بهار نیوز - نیمی از مشکلات ناباروری متوجه مردان

روزنامه بهار: نیمه اول ماه اسفند از سوی سازمان‌ها و نهادهای بهداشتی بهانه‌ای برای پرداختن به مسئله بهداشت و سلامت مردان است. هفته اول این ماه، «هفته ملی سلامت مردان ایرانی» نامیده‌ شده و در هفته دوم این ماه نیز مسئله ناباروری در مردان مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد.
ناباروری «بحران خاموش در مردان» نام گرفته و این درحالی است که اغلب مردان نسبت به آن بی‌توجه‌اند و اکثرا هم تا زمانی که ازدواج نکنند، متوجه آن نمی‌شوند. امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، برای تمام محققان عرصه ناباروری معلوم گشته که نازایی تنها یک مشکل زنانه نیست، بلکه فاکتورهای مردانه نیز در این امر دخالت دارند و با وجود آنکه در گذشته عنوان می شده که بخش عمده ای از علل ناباروری را باید در زنان جستجو کرد، پزشکان امروز اذعان دارند که نقش زوجین در این امر یکسان است و زن و مرد هر دو حدود 35 تا 40 درصد از علل ناباروری را شامل می شوند.

آمارهاي جهاني‌ نشان مي‌دهد 15 درصد از زوج‌هاي جوان از مشكلي به نام ناباروري رنج مي‌برند. تحقيقاتي كه در ايران انجام شده، شيوع ناباروري در ايران را بين 13 تا 5/18 درصد اعلام كرده‌اند كه متوسط آن با آمارهاي جهاني تطبيق دارد. اين يعني از هر 100 زوج جواني كه ازدواج مي‌كنند 15 نفر آنها از ناباروري رنج مي‌برند. يعني در كشور ما كه سالانه يك ميليون ازدواج ثبت مي‌شود، حدود 150 هزار زوج، به زوج‌هاي نابارور اضافه مي‌شود. تخمين‌ها نشان مي‌دهد در ايران حدود 3 ميليون زوج نابارور وجود دارد ولي آمار دقيق و كاملي در اين مورد نداريم.

ناباروری در مردان چگونه ارزیابی می‌شود؟
در واقع در مردان اگر پس از یکسال تلاش برای فرزند‌دار شدن، نتیجه‌ای حاصل نشد باید به متخصصین باروری مراجعه کنید. یک اورولوژیست یا متخصص غدد تناسلی می‌تواند به تشخیص و درمان ناباروری مردان کمک کند. پزشک ابتدا در مورد پیشینه‌‌ پزشکی پرس‌و‌جو می‌کند. این سوالات بیشتر درباره وضعیت رشد در دوران کودکی، سابقه عفونت و عمل جراحی، بیماری‌های مقاربتی، آسیب به بیضه‌ها و تماس با داروها و مواد شیمیایی مضر هستند. پزشک برای بررسی علائم کاهش تستوسترون و شرایط دیگری که بر روی باروری تاثیر می‌گذارند، آزمایش فیزیکی انجام خواهد داد. معمولا برای بررسی مقدار، حرکت و شکل اسپرم‌ها یک یا چند مرتبه آزمایش منی انجام خواهید داد. ممکن است پزشک آزمایش اسکروتوم یا سونوگرافی از طریق مقعد انجام دهد. این آزمایش برای مشاهده‌ وضعیت رگ‌ها در اطراف بیضه‌ها، تومورها یا مسدود شدن لوله‌ منی انجام می‌شود. همسرتان هم باید پیشینه‌ پزشکی و آزمایش‌های کامل، همزمان با شما انجام دهد.

علت‌ها و دلایل ناباروری در مردان چیست؟
مشکلات سلامتی و فیزیکی بسیاری باعث ناباروری می‌شود. در حدود 30 تا 40 درصد از موارد، مشکل بیضه‌ها هستند، غددی که اسپرم و تستوسترون (هورمون جنسی مردانه) تولید می‌کنند. برخی از عفونت‌ها مانند اوریون، روش‌های درمانی برای سرطان مانند رادیولوژی و شیمی درمانی، ضربه‌ روحی و جراحی باعث آسیب به بیضه‌ها می‌شوند. گرما بر روی تولید اسپرم تاثیر می‌گذارد. آسیب گرمایی ممکن است باعث شود یک یا دو بیضه موفق به پایین آمدن از نزدیکی معده (محلی که بیضه‌ها قبل از تولد در آن قرار دارند) به داخل کیسه بیضه نشوند. بسیاری از مردان رگ بزرگی را در اطراف بیضه‌ خود دارند که واریکسل نام دارد و باعث افزایش دما در بیضه‌ها می‌شود. بزرگ بودن رگ‌های واریکسل باعث کاهش تولید اسپرم می‌شود. بیماری‌های ارثی هم باعث کاهش یا عدم تولید اسپرم و یا اسپرم ناتوان در بارور کردن تخمک‌ها می‌شود.

