بهار نیوز - امیر نادری؛ سینماگر «دونده»

یکتا تاجیک- روزنامه بهار:
سینمای موج نو ایران با ظهور و بروز برخی از چهره‌ها و فعالیت‌های جدی و چشمگیر آنها به سینمای در سطح مانده ما رمقی دوباره بخشید. سینمایی که تحولی بی‌اندازه و شگرف در فرهنگ و هنر این سرزمین آفرید و منجر به بالندگی هنری شد که در جهان امروز، یکی از شاخصه‌های هنر ایرانی به شمار می‌آید. برخی از این چهره‌ها در تحول‌آفرینی و جان بخشیدن به این هنر، بی تکرار هستند و اثری بی‌مانند در تاریخ سینمای ایران از خود به جای گذاشته اند. از مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی و بهرام بیضایی و کیمیایی و شیردل و برخی دیگر که بگذریم، یکی از این چهره‌های همیشه اثرگذار حتی به قدر چند فیلم در ابتدای این تحول هنری، امیر نادری است. مردی که بعد از درخشش بی نظیر و بی مانندش به واسطه ساخت فیلم‌هایی متفاوت در روایت و ساختار، از ایران خارج شد و سینمای ما از فعالیت او بی نصیب ماند اما حضورش با وجود فیلمی به ماندگاری فیلم «دونده» در ذهن و خاطره بسیاری از علاقه‌مندان سینما جاودانه شد. و چه بسیار سینماگران و علاقه مندانی که با فیلم‌های کم تعداد او به هنر سینما علاقه‌مند شدند.
***
حضور دوباره یک سینماگر اثرگذار
امیر نادری، چهره‌ای نیست که علاقه‌مندان جدی سینما درباره او نخوانده باشند اما چهره‌ای هم نیست که در طی سال‌های بعد از انقلاب که سینمای ایران به مرز بالندگی و رشد خود رسید، حضور پررنگ داشته باشد و شاید بسیاری از تماشاگران سینما هم باشند که او را نشناسند. اما این هنرمند، یکی از شاخص‌ترین و معدود سینماگران خوش آتیه‌ای بود که بعد از ساخت چند فیلم کوتاه و بلند، در خاطره این سینما ردی عمیق و ماندگار از خود به جا گذاشت. هر چند با مهاجرتش از ایران، سهم اندکی در سینمای ایران داشته است. حال او بعد از سال‌ها دوری از ایران، با ساخت فیلمی آن هم نه در ایران که در کشور ایتالیا دیگر بار در ایران حضور یافته است. فیلم اخیر او با نام «کوه» اخیرا در سینمای «هنر و تجربه» به اکران درآمده است و نام او را بعد از سال‌ها در سینمای ایران بارز کرده است.
براساس گزارش سایت گروه «هنر و تجربه»، فیلم سینمایی «کوه» آخرین ساخته امیر نادری که پیش از این در جشنواره‌های مختلفی از جمله جشنواره ونیز هم حضور داشت، اثری خاص و در ادامه فیلم‌های قدیمی این کارگردان مطرح سینمای ایران است. «کوه» به‌عنوان اولین فیلم ایتالیایی‌زبان نادری، روایت‌گر ماجرای مردی است که با وجود تاریکی که پیرامونش را فراگرفته، تقلا می‌کند که آفتاب را به روستای خود بازگرداند و در این مسیر به جنگ طبیعت می‌رود.

