شروع یک بازنگری فرهنگی

مرجان یگانه پرست-روزنامه بهار
این روزها اگر به شبکه‌های اجتماعی یا رسانه‌های مختلف سر بزنید با تصویری مواجه می‌شوید از کنسرت - نمایشی که یکی از برترین صداهای ایرانی در آن آوازخوانی می‌کند و آن کسی نیست جز همایون شجریان. به گواه سال اخیر و استقبال جمع کثیری از علاقه مندان موسیقی، یکی از پرطرفدارترین خوانندگان از هر رده سنی بوده است. پروژه «سی» هم که پیش از این جزییات اجرایی آن رسانه‌ای شد و بارها درباره اجرای آن به صورت هنری چند رسانه‌ای اطلاع رسانی شد، موجی ایجاد کرد از تلفیق هنرها؛ هنر نمایش، موسیقی، نور و صدا. پروژه «سی» به لطف طراحی‌ها و اجراها و البته صدا و موسیقی یگانه اش، اتفاقی نو در هنر تلفیقی ایران است. هنری که شور شعر پارسی و تاریخ را با روایتی مدرن و نمایشی در مخاطب علاقه مند زنده می‌کند.

پروژه «سی»: سفر به دنیای شاهنامه
کنسرت نمایش «سی» به داستان هایی از شاهنامه و با خوانندگی همایون شجریان درباره عشق، آزادی و میهن می‌پردازد. اولین اجرای آن به تازگی در 19 مرداد ماه در مجموعه فرهنگی هنری سعدآباد اجرا شد و دیگر اجراهای آن هم تا 10 شهریور فروخته شده است تا اینکه فروش روزهای بعد اعلام شود.کنسرت نمایش «سی» ، متنی دراماتیک و نمایشی دارد و متن آن را نغمه ثمینی نوشته است. به گفته خود ثمینی این پروژه، یک درام موسیقایی است که در آن هنر تئاتر و موسیقی به یکدیگر متصل شده‌اند و این ۲ مدیوم به همراه ویدئو مپینگ تلاش کرده‌اند تا با بهره گیری و اقتباس از شاهنامه فردوسی داستان هایی از عشق و بیداری و آزادی و میهن دوستی را روایت کنند.در این کنسرت نمایش که در فواصل اجرای نمایش ها، قطعاتی آوازی توسط همایون شجریان خوانده و گاهی با تک نوازی پورناظری و گاهی با همراهی گروهی سازها و همچنین آنسامبل شهرزاد برگزار می‌شد مخاطبان می‌توانستند با فضایی تصویری و موسیقایی همراه شوند که تلفیقی از دنیای کلاسیک و معاصر را به همراه داشت. اشعاری که برای این کنسرت نمایش برگزیده شده بود از بزرگان ادبیات ایران چون حکیم فردوسی و مولوی بود و آثار شاعران معاصری چون حسین منزوی و اهورا ایمان نیز آوازخوانی شد.اولین قصه از این درام موسیقایی با داستان عشق زال و رودابه آغاز شد که بازیگرانی چون صابر ابر، بهرام رادان و سحر دولتشاهی در آن به ایفای نقش می‌پرداختند و در ادامه به داستان‌های رستم و اسفندیار و همچنین رستم و سهراب می‌رسید که دیگر بازیگرانش دلنیا آرام، مهدی پاکدل، بانیپال شومون و حسین صوفیان بودند و کارگردانی آنها را علی‌اصغر دشتی بر عهده داشت.

عمده دیالوگ‌ها در نمایش‌ها با لحنی آهنگین بیان می‌شدند که تلاشی بود تا فضای کار را به‌ترکیب درام موسیقایی آن نزدیک‌تر کند و در میان داستان هایی که مثل پرده‌های مختلف یک نمایش اما با اتصال بیشتری روایت می‌شدند همایون شجریان قطعات آوازی خود را می‌خواند. از جمله این قطعات در روایت داستان زال و رودابه می‌توان به «آواز من کجا، باران کجا» ، «خوب شد» و «با من صنما» اشاره کرد که به حالات مختلف زال در رسیدن به محبوب خود رودابه می‌پرداخت.