10 تا 20 درصد از موارد مشکل مسدود شدن مسیر اسپرم از بیضه ها تا لوله‌ منی است. علت آن ایجاد جای زخم در اثر یک عفونت، وازکتومی (نوعی عمل جراحی که با قطع لوله‌ منی از عبور اسپرم جلوگیری می‌کنند) یا فیبروز سیستی (نوعی بیماری ژنتیکی) است. حرکت معکوس اسپرم در داخل کیسه به جای بیرون رفتن از آلت تناسلی نیز باعث ناباروری می‌شود. ناباروری به ندرت ممکن است در اثر نقص هورمونی ایجاد شود. هورمون لوتئینه کننده (LH) و هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) باعث می‌شوند تا بیضه‌ها تستوسترون و اسپرم تولید کنند. غده‌ هیپوفیز که در مغز قرار دارد مسئول ساختن این هورمون‌ها است. هر شرایطی که باعث کاهش میزان LH و FSH بشود مانند تومور غده‌ هیپوفیز، منجر به کاهش یا عدم تولید اسپرم و پایین آمدن سطح تستوسترون در خون می‌شود. در 30 تا 40 درصد از مردان مبتلا به ناباروری دلیل آن قابل تشخیص نیست. این افراد معمولا اسپرم غیرعادی دارند (برای مثال، اسپرمی که حرکت کندی دارد، ناقص است یا تعداد آن کم است برخی از مشکلات هم باعث کاهش باروری و تولید اسپرم می‌شود.

نیمی از مشکلات ناباروری مربوط به مردان است
دکتر عباس بصیری، رئیس این انجمن، به بی‌توجهی مردان به موضوع ناباروری خود انتقاد دارد و آن را بحران خاموش سلامت مردان می‌داند.وی ضمن تاکید بر ضرورت توجه مردان به موضوع ناباروری خود، در این خصوص اظهار می‌کند: طبق فرهنگی که در دنیا و به خصوص در ایران رایج است، زمانی که زوجی بچه‌دار نمی‌شوند، ابتدا انگشت اتهام به سمت زن می‌رود؛ درحالی که نیمی از مشکلات ناباروری مربوط به مردان است. ما این موضوع را به عنوان یک بحران خاموش در نظر گرفتیم؛ چون مردان تا زمانی که ازدواج نکرده‌اند متوجه آن نمی‌شوند، در صورتی که این مشکل قبل از ازدواج قابل تشخیص و پیش‌بینی است.

رئیس انجمن اورولوژی همچنین بیان می‌کند: قسمتی از تشخیص‌های پیش از ازدواج با معاینه پزشک بررسی می‌شود. برخی از این مشکلات مربوط به سابقه بیماری‌های فرد است؛ برای مثال ممکن است مردی در کودکی دچار بیماری اریون شده‌ باشد، در این صورت احتمال اینکه ویروس در نواحی اندام‌های جنسی فرد باعث اختلال در نطفه‌سازی شود، وجود دارد. همچنین ممکن است در کودکی به طبیعی بودن اندام‌های تناسلی فرد توجهی نشده باشد. ما بیماران زیادی داریم که در سنین بالا متوجه می‌شوند که چه اشکالی در اندام‌های جنسی آنها وجود دارد.

بصیری با تاکید بر اینکه مردان نباید به ظاهر سالم اندام خود اکتفا کنند و تصور کنند هیچ مشکلی وجود ندارد، می‌گوید: اگر جامعه متوجه چنین اتفاقاتی برای مردان باشد و به ضرورت معاینه آنها واقف شود، بخشی از این مشکلات حل خواهد شد. کسانی که می‌خواهند از وضعیت باروری خود مطلع شوند، باید آزمایش‌هایی را انجام دهند. برخی از مردان به اندازه کافی رویش مو در صورت ندارند و ریش آنها پرپشتی لازم را ندارد؛ در این صورت باید مشکوک شویم که دچار مشکل هستند، به همین دلیل اندام‌های تناسلی آنها باید معاینه شود و آزمایش‌هایی را انجام دهند. البته گروه کمی هم با وجود اینکه تمام اندام‌های آنها سالم است قدرت بارور کردن را ندارند. مهم‌ترین مشکل در مردان در زمینه ناباروری عدم توانایی باروری نطفه است، امکان باروری در مورد برخی از مشکلات مردان با جراحی، درمان دارویی یا لقاح مصنوعی فراهم می‌شود.

چرا مردان کمتر به پزشک مراجعه می‌کنند؟
وی، عدم آگاهی کافی، تمایل نداشتن برای پذیرش مشکل و همچنین بی‌علامت بودن برخی از این مشکلات را از دلایل مراجعه کمتر مردان به پزشک می‌داند و می‌گوید: احتمال بچه‌دار نشدن مردی که یک بار صاحب فرزند شده است نیز وجود دارد، ولی ما بیشتر در باروری‌های اولیه مشکل داریم. اگر کسی اندام‌های تناسلی طبیعی دارد، برای اطمینان از قدرت باروری آزمایش نطفه انجام دهد تا شرایط لازم برای باروری او بررسی شود. تمام بیماری‌های مشترک زنان و مردان مثل سنگ کلیه و مثانه، سرطان کلیه و ... حتی سرطان ریه و روده، بیماری‌های قلبی - عروقی و ریوی، در مردان شایع‌تر است. اما اگر مردی در خانواده خود سابقه سرطان پروستات دارد باید از سن 45 سال به بالا چکاپ انجام دهد؛ چراکه عامل ارثی در 50 درصد موارد ابتلا به این بیماری دخالت دارد. همچنین اگر علائمی مانند سوزش ادرار و خون در آن مشاهده کردند، باید به پزشک مراجعه کنند.