بهار نیوز - بافت تاریخی شیراز در خطر

مجتبی فیلی - روزنامه بهار: بارش سامانه قدرتمند باران زایی که از اوایل هفته گذشته استان‌های جنوبی کشور را فرا گرفت، موجب آبگرفتگی شدید بسیاری از جاده‌ها و معابر شهری و روستایی شد. آبگرفتگی خیابان‌ها و جاده‌ها، طغیان رودخانه‌های دائمی و فصلی و همچنین جاری شدن سیل در بسیاری از شهرستان‌ها و روستاهای استان‌های فارس و بوشهر از جمله شکستن سد خاکی محمدآباد جهرم موجب ایجاد شرایط اضطراری در این مناطق گردید.

پیش‌بینی‌ها و هشدارها
این در حالی بود که با توجه به پیش بینی‌ها و هشدارهای سازمان هواشناسی کل کشور، پیشاپیش جلسات متعددی توسط مسئولان محلی برگزار شد و تمهیدات لازم از قبل تدارک دیده شده بود. صدا و سیمای مرکز فارس و به ویژه رادیو فارس به صورت ویژه برنامه‌های ارتباط دائمی و زنده با مدیریت بحران استان و سایر نهادهای مربوطه داشت و دائماً هشدارهای لازم در خصوص پیشگیری‌های ممکن به آگاهی ساکنان استان رسانده شد. در یک مورد هم ناهماهنگی و بحث لفظی دو تن از مسئولان رده بالای مدیریت بحران استان فارس در یک ارتباط زنده رادیویی درخصوص تعطیلی فردای مدارس استان، باعث شگفتی شنوندگان مشتاق و نیز گلایه شدید مجری رادیو فارس گردید. این موضوع تا چند روز نقل محافل شنوندگان شیرازی و استان فارسی شد و در برخی از شبکه‌های مجازی نیز مطرح گردید. فارسی‌ها که در چندسال گذشته گرفتار خشکسالی بودند از یک سو شادمان از خبر باران و از سوی دیگر نگران بابت وقوع سیل و آب گرفتگی معابر و مختل شدن کسب و کار و وضعیت زندگی به استقبال باران رفتند.

روزی سخت برای شیراز
اما شیراز این بزرگترین و پرجمعیت ترین کلانشهر نیم تنه پایینی کشور در آخرین روز هفته گذشته روزی سخت را از سر گذراند. موقعیت جغرافیایی کلانشهر شیراز به گونه‌ای است که به صورت باختری و خاوری روی نقشه دیده می‌شود و کشیدگی شهری شرق تا غرب شیراز نسبت به شمال تا جنوب آن، تقریباً با هیچ کلانشهر دیگری قابل مقایسه نیست. این وضعیت ویژه جغرافیایی باعث شده است که تقریباً تمامی بزرگراه‌های شیراز به صورت شرقی – غربی باشند. وجود کوه‌های بلند کشیده شده در امتداد جنوبی و شمالی این شهر عامل بزرگی در پیشرفت ساخت و ساز شهری از سمت غرب شیراز شده اند. از سوی دیگر محدودیت شهرداری شیراز در تخریب باغ‌های سرسبز و باقدمت شیراز به ویژه در مناطق محله‌های مرکزی و غربی شیراز (منطقه قصرالدشت) و همچنین مشکلات و مکافات و محدودیت‌های ساخت و ساز در منطقه بافت تاریخی شهرداری شیراز و نیز محدودیت‌های ترافیکی ناشی از احداث خطوط مترو و تقاطع‌های چندسطحی، باعث شده است که شیرازی‌ها در سال‌های اخیر گرفتار ترافیک‌های طاقت فرسایی باشند. تمام این‌ها به کنار، امتداد رودخانه خشک شیراز که غرب تا شرق این کلانشهر را درمی نوردد و آن را به دو نیمه نابرابر شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند، باعث گونه‌ای دیگر از محدودیت‌های ترافیکی و رفت و آمد شهروندان می‌شود. این رودخانه که یک رودخانه فصلی است، از قنات نهراعظم – که خود چندین سرچشمه دیگر دارد- در سمت باختر شیراز سرچشمه می‌گیرد به دریاچه مهارلو در خاوری ترین نقطه دشت شیراز می‌ریزد.

