روزهای آفتابی و طولانی تابستان هم بهانه‌ای بیشتر برای گردش در طبیعت و گرم کردن بازار تورهای گردشگری است. در این میان دغدغه‌ بسیاری از دوستداران طبیعت نحوه رفتار گردشگران با طبیعت است بگونه‌ای که پس از ترک محل تنها ردپای آنان باقیمانده باشد و نه انبوهی از تخریب‌های زیست محیطی. از آنجایی که تفریح در طبیعت و آشنایی با مکان‌های گردشگری نیازمند وجود راهنما است، بیشتر گردشگران ترجیح می‌دهند که با تورهای گردشگری که آشنایی بیشتری با مناطق تاریخی و طبیعی دارند سفر کنند بنابراین آژانس‌های گردشگری و تورلیدرهای (راهنمایان تور) یک سفر نقش ویژه‌ای در اطلاع‌رسانی در زمینه اهمیت زیست محیطی یک منطقه به مسافران و به حداقل رساندن آسیب‌های زیست محیطی به طبیعت حین سفرهای گردشگری دارند. برای آشنایی با چند و چون برگزاری تورهای طبیعت گردی به برخی از این‌تورها که تبلیغاتشان در روزنامه و شبکه‌های مجازی منتشر شده بود، تماس گرفتیم و به عنوان یک گردشگر از آنها درباره نحوه برگزاری سفرهای طبیعت‌گردی، میزان سواد محیط زیستی تورلیدرها و ... پرسش کردیم.

در بسیاری از این تورها دغدغه در تورهای طبیعت گردی جلب رضایت گردشگران بود تا حفظ محیط زیست و معرفی جاذبه‌ها آن به گونه ای که در انتخاب تورلیدها نیز این مهم مورد توجه قرار نگرفته است و براساس آنچه یکی از مدیران آژانس‌های گردشگری عنوان می‌کند، رزومه کاری، ورزش و تناسب اندام از جمله مواردی است که یک راهنمای گردشگری باید داشته باشد. بیشتر مردم، دید اشتباهی نسبت به کار گردشگری و طبیعت‌گردی دارند. صنعت‌ گردشگری صنعت جدیدی است و ایران هنوز استاندار مشخصی برای سفر با تور ندارد. بی‌تردید نگاه تجاری به صنعت گردشگری و جاذبه‌های مالی از موضوعاتی است که باعث شده دغدغه‌های محیط زیستی در برگزاری تورهای طبیعت‌گردی در اولویت‌ قرار نگیرند و اصل در برگزاری این تورها "رضایتمندی" گردشگر باشد. در این باره این مدیر تور گردشگری می‌گوید: اولویت اول ما در کار گردشگری خدمت‌رسانی به مسافر و جلب رضایت وی است، در این شرایط اگر کسی می‌خواهد به عنوان تورلیدر در مجموعه ما کار کند باید روحیه خدماتی داشته باشد قطعا زمانی که خود شما با شرکت گردشگری سفر می‌کنید اولویتتان خدمات آن شرکت است.

نمی‌توان گردشگران طبیعت را مجبور به رعایت مسائل زیست محیطی کرد/ ناآگاهی برخی تورهای گردشگری موجب تخریب طبیعت می‌شود
وی همچنین می‌گوید: محیط زیست و مسائل مربوط به آن در اولویت شرکت‌های گردشگری ما نیست ولی ما دوست داریم که المان‌های زیست‌محیطی را به مسافران بگوییم و در این جهت تلاش نیز می‌کنیم. باید این نکته را در نظر گرفت که برخی از تورهای طبیعت‌گردی و گردشگری با هدف تخریب طبیعت سفر می‌کنند چرا که در مورد ویژگی‌های منطقه و اکولوژی آن آگاهی ندارند و زمانی‌که آگاهی از مبانی طبیعت‌گردی وجود نداشته باشد، تخریب به وجود می‌آید. راهنمایان گردشگری ما از ابتدا نکات زیست محیطی را به مسافران طبیعت‌گردی می‌گویند ولی نمی‌توانیم مسافران را مجبور به رعایت این نکات کنیم. مبنای کار ما خدمات است و در این میان سعی می‌کنیم که به محیط زیست آسیب نرسانیم. این مدیر تور گردشگری هدف اصلی شرکت خود را طبیعت‌گردی می‌داند و تصریح می‌کند: شما اگر می‌خواهید به عنوان تور لیدر در این شرکت مشغول به کار شوید باید مبانی طبیعت‌گردی و گردشگری را بدانید ضمن اینکه برای به دست آوردن تجربه باید مدتی با تورهای مختلف سفر کنید.

