نظام آماری تاریکی اقتصادی ایران است

گروه اقتصادی: یک اقتصاددان می‌گوید آمارسازی به راحتی امکان پذیر نیست به عنوان مثال نمی توان آمار مربوط به رشد اقتصادی را که از ترکیب هزارها عدد به دست می‌آید ساخت، اما می‌توان آمار دروغ اعلام کرد.

تقی ترابی درباره وضعیت نظام آماری در ایران گفت: درباره نظام آماری باید بگویم که یکی از تاریکی‌های اقتصاد ایران نظام آماری است در این زمینه به ویژه باید اتفاقاتی که مثلا در دولت دهم درباره آمار سازی اتفاق افتاد توجه کرد. در آن زمان ما از ناحیه آمار دچار مشکل شدیم. او درباره ارایه آمار شاخص‌های کلان توسط مرکز آمار ایران و بانک مرکزی اظهار کرد: به نظر من آمارها نباید دست بانک مرکزی باشد چرا که وظیفه بانک مرکزی حفظ ارزش پول است و در نتیجه آمار تورم نباید دست بانک مرکزی ارایه شود، در این زمینه در قانون آمده است که محاسبه حساب‌های ملی و شاخص قیمت‌ها مشخصا به عهده مرکز آمار ایران است. این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که این نظر در میان کارشناسان وجود دارد که بانک مرکزی کارشناسان خبره‌تری دارد که سالیان دراز تجربه تولید آمار در این موارد را داشته‌اند بیان کرد: این طور نیست که کارشناسان بانک مرکزی سبقه بیشتری نسبت به مرکز آمار داشته باشند اتفاقا مرکز آمار هم کارشناسان قدرتمندی دارد. مرکز آمار ایران از سال ۱۳۷۳ براساس آخرین موازین علمی تهیه شاخص قیمت‌ها و حساب‌های ملی را به صورت علمی و درست انجام داده است. حتی به نظر من روش‌های مرکز آمار ایران دقیق‌تر از بانک مرکزی هستند.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه علوم تحقیقات ادامه داد: بارها در جلساتی که تاکنون رفته‌ام گفته‌ام آمارها در بانک مرکزی سهل‌انگارانه تر از مرکز آمار ایران تولید می‌شود و این علت که کارشناسان به آمارهای بانک مرکزی بیشتر تمایل نشان می‌دهند این است که آمارهای بانک مرکزی سهل‌الوصول تر هستند و دسترسی به آن‌ها برای کارشناسان راحت‌تر بوده است و البته بانک مرکزی روی آمارهای خود تبلیغات گسترده می‌کند، ولی با این حال تاکید می‌کنم نهادی که حفظ مسوولیت ارزش پولی را دارد نمی‌توان آمار ارائه کند.

وی ادامه داد: اکنون دو دیدگاه درباره نهاد متولی آمار وجود دارد یکی از این دیدگاه‌ها سنتی و یکی دیگر مدرن است. دیدگاه نوین آمار را به صورت یک سرمایه اجتماعی تلقی می‌کند. نکته مهم اینجاست که باید این فرآیند که رئیس و تشکیلات چگونه ایجاد شود به این ترتیب باشد که نهاد متولی آمار تحت تاثیر شرایط اجتماعی و سیاسی استقلال خود را از دست ندهد. نظر من بر این است که ضمن اینکه متولی ارایه آمار باید مرکز آمار ایران باشد، رئیس آن هم باید بر مبنای یک دوره ۱۰ ساله و به صورت هیات امنایی انتخاب شود و ترتیبی اتخاذ شود که هیچ خطری او را از جهت تعویض به دلیل تغییر دولت‌ها تهدید نکند به عبارتی مرکز آمار ایران باید مصون از فضاهای سیاسی باشد.

تقی ترابی درباره شائبه آمارسازی‌ها در دول مختلف متناسب با اهداف سیاسی نیز چنین توضیح داد: باید بگویم ساختن آمار به این آسانی نیست. هیچ کس نمی‌تواند آمار مربوط به رشد اقتصادی را بسازد چون در پروسه به دست آوردن عدد رشد، میلیاردها عدد با یکدیگر ترکیب می‌شوند و هر بخش از این اعداد و ارقام در دست کارشناسان مشخص و متفاوت است. این اعداد بر روی هم جمع می‌شوند و به جی دی پی و غیره تبدیل می‌شود. هیچ کس قادر نیست اعدادی تعبیه کند که به رشد اقتصادی برسد.

او توضیح داد: ولی به هر حال راهی که برای اهداف سیاسی وجود دارد این است که آمارها، متفاوت از عددی که به دست آمده‌اند اعلام شوند. مثلا وقتی آماری ۴.۵ درصد به دست آمده ۴.۵ درصد یا ۳.۵ درصد اعلام شود. برای حرکت به سمت مقابله با این مشکل همانطور که گفتم باید عمل شود تا حتما آمارها صحیح ارایه شوند. از بنیامین دیزایلی نقل است که دروغ سه نوع است دروغ معمولی، شاخ‌دار و آمار . در نفس آمار بعضا دروغ وجود دارد.

ترابی با اشاره به اینکه دولت قبل از برخی روش‌ها برای منحرف کردن اذهان نسبت به وضعیت شاخص‌ها بهره می‌برد گفت: مثلا اینکه برای نشان دادن وضعیت به تورم نقطه‌ای اشاره می‌کرد در حالی‌که تورم نقطه به نقطه به هیچ وجه نشان دهنده وضعیت تورم در یک کشور نیست. بعضا ممکن است که در طول سال وضعیت یک خانوار نامناسب باشد ولی مثلا در یک مقطع کوتاه وضعیت نامناسبی داشته باشند، ولی نمی‌توان برای نشان دادن وضعیت رفاه خانوار به همان نقطه استناد کرد.