کنارگذرها مسدود شدند
حدود یک دهه است که شهرداری شیراز اقدام به ساخت گذرهایی ممتد و یکطرفه در شمال و جنوب رودخانه خشک کرده است. این گذرها که موسوم به کنارگذرهای رودخانه خشک هستند، ظاهراً دو وظیفه ایفا می‌کنند. کمک به ترافیک در روزهای عادی سال و پیشگیری از طغیان آب مسیل رودخانه به خیابان‌ها در هنگام بارندگی‌های شدید و نسبتاً شدید، به گونه‌ای که این گذرها مسدود شده و آب رودخانه در صورت طغیان به جای ورود به خیابان‌ها و محلات، وارد این کنارگذرها می‌شود. جمعه گذشته نیز تمام این کنارگذرها از حوالی ساعت پنج صبح مسدود گردیدند و ساعاتی بعد طغیان آب سرریز شده از سد نهر اعظم – که در ناحیه غربی رودخانه و در جنوب بلوار شهید چمران واقع شده است، تمام این کنارگذرها را فرا گرفت. اما این تمهید پیشگیری از وقوع سیل در شیراز به تنهایی کافی نیست به گونه‌ای که شیرازی‌ها شاهد وقوع سیلاب‌ها و آب گرفتگی‌های متعددی بخصوص در نواحی مرکزی، شرقی و جنوبی شهر بودند. فرونشست سطح خیابان زند باریک، نبش بازارچه فیل و ورودی ایستگاه مترو و حوالی آثار تاریخی مجموعه زندیه، فرورفتن دو سه متری ستون برق و نیز آب گرفتگی کامل زیرگذر زند که از زیر حدفاصل دو نیمه شمالی و جنوبی بازار وکیل رد می‌شود، زنگ هشداری است که آثار بافت تاریخی شیراز در هنگام وقوع سیل و موارد مشابه، بسیار آسیب پذیر خواهند بود.

دروازه قرآن حال و روز خوشی نداشت
از مرکز شهر که فاصله بگیریم، ورودی دروازه قرآن هم حال و روز خوشی نداشت و شیب تند بزرگراه ورودی از سمت تخت جمشید باعث جاری شدن سیل و بسته شدن کامل و جایگزین شدن مسیر کمربندی شیراز (از سمت جوادیه) گردید و به دلیل آب‌گرفتگی شدید زیرگذر شهید اسکندری در جاده شیراز- مرودشت، محور شیراز ـ اکبرآباد و زیبا شهر به کل مسدود شد. اگر ورودی دروازه قرآن و کمربندی اکبر آباد - به لحاظ نزدیکی به یکدیگر و وجود مناطق مسکونی شمالی، تقریباً یک ورودی در نظر گرفته شود، شیراز تنها چهار ورودی اصلی دارد و جالب آن که کمربندی این شهر به شکلی است که قسمت اعظم آن از مناطق مسکونی در دو سمت جاده می‌گذرد و در صورت وقوع سیل و شرایط اضطراری، بحران سیلاب بزرگراه‌های ورودی این شهر را تهدید خواهد کرد. وقوع سیلاب‌های روز جمعه در شرایطی رخ داد که اگر این اتفاق در روزهای غیرتعطیل می‌افتاد، ترافیک سنگین باعث بحرانی جدی می‌شد. این بحران به ویژه در حوالی خیابان زند که از قضا کانون تمرکز مراکز پزشکی است و خارجی‌ها و بسیاری از هموطنان از سراسر کشور به صورت توریسم درمانی به قطب پزشکی ایران و چهارمین مرکز بزرگ پیوند اعضای جهان وارد می‌شوند، رنگ و بوی بحرانی تری به خود می‌گرفت.از دیگر تدابیر و اتفاقات روز جمعه و هفته گذشته در شیراز، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:-آماده باش کامل چهارهزار نیروی شهرداری برای بارندگی و سیل احتمالی شیراز -آماده باش سالن‌های ورزشی معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری در صورت نیاز به اسکان اضطراری و یا تخلیه یک منطقه‌- آماده باش کامل خودروهای سازمان عمران شهرداری -آماده باش سازمان حمل مسافر شهرداری جهت اعزام اتوبوس و کمک به تخلیه احتمالی منازل شهروندان-جمع آوری زباله‌ها از سطح شهر و بستر رودخانه خشک توسط سازمان مدیریت پسماند شهرداری -درخواست شهردار شيراز از شهروندان خصوصاً در نقاط تاريخي و بافت فرسوده شيراز به منظور مراقبت لازم و تماس با تلفن 137 يا 125 درصورت بروز بحران-آمادگی شهرداری جهت تخلیه اضطراری روستاهای اطراف-آبگرفتگی زیرگذر صنایع در روز جمعه-آبگرفتگی شدید خیابان زند به سمت میدان ولیعصر در روز جمعه-آبگرفتگی نسبی در بلوار امیرکبیر ابتدای والفجر، فرهنگشهر، چهارراه بنفشه و سیاحتگر، فلکه صنایع در روز جمعه-انسداد زیرگذر میلاد در روز جمعه-طغيان رودخانه روستاي جرسقان حومه شيراز-فوت یک موتورسوار در محله قصر قمشه به دلیل عدم توجه به اخطارها و تردد در مسیر سیلاب-قطع گاز در محدوده زند باریک در روز جمعه.