تورلیدر یکی دیگر از شرکت‌های گردشگری نیز بر آموزش‌های مختلفی که تورلیدرها باید پیش از شروع کار لیدری ببینند تاکید می‌کند و می‌گوید: این آموزش‌ها شامل حفاظت از طبیعت نیز می‌شود ولی اگر بخواهیم صادقانه بگوییم گردشگران در سفرهای طبیعت‌گردی به تنها چیزی که فکر نمی‌کنند حفاظت از طبیعت است. در سفرهای طبیعت‌گردی، قطعا طبیعت آسیب می‌بینند ولی لیدرها با کمی اطلاعات زیست محیطی می‌توانند روند تخریب را کنترل کند. وی همچنین با اشاره به اینکه هزینه تورهای گردشگری ارتباط مستقیمی با خدمات ارائه شده دارد، اظهار می‌کند: نمی‌توان به تورهای بسیار ارزان قیمت اعتماد کرد. اگر بنا است که با خیال راحت سفر کرد باید کمی بیشتر هزینه کرد.

ناآشنایی مدیران طبیعت‌گردی با مفهوم حفاظت از طبیعت
یکی از مدیران شرکت‌های گردشگری زمانی‌که کلمه حفاظت از طبیعت هنگام طبیعت‌گردی را می‌شنود، متعجب می‌شود. گویا با این مفهوم آشنایی زیادی ندارد. وی مهمترین موضوع را ارائه خدمات رفاهی به مسافران و کسب سود می‌داند. بعد از تمام این گفت و گوها و پی بردن به این موضوع که حفاظت از طبیعت برای مسافران طبیعت و آژانس‌های مسافرتی جایگاه ویژه‌ای ندارد و تورلیدرهای حرفه‌ای برای این صنعت نداریم به سراغ یکی از اساتید دانشگاه در حوزه گردشگری که مدیر یک آژانس گردشگری نیز هست رفتم. راحله اسدی‌نیا درباره آموزش‌های طبیعت‌گردی به تورلیدرها توضیح می‌دهد: تور لیدرها به دو دسته تورلیدرهای تاریخی- فرهنگی و تورلیدرهای طبیعت‌گردی تقسیم می‌شوند که هر کدام بر اساس این تقسیم‌بندی آموزش‌های خاصی می‌بینند. برخی تورلیدرها در موسساتی آموزش می‌بینند که صرفا تورلیدرهای طبیعت‌گردی پرورش می‌دهند. برای این دسته از راهنمایان گردشگری دقیقا توضیح داده می‌شود که هدف از سفرهای طبیعت‌گردی چیست و چه المان‌هایی باید در این سفرها رعایت شود اما به تورلیدرهایی که در آموزشگاه‌های تاریخی- فرهنگی آموزش می‌بینند خیلی از این نکات گفته نمی‌شود. 

کمبود آموزش‌های محیط زیستی برای لیدرهای تاریخی- فرهنگی
وی ادامه می‌دهد: راهنمایان گردشگری تاریخی- فرهنگی تنها یک واحد درسی طبیعت‌گردی یا جغرافیا دارند که این واحد نمی‌تواند برای آن‌ها کاربردهای زیست‌ محیطی داشته باشد و چگونگی حفاظت از محیط زیست را به آنان آموزش دهد. آموزش این دسته از لیدرها بیشتر بر اساس شناخت مناطق گردشگری و پایه‌های طبیعت‌گردی است. 

از تورلیدرهای حرفه‌ای برای طبیعت‌گردی استفاده نمی‌شود
اسدی‌نیا با بیان اینکه درحال‌ حاضر تعداد زیادی از آژانس‌های گردشگری که در زمینه طبیعت‌گردی کار می‌کنند از تورلیدرهای حرفه‌ای صنعت گردشگری و طبیعت‌گردی استفاده نمی‌کنند، می‌گوید: متاسفانه چیزی که این میان آسیب می‌بیند طبیعت و محیط زیست است. ما دانش‌آموخته در فن گردشگری کم نداریم مشکل اصلی ما در پایه‌های آموزشی است. این مدیر آژانس گردشگری اظهار می‌کند: نباید یک راهنما هم لیدر تاریخی- فرهنگی باشد هم لیدر طبیعت‌گردی. متاسفانه امروزه در تورهای طبیعت‌گردی از لیدرهایی کمک گرفته می‌شود که حرفه‌ای نیستند.

