زنان برای مطالباتشان منتظر نمی‌نشینند

می‌گل هشترودی- روزنامه بهار
با نزدیک شدن به انتخابات دوره دوازدهم ریاست جمهوری، زنان هم مانند سایر اقشار جامعه به دنبال مطالبشان هستند با این تفاوت که آنچه مشخص است گواه از این دارد  که زنان به دنبال مطالباتشان منتظر نمی‌نشینند بلکه تلاششان در این راستا غیر قابل انکار است. زنان ایرانی در جنبش‌های مدنی و اجتماعی پیشتازند و از دوره‌ای که واضح‌ترین تصویر از آنها در مطبخ بوده  فاصله زیادی گرفته‌اند.
«سقف شیشه‌ای انتخاب یک زن به عنوان رئیس جمهور که این بار نشکست، بالاخره یک روز شکسته خواهد شد و آن روز ممکن است زودتر از آنچه فکرش را می‌کنیم فرا برسد» . این بخشی از سخنان هیلاری کلینتون پس از شکست در انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست. زنی که می‌خواست سقف بلند شیشه‌ای که مانع پیشرفت زنان در آمریکا می‌شود را بشکند اما این سقف شیشه‌ای مستحکم‌ترازآن بود که فکرش را می‌کرد؛ ایران یا آمریکا فرقی ندارد زنان همواره در پی حقوقی هستند که برای آنها برابری ایجاد کند. زنانی که در عربستان سعی می‌کنند حق رای داشته باشند تا زنانی که در ایران مطالبه دارند شان اجتماعی و سیاسی آنها بالا رفته و در کابینه سهمی داشته باشند یا زنانی که در آمریکا تلاش می‌کنند رئیس جمهور شوند.

زنان ایرانی در تلاش برای بالا بردن شان سیاسی خود
شان سیاسی و اجتماعی زنان درایران همواره درحال‌ترقی بوده و فعالان حقوق زن تلاشهای بسیاری برای بالابردن این سقف شیشه‌ای درایران کرده‌اند. هر چند در دیدگاه‌های‌ کلاسیک‌ درباره موضعاتی که بر سر شان سیاسی و اجتماعی زن وجود داشته بیشتر به‌دنبال‌ گشایشی‌ در کار زنان‌ بوده‌ و به‌ مقولات‌ مهمی‌ چون‌ جایگاه‌ زن‌ در قدرت‌ سیاسی‌ توجه‌ نداشتند. حتی‌ پس‌ از کسب‌ موفقیت‌های پی درپی زنان هنوز عده‌ای ‌بر این‌ باورند که‌ همه امور اجتماعی‌ و سیاسی‌ و مقوله قدرت، صرفاً‌ سرشتی‌ «مردانه» دارند. تعریف پرمناقشه عباراتی مثل «رجل سیاسی» یا «ولایت زنان بر مردان» در امور مدیریتی همیشه در مباحث شان سیاسی اجتماعی زنان مطرح بوده است. بی تجربگی زنان هم بهانه‌ای بود تا آنها سهم کمتری در سمت‌های مدیریتی داشته باشند به طوری که شهیندخت مولاوردی در برنامه‌ای پس از انتخابات درباره به کارگیری زنان در سمت‌های مدیریتی گفته بود: «همیشه بهانه‌هایی مانند بی‌تجربگی زنان در مدیریت بحرانی و فوق‌العاده‌بودن اوضاع مطرح می‌شود و مدیران معتقد هستند که نباید با انتخاب مدیر زن، ریسک کنند ولی ما معتقدیم که کسب تجربه زنان در پست‌های عالی مدیریتی باید از جایی آغاز شود.»