نگاهی به زندگی نادری، هنرمندی تاثیرگذار
امیر نادری؛ زاده ۷ خرداد ۱۳۲۴ خورشیدی در شهر آبادان و کارگردان ایرانی است. او از سال ۱۳۶۹ در ایالات متحده آمریکا زندگی می‌کند. او یکی از کارگردانان تاثیرگذار و مهم سینمای ایران محسوب می‌شود. هنرمندی که از خود اثری جاودانه در سینمای ایران به جا گذاشته است. از کودکی در سالن سینما و تئا‌تر کار می‌کرده و با دیدن فیلم و نمایش، خواندن نقد فیلم و معاشرت با منتقدان، به طور خودآموخته وارد عالم سینما شده است. سرگذشت این هنرمند به این‌ترتیب بود که پدرش پیش از تولد او فوت می‌کند و مادرش را هم در شش‌سالگی از دست می‌دهد. بعد از از دست دادن والدین، او همراه با برادر بزرگترش تحت سرپرستی خاله‌اش زندگی می‌کند. ارتباط او با سینما از آنجا شروع شد که کارهایی مانند تخمه‌فروشی جلوی در سینما، کنترل‌چی سالن سینما و آپارات‌چی سینما را در آبادان تجربه کرد. این فعالیت‌ها و همچنین تماشای فیلم‌های خارجی در سینمای آبادان که مصادف با 12 سالگی او بود، او را به سینما و نمایش علاقه مند کرد و بعد در تئاتر حافظ آبادان نقش‌هایی کوتاه از بچه‌ها را بازی ‌کرد. بعدها او با برادرش به تهران می‌آید و در چند عکاس‌خانه کار می‌کند. آشنایی‌اش با علی‌رضا زرین‌دست، پای او را به سینما باز کرد. نادری در ابتدا به عنوان عکاس در چند فیلم مهم سینمای ایران کار کرد. فیلم‌هایی چون «قیصر» ، «حسن کچل» و «پنجره» .
شاخص و بی مانند با اولین آثار
نادری تاکنون 19 فیلم در کارنامه خود به ثبت رسانده است و او اولین فیلمش که «خداحافظ رفیق» بود را در سال 1350 ساخت و در ادامه 3 فیلم اثرگذار «تنگنا» ، «ساز دهنی» و «تنگسیر» را به کارنامه خود اضافه کرد. فیلم‌هایی که در زمانه خود استاندارد، اثرگذار و در عین حال موفق در جذب مخاطب بودند اما بی شک نام امیر نادری برای منتقدین، سینماگران و علاقه مندان سینما، با فیلم «دونده» که ششمین ساخته اوست، پیوند خورده است. نام او با تصاویری از آن فیلم و کودکی که تکه یخی را روی بشکه‌ای از نفت می‌کوبد، به یاد آورده می‌شود. «دونده» یکی از تاثیرگذار‌ترین فیلم‌های ربع قرن اخیر از سوی برخی از منتقدین معرفی شده ‌است و تاثیری که این فیلم بر سینماگران علاقه‌مند، روند سینمای موج نو و تاریخ سینما گذاشته، بی‌تردید و جاودانه است.

تولدی دیگر، بعد از 30 سال
آخرین ساخته امیر نادری با عنوان «کوه» اخیرا با حضور اهالی سینما و جمعی از علاقه‌مندان در موزه سینما برگزار شد و مجتبی میرتهماسب، تهیه کننده این اثر با بیان خاطره‌ای از این کارگردان گفت: «همان سال‌ها که نادری از ایران رفت، او در نامه‌ای به بهمن مقصودلو نوشت من رفتم ولی یک روز برمی‌گردم.» مراسم روز دوشنبه 16 مرداد 96 با حضور چشمگیر علاقه‌مندان به سینمای هنروتجربه و آثار این کارگردان قدیمی برگزار شد و سالن فردوس موزه سینما بعد از نزدیک به 30 سال اثری از نادری را به نمایش گذاشت. روال این آیین دیدار همچون دیگر مراسم‎های هنروتجربه بود اما با یک غافلگیری. در گوشه‌ای از حیاط موزه سینما و کنار پوستر فیلم «کوه» ، یک قالب یخ بزرگ روی یک بشکه نفت قرار گرفته بود، همه آن‌هایی که با فیلم «دونده» امیر نادری خاطره داشتند، با دیدن این صحنه بلافاصله صحنه‌های به یادماندنی این فیلم برایشان تداعی شد. صحبت‌هایی که سینماگران مختلف در این مراسم عنوان کردند، همه نشان از تاثیری داشت که این هنرمند با آثار ماندگارش و حتی با وجود نبودنش در طی این سال‌ها از خود به جا گذاشته است.
یک سینماگر صاحب سبک: شاهین امین که اجرای مراسم را برعهده داشت، در بخشی از سخنانش اشاره کرد: «امیر نادری نمونه یک سینماگر تواناست که بدون داشتن ژن خوب، تنها با تکیه بر سخت‌کوشی و توانایی خود توانست از کف خیابان‌های آبادان تا حد یک سینماگر صاحب سبک و موثر بالا بیاید و خود را به سینما و جهان اثبات کند.»

