بهار نیوز - بلوط‌های زاگرس را دریابیم

محمدحسین بازگیر-رئیس محیط زیست تهران

امسال تن خسته و بی رمق زاگرس را باران رحمت الهی جانانه نواخت، بیشتر از هر سالی بر آن بارید و نه تنها بلوط‌های تشنه سیراب شدند که بیش از سه هزار گونه گیاهی موجود هم جانی تازه گرفتند و همه جا سرسبز و آباد شد، از پیرانشهر آذربایجان غربی تا فیروزآباد فارس، عرصه‌ای به طول حدود هزار و پانصد و عرض حدود صد کیلومتر، را بلوط با کمک گل‌ها و گیاهان متنوع و رنگارنگ تزیین نمود. باران نه فقط به بلوط و بنه و لاله‌های واژگون، طراوت داد که به هی هی چوپانان و لالایی مادران و دی بلال جوانان ایل هم، رونق داد. اما تابستانی که از نیمه خرداد شروع می‌شود به سرعت در راه است و باز هم تنهایی زاگرس و هیولایی بنام تخریب‌های انسان دخیل و مهمتر از همه آتش‌سوزی‌ها.
کابوسی که هنوز هم در خاطر بلوطستان باقی است و سراغش را می‌توان از چنگری، ویسیان و پلدختر لرستان، رهمالی و تولگهی کهکیلویه و بویراحمد، الوار گرمسیری اندیمشک، شلم و دینارکوه ایلام، تنگ صیاد و کوهرنگ چهارمحال و بختیاری و. . . گرفت. پوشش گیاهی غنی و ارزشمندی که در مراتع و زیر اشکوب جنگل در نتیجه بارش‌های امسال ایجاد شده، با خشک‌شدن تبدیل به بستری به شدت قابل اشتعال می‌شوند که با هر جرقه‌ای آتشی بزرگ به جان زاگرس خواهند انداخت، آتش‌سوزی‌هایی که ذخائر ژنتیکى کشور، گیاهان و جانوران و میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برند و با کاهش کیفیت خاک، باعث فرسایش آن می‌شوند، نفوذپذیری را کم و چرخه هیدرولوژیکی آن را دچار اختلال جدی نموده، بیومس تولید شده، مواد آلی و عناصر غذایی را تخریب و منطقه را مستعد سیل‌خیزی و نامناسب برای زیست جانداران می‌کنند، آتش سوزی کلیه خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک را تغییر می‌دهد و خسارت‌های بسیار اقتصادی و زحمت‌ها و هزینه‌های زیادی تحمیل می‌نماید.

این آتش‌سوزی‌ها، گاه با خاموش‌نکردن یک کبریت یا رها کردن یک ته سیگار ایجاد می‌شوند، گاهی نتیجه یک گردشگری غیر مسئولانه‌اند و گاهی هم از کاه و کلش‌های به آتش کشیده شده در یک مزرعه سرایت می‌کنند و متاسفانه خیلی اوقات، عمدی و البته دارای توجیه و بهانه‌هایی مقبول برای مسببینشان! اما غیرقابل توجیه و پذیرش برای هر انسان عاقل و دردمندی، هستند: مناسب‌کردن فضا و ایجاد تمهیدات لازم برای تصرف یا به‌قول متصرفین توسعه! بخش‌هایی از جنگل و مرتع جهت کشت و زرع، ساخت و ساز و غیره - فراهم‌کردن هیزم کافی جهت ذغال‌گیری و تامین سوخت زمستانه - تسویه حساب و انتقام از یک همسایه، با آتش‌زدن چراگاه و مرتع مورد بهره‌برداری وی - عقده گشایی و تخلیه روحی و روانی برخی افراد طبیعت ستیز و. . . خلاصه آنکه خیلی زود دیر خواهد شد و فرصت از دست خواهد رفت و اگر نجنبیم تنها افسوس و دریغی از بلوطستان زاگرس به جا خواهد ماند.

باید نقاط بحرانی و مستعد حریق را شناسایی کنیم، راه‌های دسترسی به هر کدام را مرور و برای هر نقطه سناریوی آتش‌سوزی و عملیات اطفاء تعریف کنیم - پایش و دیده بانی مستمر نقاط بحرانی و مراتع و جنگل‌ها به منظور آگاهی و اقدام به موقع، با کمک دهیاران و کشاورزان و علاقه‌مندان را جدی بگیریم - نیروهای عمل کننده در منابع طبیعی، محیط زیست، ستاد بحران و سایر دستگاه‌ها و نیروهای مردمی و تشکل‌های داوطلب و علاقه‌مند رو ساماندهی کنیم و آموزش‌های لازم را به آن‌ها بدیم - بازنگری در تجهیزات و امکانات و به روز کردن آنها و تقویت توان عملیاتی و. . . و البته چند نکته اساسی را باید بیشتر و جدی‌تر برنامه ریزی و اجرایی کنیم اول اینکه برای هر عملیات اطفای حریق با انگیزه‌ترین و آشناترین نفر به منطقه را به‌عنوان فرمانده میدان انتخاب کنیم و همه تحت فرماندهی واحد اقدام کنیم، متاسفانه در زمان آتش‌سوزی جنگل، گروه‌ها به تشخیص خود اقدام می‌کنند و در بیشتر مواقع عملا کمکی به هم نمی‌کنند و همپوشانی و هم افزایی لازم انجام نمی‌شود، محلی‌ها، تشکل‌ها، منابع طبیعی، محیط زیست و هر مجموعه‌ای به تشخیص خود شروع به فعالیت در جبهه‌ای می‌کنند که ممکن است مسیر توسعه حریق نباشد و زحماتشان تاثیری در جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی نداشته باشد. مطلب دوم اینکه زمان مهمترین عامل در توسعه آتش سوزی‌های جنگل و مرتع است و تیم‌های عملیاتی هر چه سریعتر به عرصه برسند موفق‌تر خواهند بود، پس هم دیده بانی به موقع، هم شناسایی مسیرها و راه‌های دسترسی به نقاط بحرانی و هم ایجاد هماهنگى برای بهره گیری از بالگرد جهت هلیبورد نیرو، بسیار حائز اهمیت می‌باشد و نکته آخر اینکه آموزش و به‌کارگیری نیروی آموزش دیده هم بسیار اهمیت دارد، گاهی فعالیت افراد ناآشنا به روش‌های صحیح کنترل آتش سوزی، منجر به توسعه حریق می‌شود.