بهار نیوز - برنده نوبل ادبی در برابر اردوغان

محمود فاضلی
روزنامه بهار
اورهان پاموک نویسنده برنده جایزه نوبل، در اولین مصاحبه خود پس از کودتای نافرجام‌ ترکیه با روزنامه آلمانی «زود دویچه زایتونگ»، انتقادهای تندی به دولت‌ترکیه و اتحادیه اروپا وارد کرد. وی که دولت‌ترکیه را به خودسری و استبداد متهم می‌کند از اروپایی‌ها خواست تا‌ ترک‌ها را در وضعیت سیاسی کنونی تنها نگذارند. پاموک در اعتراض به عزل هزاران قاضی، دادستان، سرباز، معلم و روزنامه‌نگار به اتهام ارتباط با «فتح‌الله گولن» رهبر تبعیدی، مدعی شد مسلما اکثر این اتهامات بی‌حساب و کتاب هستند.

«پاموک» به عنوان منتقدین همه‌پرسی 16 آوریل گذشته این همه پرسی را منصفانه ندانسته و بر این باور است که هیچ گروهی نماینده جو غالب جامعه نبود. به اعتقاد او، شخص اردوغان رئیس جمهوری‌ترکیه نماینده‌ نیمی از رای‌دهندگان‌ترکیه‌ای است. مردم بسیار دیگری هم با ارزش‌های لیبرال سیاسی و فرهنگی در‌ترکیه موافق هستند. این‌ها در دوران برخوردهای قانونی و خفقان به حمایت نیاز دارند. وی خطاب به اروپا تاکید کرده است اگر از دولت خشمگین و آزرده هستید، این مردم را تنها نگذارید. وی که به فیلترهای اینترنتی، برخورد با روزنامه‌نگاران مخالف دولت و نبود آزادی بیان در‌ترکیه نگران است بر این اعتقاد است که وقتی پای سانسور وسط می‌آید، هیچ منطقی وجود ندارد.

چند ماه پیش روزنامه «حریت» که از مهم‌ترین رسانه‌های‌ترکیه به حساب می‌آید، به خاطر «نه» گفتن «پاموک» به همه‌پرسی تغییر قانون اساسی کشورش، مصاحبه او را منتشر نکرد. پاموک در ‌باره علت عدم انتشار مصاحبه خود توضیح می‌دهد «من و خبرنگار «حریت» در واشنگتن مصاحبه‌ خوبی داشتیم و او نظر من را درباره رفراندوم پرسید. من گفتم پاسخ من «نه» خواهد بود و دلایلم را هم برای این تصمیم شرح دادم اما سرانجام این مصاحبه منتشر نشد».

اورهان پاموک در تابستان سال گذشته میلادی به سیاست‌های اتحادیه اروپا در زمینه بحران پناهجویان انتقاد کرده و تاکید کرده بود سیاستمداران اروپایی به دموکراسی‌ترکیه‌ای یا یک جامعه نیمه‌باز در این کشور اهمیت نمی‌دادند. مساله فقط استفاده ابزاری بود. خط مشی اروپایی‌ها در واقع، شکایت از وضعیت آزادی است، اما آن‌ها بویی از برادری نبرده‌اند. درگیری با مساله مهاجران نه تنها به بافت اجتماعی اروپایی‌ها آسیب وارد می‌کند، بلکه روح اروپایی را هم خدشه‌دار می‌کند. در یک سال اخیر و پس از کودتای نافرجام 15 جولای 2016 علاوه بر نظامیان و روزنامه‌نگاران، نویسندگانی نیز بوده‌اند که به اتهام همکاری با جریان کودتا، بازداشت و کارشان متوقف شده است. البته بازداشت‌ و سرکوب‌ها در این کشور صرفاً به زمان پس از کودتا محدود نمی‌شود، بلکه پیش از این حادثه نیز وجود داشته است.

نویسندگانی که در این کشور بازداشت یا سرکوب شده‌اند، نه به دلیل کتاب‌هایشان که بیشتر به دلیل اظهارات آنها در مصاحبه‌ها و گفت‌وگو با رسانه‌ها بوده است. گفته می‌شود نویسندگان‌ترکیه در اتفاقات اخیر صریح عمل نکرده و موضع نگرفته‌اند. اورهان پاموک، از نویسندگان سرشناس‌ترکیه و برنده جایزه نوبل معتقد است‌ترکیه به سمت وحشت و‌ترس پیش می‌رود. من تا به حال مشکلات متعددی در این رابطه داشته‌ام. این مشکلات نه به دلیل رمان‌ها و آثارم، که به دلیل دیدگاه‌های سیاسی و مواضع من در مقالاتم بوده است. وضعیت آزادی بیان پس از کودتای نافرجام بسی بدتر از قبل شده است.

کودتا مانع بهره‌مندی شهروندان‌ترک از حقوق و آزادی‌های اولیه خود می‌شود. بازداشت‌های گسترده که در‌ترکیه صورت می‌گیرد نتیجه عمیق‌ترین و شدیدترین کینه‌هاست. مفسران اقتصادی، روزنامه‌نگاران، کردهایی که بی‌پرده سخن می‌گویند و رادیکال‌ها، عموما با مشکل مواجه می‌شوند. برای کسانی که در‌ترکیه شجاعانه برای آزادی بیان مبارزه می‌کنند، هیچ آینده‌ای وجود ندارد و ما با بیشترین سرعت در حال فاصله گرفتن از کشوری هستیم که قانون در آن حاکمیت دارد.

پاموک به عنوان یکی از مطرح‌ترین رمان‌نویسان‌ترکیه، خالق آثاری چون «زندگی نو» ، «موزه معصومیت» ، «برف» ، «کتاب سیاه» ، «نام من سرخ» و اثر زندگی‌نامه‌ای «استانبول» است. «پاموک» اولین رمانش «جودت بیک و پسرانش» را در سال 1982 به چاپ رساند و یک سال پس از آن «خانه خاموش» را منتشر کرد. او نوبل ادبیات را در سال 2006 به خود اختصاص داد. در سال 2003 جایزه «ایمپک دوبلین» را برای «نام من سرخ» دریافت کرد. آثار این نویسنده تاکنون بیش از 11 میلیون جلد در جهان فروش داشته‌ است.