تلفیق هنرها: موسیقی، نمایش،ویدئو مپینگ
استقبال از این کنسرت – نمایش به گونه‌ای بوده است تا آخرین زمان اعلام شده، بلیت‌های آن فروخته شده است. اجرای این پروژه در فضایی باز انجام می‌شود که در سابقه نمایشی و اجرایی ایران، چندان مرسوم نیست و تجربه اجرای چنین برنامه‌ای برای مخاطب ایرانی و اجراکننده‌ها به یک میزان تجربه آمیز و خاطره انگیز است. ضمن اینکه استفاده از فضاهای ملی و معماری ایرانی در کنار متن و آوای فارسی به انتقال معانی و فهم درون مایه اثر کمک کننده است. در فضای اجرای این کنسرت - نمایش با توجه به مشکل دید و سهولت ارتباط مخاطب تلاش شده است که با تصاویر ویدئو مپ که روی دیواره کاخ می‌افتد، تسلط بیشتری روی داستان برای مخاطب فراهم شود. بیشتر تصاویر ویدئو مپ شامل تصاویر قصه‌ها و شخصیت‌های نمایشی کار است و گاهی هم تصاویر قهوه خانه‌ای از شاهنامه بر آن نقش می‌بندد و مخاطبان کمتر می‌توانند شاهد دیدن همایون شجریان به عنوان خواننده و یا سهراب پورناظری و دیگر نوازندگان باشند.

مروری بر قطعات اثرگذار
در این کنسرت- نمایش همچنین قطعات «رگ خواب» و «ابر می‌بارد» هم گنجانده شده است که از جمله قطعات پرطرفدار در سال اخیر بوده است. قطعاتی که اتفاقا با استقبال تماشاگران و تشویق‌های آنان مواجه هم شد. قطعه «رگ خواب» که برای فیلم اثرگذاری با همین نام به کارگردانی حمید نعمت الله ساخته شده است و به طرز غریبی با این تلخی‌های زندگی و شرایط کاراکتر فیلم مطابقت دارد و دردهای او را به زبان می‌آورد. همایون شجریان و سهراب پورناظری در فیلم «آرایش غلیظ» حمید نعمت الله همکاری داشته‌اند و تجربه کاری آنها بسیار موفقیت آمیز بوده است. در این پروژه هم نعمت الله به عنوان مشاور فعالیت می‌کند و فیلمی مستند از این کنسرت- نمایش می‌سازد.

بها به داشته‌های فرهنگی
پروژه «سی» ، اثر ارزشمندی است و در تجربه‌های موسیقیایی و نمایشی این سال‌ها بی مانند. هر چند هنوز فضای اجرا ضعف‌هایی داشته باشد و جای نشستن همه تماشاگران مناسب نباشد یا هزینه‌های اجرا بالا باشد، البته این حسن مدیریت را می‌توان دید که گروه از ایجاد بازار سیاه و افتادن پروژه  به سطح جلوگیری کردند و این قابل تقدیر است که وارد بازی‌های تجاری و سطحی نشدند. قیمت‌ها با توجه به هزینه‌های بالای اجرای این پروژه منطقی است و در عین حال سعی شده است که قیمت‌گذاری بلیت‌ها به همه تماشاگران از دانشجو و علاقه‌مندان جدی این هنر توجه شود. صرف نظر از تجربه اجرا در فضای باز و احتمال وجود نقطه کور در دید تماشاگران و همچنین احتمال خسته کنندگی دست دست شدن موسیقی به نمایش و از نمایش به موسیقی، با همه این ضعف‌ها این اثر ارزشمند است زیرا تلاشی در مدح و ثنای شعر و غزل ایرانی است، نگاهی دوباره است به اعتبار بلندی چون فردوسی  و شاهنامه اش و البته قابل تقدیر است چون تلاشی مدرن و هماهنگ از هنرها و هنرمندان مختلف ایرانی است.  
در حالی که هنر ایرانی از آواز و شعر گرفته تا ضرباهنگ زورخانه‌ای ملی و موسیقیایی‌اش در معرض بی توجهی و گرایش روزافزون جوانان به سلیقه جهانی و در نتیجه کمرنگ شدن سلیقه فرهنگی و بومی ایرانی است، این کنسرت- نمایش با دور هم آوردن هنرمندانی اصیل در آواز، موسیقی و هنر بازیگری، تلاشی قابل تقدیر و تحسین است. این پروژه ارزشمند است چون به داشته‌های فرهنگی و ملی و بومی ایرانی بها می‌دهد و دوباره ما را با آنچه از آن ماست و در گوشه تاریخ مان خوابیده است، متوجه می‌کند. هنری که هویت ملی مان را گوشزد می‌کند و دل و شور احساس مان را زنده. که دلمان برای فرهنگ و شعر و آوازی که باز فرهنگی مان را می‌سازد، بتپد و این تپیدن خوب است. که شروع یک بازنگری دوباره است. به شدت به این دست بازنگری‌های فرهنگی، بومی و ایرانی نیازمندیم. و چه خوب که برترین‌ها در کنار هم بیایند و این شور را بیافرینند.