دیدگاه کاندیداهای دوره دوازدهم ریاست جمهوری در رابطه با زنان
طبق سرشماری انجام گرفته در سال گذشته 49 درصد جمعیت کشور را زنان تشکیل می‌دهند و به همین دلیل است که جایگاه، حقوق و حتی مطالباتشان همیشه مورد توجه و بحث محافل مختلف بوده است. از همین رو دیدگاه و نحوه برخورد مسئولین عالی‌رتبه کشور در این خصوص اهمیت ویژه‌ای برای جامعه و افکار عمومی دارد. اظهارات و دیدگاه‌های شش کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم در این خصوص را شنیدیم. حسن روحانی درباره زنان و حقوق آن‌ها در دولتش گفته بود آن دورانی که زن فقط آشپزی و بچه داری می‌کرد سپری شده، البته این مسائل هم سر جای خود با اهمیت است، اما نمی‌توان وظایف زنان را تنها به درون خانه منحصر کرد. آیا خداوند همه عالم را برای مردها و تنها یک آشپزخانه سه در چهار را برای زن‌ها آفریده؟ معلوم است که این حرف غلط است. اسلام دینی است که مرد و زن را دارای ارزش مساوی در کنار هم قرار می‌دهد. عده‌ای هستند که باید در برخی از مسائل مقداری از حالت سنتی چند قرن پیش خارج شوند و اگر خارج نشوند، زن‌های ما آنها را به زور خارج می‌کنند. زنان شایسته باید در مشاغل مختلف جایگاه خود را کسب کنند، از زمان انقلاب تا کنون هر گاه زنان به میدان آمده‌اند کار را تمام کرده اند.

اسحاق جهانگیری نیز در این باره گفته بود: زنان باید در نیمی از مدیریت و اقتصاد کشور سهیم باشند. در دولت یازدهم ما سفیر، فرماندار و مدیران زن داریم. امکانات بین زنان و مردان و بین مراکز استان‌ها و مناطق روستایی باید به طور مساوی تقسیم شود. برای فراهم شدن عدالت در این حوزه، بخش‌های خصوصی می‌توانند به دولت کمک کنند. به صورت طبیعی کابینه منتخب دولت باید کابینه‌ای باشد که همه جریانات کشور احساس کنند که در این کابینه حضور دارند و همه اقشار اعم از زنان و جوانان احساس کنند که نماینده‌ای در آن کابینه دارند.

سیدابراهیم رئیسی هم در حوزه زنان گفته بود: کرامت زنان، جوانان و داشتن شغل، جایگاه و منزلتی با کرامت برای آنان از مسائلی است که ما آن را دنبال خواهیم کرد. گاهی درباره حقوق زنان بحث‌هایی را مطرح می‌کنند در حالی که ما معتقدیم بالاتر از حقوق زنان بحث کرامت زن مطرح است یعنی قانون‌هایی نوشته شده اما اجرایی نمی‌شوند. سخن مهم در اصل در عرصه اجرا است.
محمدباقر قالیباف نیز در این باره گفته بود: زنان سرپرست خانوار یکی از موضوعات جدی کشور است. در دولت مردم به زنان و به خصوص به زنان سرپرست خانوار که هم مادر خانواده هستند و هم پدر، توجه ویژه می‌کنیم. در شهر تهران نیز با وجودآنکه مسئولیت مستقیم نداشتیم، براساس وظیفه اسلامی و انسانی به این اقشار توجه و کمک کردیم.تنها اظهار نظر سیدمصطفی آقامیرسلیم نیز در رابطه با حقوق زنان موضع‌گیری نسبت به اهانت و تعرض به زنان در فرودگاه تفلیس بوده است.
مصطفی هاشمی‌طبا نیز تاکنون دیدگاه یا اعلام موضعی از سوی این کاندیدا دراین‌باره صورت نگرفته است. گذشته از این که پیشینه عملی خیلی از این کاندیدا‌ها ثابت کرده که این حرف‌ها چیزی جز شعار‌های انتخاباتی نیست اما همین که مشخص است که مطالبه حقوق زنان جدی گرفته شده تا جایی که در انتخابات ریاست جمهوری مطالباتشان به صورت امری مهم مورد بحث قرار می‌گیرد، جای امیدواری دارد.

