غیرمستقیم بر فضای کسب و کار در این بخش دارند و چنانچه برای برخی قوانین آزاردهنده خصوصا در حوزه سازمان تامین اجتماعی رفع و برای کار آفرینان این صنعت چاره اندیشی نشود، حوزه نشر از بحران خارج نخواهد شد.

تیمورزاده سپس با اشاره به چالش‌های اقتصادی پیش روی صنعت نشر ادامه می‌دهد: نباید علاوه بر چالش‌های اقتصادی که صنعت نشر ما با آن مواجه است، مشکلات کمرشکن دیگری از سوی نهاد‌ها و سازمان‌های یاد شده ایجاد شود و در همین راستا به نظر می‌رسد ما نیازمند آسیب‌شناسی مشکلات و حتی آماده کردن پیش نویس طرح یا لایحه‌ای در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برخی موارد هستیم، به عنوان مثال قانون معافیت ناشران از پرداخت حق بیمه سهم کارفرما با معافیت مالیاتی ناشران و کتابفروشان در بیشتر مواقع به بهانه‌های مختلف و پیچیده و تفسیرهای شخصی لغو شده و قانون نادیده گرفته می‌شود.

او نهایتا با اشاره به برخی سوء‌استفاده‌ها از بن‌های دریافتی کتاب و فروش این بن‌ها به دلالان از صالحی‌امیری می‌خواهد در صورت نشستن بر صندلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از سوءاستفاده‌های میلیاردی برخی افراد و واسطه‌ خرید و فروش کتاب خارجی، تحت عناوین دهان پرکن تجهیز کتابخانه‌های دانشگاهی و کمک به پیشرفت علمی کشور پیشگیری کند و می‌گوید: انصاف نیست در شرایط اقتصاد مقاومتی بودجه محدود و ناچیز یارانه کتاب به جای کمک به نشر و تولیدات داخلی کتاب، صرف رضایتمندی چند سودجوی محدود گردد.

افشین علا (شاعر و فعال سیاسی اصلاح طلب) نیز به لزوم توجه وزیر ارشاد جدید برای یادآوری جایگاه این وزارتخانه به همگان تاکید و بیان می‌کند: اولین کاری که وزیر جدید ارشاد باید انجام بدهد یادآوری این نکته به همگان است که جایگاه و کارکرد وزارت ارشاد با نهادهای دیگری همچون حوزه دانشگاه سازمان تبلیغات و... متفاوت است. ارشاد نماد رسمی توجه نظام به آحاد و سلایق گوناگون فرهنگی و هنری در جمهوری اسلامی ایران است البته در چارچوب مانیفست نظام. ولی این چارچوب دلیلی بر مقید بودن ارشاد به خواست و سلیقه یک طیف فکری یا جناح سیاسی نیست. وزارت ارشاد باید پاسخگوی همه نیاز‌ها و واقعیات موجود باشد ضمن آنکه باید به جهت دهی و هدایت هدفمند افکار و سلیقه‌ها در جهت آرمان‌های انقلاب هم بیندیشد.

این شاعر ادامه می‌دهد: بقیه نهادهای فرهنگی و هنری مخاطبان خاص خود را دارند و می‌توانند در محدوده مشخصی از اهداف و عملکرد‌ها حرکت کنند. ولی ارشاد کار سخت‌تر و پیچیده تری دارد و باید به دایره وسیعی از مطالبات متفاوت و‌گاه ناهمگون پاسخگو باشد. تشریح دقیق و گویای این واقعیت می‌تواند بطور هم زمان سوءتفاهم نهادهای نظارتی نگران ارزش‌ها و منتقدان این نظارت‌ها و دخالت‌ها را برطرف کند و همگان را به پذیرش شیوه‌ای مبتنی بر معدلی از خواست‌های همگان متقاعد سازد. بر همین اساس وزیر جدید باید با مهارت و دلسوزی به رفع نگرانی و سوءتفاهم دیرسال موجود میان نهاد وزارت ارشاد و نهادهای ناظر و مدعی باشد.‌‌ همان نگرانی‌ها و سوءتفاهم‌ها و دخالت‌هایی که تا به حال منجر به استعفا یا برکناری ناگزیر چهره‌های خدوم و محبوب شده است.

علا درباره دستیابی به چنین خواسته‌ای نیز متذکر می‌شود: تحقق این خواسته دشوار مستلزم تمهیداتی است که از چهره خوشنامی چون صالحی امیری انتظار می‌رود. ایشان می‌تواند با ایجاد همدلی و اعتماد بین گرایش‌های گوناگون به تعامل جدید و خلاقانه‌ای با آنان همت گمارد. البته در این راستا ضروری است به شیوه‌های خلاق هم اندیشیده شود و صدالبته باید از نیروهای جدید و ایده‌های تازه و راهگشا استفاده شود. آقای صالحی خوب است آرشیو محدود و تکراری اسامی افراد متصدی امور فرهنگی را کنار بگذارد و به دیگران نیز میدان بدهد. باید باور کنیم غیر از نام‌های مکرر و محدود موجود در مدیریت‌های فرهنگی و هنری دیگرانی هم هستند که چه در نگرش چه در اجرا خلاقیت‌های فراوانی دارند. این یکی دیگر از مطالبات اساسی از وزیر جدید ارشاد است که البته جوان‌گرایی و اعتماد به مدیران صاحبنظر را هم باید به آن افزود. منتظریم تا بروز و ظهور این نگاه متفاوت را در بدنه و در جهت‌گیری‌های ارشاد آینده شاهد باشیم.

در پایان؛ باید دید آیا با رای اعتماد نمایندگان، جامه وزارت به تن صالحی‌امیری پوشانده خواهد شد و آیا او در مقام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌تواند از پس هدایت سکان‌ این وزاتخانه در دریای پرتلاطم فشار‌ها و حاشیه‌ها بربیابد؟!

بهار نیوز