این استاد دانشگاه در ادامه با تاکید بر اینکه دانشجویان صنعت گردشگری باید اقیانوسی از اطلاعات باشند، تصریح می‌کند: زمانی‌که این دانشجویان گرایشی از این رشته را برای خود انتخاب می‌کنند باید کامل آن را یاد بگیرند به‌خصوص در صنعت طبیعت‌گردی چون در غیر این صورت به طبیعت آسیب می‌رسد. اسدی‌نیا در ادامه می‌گوید: آژانس گردشگری ما هم تورهای داخلی و هم تورهای خارجی برگزار می‌کند. سعی کرده‌ایم برای برگزاری تورها از افرادی استفاده کنیم که تجربه و سواد لازم داشته باشند. چون بخش زیادی از اطلاعاتی که به مسافر داده می‌شود بر مبنای علم لیدر است همچنین همدل کردن مسافر با طبیعت و بیان این مسئله که چه اقداماتی سبب آسیب رسیدن به طبیعت یا ابنیه تاریخی می ‌شود نیازمند تجربه و آموزش‌های خاصی است که تورلیدرها باید داشته باشند. متاسفانه تعداد راهنمایان گردشگری که هم آموزش لازم را دیده باشند و هم تجربه لازم را داشته باشند انگشت‌شمار است.

مسافران پیش از سفر باید المان‌های زیست محیطی را بدانند
اسدی‌نیا با بیان اینکه در آژانس گردشگری که خود مشغول به فعالیت است تورلیدرها پیش از سفر اطلاعات لازم را به دست می‌آورند و آن را به مسافران منتقل می‌کنند، تاکید می‌کند: پیش از سفر باید اطلاعات منطقه در اختیار گردشگر قرار بگیرد. لازم است که مسافر بداند در یک سفر طبیعت‌گردی باید چه المان‌هایی را رعایت کند. در مکان‌های تاریخی باید برخی از فاکتورهای رفتاری رعایت شود. کدهای فرهنگی، اخلاقی و زیست محیطی از جمله مواردی است که باید به گردشگران توضیح داده شود.

 فعالیت بدون مجوز برخی تورهای گردشگری
این مدیر آژانس گردشگری با بیان اینکه سازمان متولی برگزاری تورها، سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری است تصریح می‌کند: شرکت‌های خدمات مسافرتی و جهانگردی تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی کار می‌کنند و به هرحال قوانین را باید رعایت کنند. طبق قوانین باید مسافر را بیمه کنند، شناخت کامل از مسیر داشته باشند و راهنمای گردشگری از شرایط لازم برخوردار باشد. متاسفانه امروزه بسیاری از کسانی که صرفا علاقه‌مند به صنعت گردشگری هستند، بدون مجوز فعالیت می‌کنند. از آنجایی که گردشگر به دنبال نرخ پایین برای سفر است به تورهای فاقد مجوز که قیمت ارزان‌تری دارند روی می‌آورد. متاسفانه با وجود اینکه سازمان میراث فرهنگی و متولیان امر صنعت گردشگری این موضوع را می‌دانند هنوز اقدامی برای جلوگیری از برگزاری این تورها نکرده‌اند.

اسدی‌نیا تاکید می‌کند: برگزاری تورهای ارزان قیمت فاقد مجوز از نظری تجاری و اقتصادی به شرکت‌های خدمات مسافری و جهانگردی آسیب می‌زند همچنین از نظر فرهنگی، تاریخی و طبیعت‌گردی به کل جامعه آسیب وارد می‌کند. این نکته را باید در نظر گرفت که درصورت مسافرت با تورهای فاقد مجوز خانواده‌ها نمی‌دانند که فرزندان خود با چه کسانی به سفر رفته‌اند. بسیاری از NGOها تلاش کرده‌اند که جلوی برگزاری تورهای بدون برنامه و تورلیدر مناسب گرفته شود که متاسفانه هنوز این کار به جایی نرسیده است. وی در انتهای صحبت‌های خود با بیان اینکه هزینه تورها بستگی به اهداف شرکت‌های گردشگری دارد، اظهار می‌کند: برخی شرکت‌ها شناخته شده هستند و مردم به‌ آن‌ها اعتماد دارند و هزینه‌ای که از گردشگر دریافت می‌کنند صرف خدماتی می‌شود که ارائه می‌دهند. متاسفانه برخی شرکت‌های دیگر هزینه‌های گزافی دریافت می‌کنند اما خدمات خوبی ارائه نمی‌دهند که این موضوع سبب عدم جلب رضایت و اعتماد مشتری می‌شود.

در پایان به نظر می‌رسد که شرکت‌های گردشگری و مسافرتی به محیط زیست و عدم تخریب آن توجهی نمی‌کنند و آنچه که برای آن‌ها بیش از همه اهمیت دارد سود حاصل از این کار است. در روزگاری که طبیعت کشور شرایط بحرانی دارد باید همین اندک منابع طبیعی که برایمان باقی مانده است را قدر بدانیم و برای حفاظت از آن دست به دست هم دهیم بنابراین انتظار می‌رود سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست نظارت جدی بر روند فعالیت تورهای طبیعت گردی داشته باشند تا حداقل بتوانیم سرمایه طبیعی حال‌ حاضر را به دست آیندگان بسپاریم. 
 

بهار نیوز