اثرگذاری روی علاقه مندان سینما:
هوشنگ گلمکانی سومین کسی بود که روی صحنه رفت و درخصوص حضورش در کرمان و اکران این فیلم در سینمای هنروتجربه کرمان صحبت کرد. این منتقد هم‎چنین از مصاحبه‌ای گفت که سال‌ها پیش و پس از ساخته شدن فیلم «دونده» با امیر نادری برای مجله فیلم داشته است: «این نقل قول امیر نادری در آن مصاحبه است، اگر برنده باعث شود ده نفر فیلم‌ساز خوبی شوند من کار خودم را کردم و فکر می‌کنم نادری این تاثیر را در میان علاقه‌مندان به سینما گذاشته باشد. امیر نادری بعد از فیلم «انتظار» به یک تم ثابت در فیلم‌سازی رسید و «کوه» نیز اثری در ادامه همان مسیر است، این فیلم را با همان زاویه نگاه آثار قبلی نادری ببینید.»
وقتی خواستن، توانستن است: در ادامه این مراسم مجتبی میرتهماسب مستندساز و تهیه‌کننده آثار مستند از امیر نادری گفت و خودش را یکی از کسانی دانست که با تاثیر از سینمای امیر نادری وارد این حرفه شده‌است. میرتهماسب همچنین بیان کرد: «همان سال‌ها که نادری از ایران رفت، او در نامه‌ای به بهمن مقصودلو نوشت من رفتم ولی یک روز برمی‌گردم. امیر نادری در آن نامه آدرس یک درخت در بوشهر را داده و نوشته بود، یک روز برمی‌گردم، زیر آن درخت دراز می‌کشم، پایم را به سینه آن می‌گذارم و می‌گویم ما خواستیم و شد، مرد بعدی کیست؟ و این امیر نادری است.»

نمایش آثار نادری در گروه «هنر و تجربه»
در ادامه مراسم نوبت به چنگیز حسنی پخش‌کننده فیلم «کوه» رسید، او صحبت‌هایش را با یک خبر خوب برای علاقه‎مندان سینمای نادری آغاز و عنوان کرد که بعد از نمایش «کوه» ، بقیه فیلم‌های امیر نادری که در خارج از کشور ساخته‌شده‌اند خریداری و در سینماهای گروه هنروتجربه اکران می‌شوند. آخرین سخنران این مراسم نظام کیایی رییس انجمن صدابرداران بود، خاطره‌ای از ساخت یکی از فیلم‌های نادری و نبوغ او گفت، فیلمی که در زمان جنگ و در خوزستان و زیر بمباران شدید ساخته شده است، کیایی در پایان عنوان کرد: «کوه خود امیر نادری است.» اکران فیلم «کوه» در گروه هنروتجربه رسما آغاز شده و این هنرمند نمونه دوباره در حیات سینمایی ایران، حضوری فعال یافته است. اکران فیلم‌های این هنرمند و ارتباط دوباره با فیلم‌هایی که در دوره‌ای از تاریخ سینما، تاثیری بی‌اندازه داشتند هم برای علاقه مندان سینما و هم مطالعه یک روند، اتفاقی قابل توجه است.