امیدواری برای ریاست جمهوری زنان در 1400
چندی پیش زهرا شجاعی، یک فعال حوزه زنان در نشست تخصصی «زنان و مسئله رجل سیاسی»  در رابطه با سقف شیشه‌ای زنان برای رسیدن به بالاترین مقاقم اجرایی کشور گفته بود: امیدواریم در انتخابات 1400 با تفسیر و تعبیر درست از اصل 115 قانون اساسی شاهد حضور زنان در منصب ریاست‌جمهوری باشیم. اگرچه تفسیر قانون اساسی بر عهده شورای نگهبان است اما تفسیر اصل 115 قانون اساسی که بحث رجال سیاسی در آن قید شده با تدبیر شهید آیت الله بهشتی به عنوان یک واژه به کار برده شد تا جامعه به رشد سیاسی برسد و عنوان شد که شرط جنسیت برای اداره مدیریت کلان کشور در نظر گرفته نشود و شایستگی، تقوا، حسن سابقه و مسائلی از این قبیل ملاک قرار گیرد. اصولی که در قانون اساسی وجود دارد اصول خوبی است اما جامع نیست و همه مسائل زنان را در بر نمی‌گیرد و بیشتر در آن بحث خانواده مطرح شده است ولی راجع به بسیاری از مسائل زنان سکوت کرده و به صورت روشن صحبت نشده است و از جمله موارد قابل بحث در قانون اساسی اصل 115 این قانون است.

این فعال حوزه زنان با بیان اینکه برای حل مسئله رجل سیاسی باید به تعریف فقه و جایگاه واژه رجل سیاسی در فقه بپردازیم اظهار کرد: در حقیقت باید ببینیم جایگاه فقه در دین کجاست؟ و این مستلزم این است که ابتدا دین را تعریف کنیم. در حقیقت دین عبارت است از برنامه زندگی، یعنی پیامبران آمده‌اند که راه درست زندگی کردن را به انسان‌ها بیاموزند که اگر پیامبران نیز نمی‌آمدند بر اساس پیامبر درونی که خداوند آن را در وجود هر انسانی قرار داده است انسان راه درست را با هزینه بیشتر پیدا می‌کرد. به عبارت دیگر خداوند برای انسان دو پیامبر درونی و بیرونی قرار داده است که راه درست را به آن نشان دهد.

وی ادامه داد: در آموزه‌های دینی دین به سه بخش تقسیم می‌شود که یک بخش آن باورها، اعتقادات، شناخت انسان نسبت به خود، خدایش و جامعه و. . . است که علم کلام در رابطه با آن صحبت می‌کند. بخش دیگر آن اخلاق است که علم مربوط به آن هم علم اخلاق است و بخش دیگری از دین شامل عبادیات، احکام، سیاست است که علم مرتبط با آن علم فقه است. دایره فقه وسیع و گسترده است و در حقیقت همه جزئیات زندگی انسان توسط خداوند برنامه ریزی شده است، یکی از ویژگی‌ها و خصوصیات دین اسلام وجود اصل اجتهاد است که احکام مسائل جدید را با استفاده از منابع فقه استخراج می‌کنند.

خیزش زنان از روستا
با تصویب  قانون تاسیس دهیاری‌های خودکفا در راستای تقویت بنیان مدیریت روستایی، وزارت کشور سیاست را‌ه‌اندازی، تقویت و ساماندهی تشکیلات دهیاری‌ها را در پیش گرفت و بر‌این‌اساس تاکنون قریب به ٣٣‌هزار‌و ٦٠٠ دهیاری در اقصا ‌نقاط کشور تا ٨٦ درصد با رشد ١٥٦‌درصدی، از ١٥٠ به حدود ٤٠٠ نفر و از سال ٨٦ تا ٩٠ با رشد ١٢٣‌درصدی از ٤٠٠ نفر به ٨٨٨ نفر و از سال ٩٠ تا ٩٣ با رشد ٧٤‌درصدی به هزارو ٥٤٤ نفر و از سال ٩٣ تاکنون با رشد ٤٣,٣٤ درصدی به دوهزارو ١٦٧ نفر افزایش یافته است که این خود حاکی از رشد و بالندگی فکری و فرهنگی روستاییان و توانمندی زنان در عرصه مدیریت روستایی است.انتشار خبر ثبت‌نام صددرصدی زنان برای گرفتن ١٠ کرسی شورای روستای افضل‌آباد دهستان پشتکوه بخش مرکزی شهرستان خاش، بازخوردهایی دیدنی و جالب داشت. این اتفاق، یعنی پا به میدان گذاشتن زنان در روستاهایی که از پایتخت دور هستند و تجربه‌ای از زندگی شهری و آنچه در شهرها برای فعالیت‌های مدنی فریاد می‌زنند، نشنیده و ندیده‌ و تجربه نکرده‌اند، اتفاقی جدید است که البته یک‌شبه شکل نگرفته است.

از زاویه‌ای دیگر، عملکرد دهیاران در دوره‌های مختلف بوده که توانسته مهر تأییدی را بر عملکرد و افزایش این تعداد داشته باشد؛ چراکه دهیاران در این سطح حقوق و مزد بالایی را بابت اموراتی که پیگیری کرده و انجام می‌دهند، دریافت نمی‌کنند و با این حساب نمی‌توان انگ منفعت شخصی را به آنها زد. به‌این‌ترتیب تعداد دهیاران زن در دوره اول شوراها ١٥٠ نفر، در دوره دوم شوراها ٤٠٠ نفر، در دوره سوم شوراها ٨٨٨ نفر و در پایان دوره چهارم شوراها به دوهزار‌و ١٦٧ نفر رسیده است.
در این میان زنان دهیار که شکلی برجسته و نقش‌گرفته‌تر نسبت به دیگر زنان روستایی دارند، در تحقق این اهداف کمک‌های خوبی هستند. این زنان به عنوان یکی از ذی‌نفعان درمحیط روستایی تاکنون توانسته‌اند جایگاه و نقش خود را به دست آورده و سهمی قابل توجه از این مدیریت محلی داشته باشند.

پیشی‌گرفتن زنان دهیار در تحصیلات
زنان روستایی که در این سال‌ها برای دهیاری‌ها پا پیش گذاشته‌اند، از جمله زنان پیشرویی بوده‌اند که حداقل در تحصیل کم نگذاشته‌اند؛ زنانی که برای تحصیل و در ادامه مدیریت و حضور در اجتماعی مردانه سختی به خود داده‌اند. اگرچه در دوره‌های اول دهیاری‌ها و شوراها میزان تحصیلات، سطح بالایی نداشت و توقعی هم از این جوامع نبود، اما به مرور این سطح خودخواسته و ملموس، رشد کرد و حالا به سطحی قابل قبول رسیده است.در‌حال‌حاضر طبق آمار سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، حدود ٥٤ درصد از دهیاران زن با تحصیلات دانشگاهی در عرصه مدیریت روستایی فعالیت دارند؛ درحالی‌که این رقم در کل کشور ٣٩ درصد است؛ بنابراین نسبت تحصیلات دانشگاهی دهیاران زن از کل کشور ١٥ درصد بیشتر است و این رشد مثبت، نشان‌دهنده بهره‌گیری از توان زنان تحصیل‌کرده در عرصه مدیریت روستایی و اعتماد شوراهای اسلامی روستا با قابلیت‌ها و توانمندی آنهاست که می‌تواند عامل تحول در عرصه مدیریت روستایی در دولت یازدهم ‌باشد.

زنان منتظر نمی‌مانند
دیر وقتی است که زنان ایرانی دست در دست هم داده با همت بلندشان مشکلات زیادی را پشت سر گذاشته اند. زنان ایرانی می‌دانند که می‌توانند در تمام عرصه‌ها شانه به شانه مردان کار کنندو پیروز میدان‌ها باشند به شرطی که بتوانند سقف شیشه‌ای افکار جامعه را بشکنندو روزی بود که حتی در مرکز کشور هم زنان جایی در دانشگاه‌ها نداشتند اما امروز درصد زیادی از دانشجویان را زنان تشکیل می‌دهند و این موضوع جز به همت بلندشان دلیل‌دیگری ندارد.