بهار نیوز - سایه ممیزی کمی کم‌رنگ‌تر

گزارش «بهار» درباره پنج فیلمی که به تازگی رفع توقیف شدند

مرجان یگانه‌پرست- روزنامه بهار
نیمه اول امسال به ویژه در فصل تابستان، یکی از داغ‌ترین و مهم‌ترین اخبار رسیدگی به فیلم‌های توقیفی بود. فیلم‌هایی که به دلایلی زیر تیغ سانسور و توقیف مانده بودند و یکی از اولویت‌های مطالباتی سینماگران و سازندگان آثار سینمایی، رفع توقیف بود. این درخواست به درجه‌ای رسید که حتی پیش از روی کار آمدن تیم جدید دولت دوازدهم، اقدامات اولیه‌ای برای بررسی مجدد این آثار تشکیل شد. کمیته‌ای که قرار شد راهکارهایی برای خروج از این بحران ارائه کنند و مدتی در تعامل و گفتگو با سازندگان این آثار بودند و در نهایت این تعاملات و بررسی‌های کارشناسانه منجر به رفع توقیف برخی از آثار شد. علاوه بر رفع توقیف و اکران شدن فیلم هایی چون «مادر قلب اتمی»، «پریناز» و «زادبوم»، به تازگی 5 فیلم جنجالی دیگر نیز رفع توقیف شدند. هر چند این تصمیم با اعمال تغییراتی در فیلم‌ها صورت گرفت اما خبر خوبی برای سینماگران بود.
***
رفع توقیف با اعمال تغییرات
همان طور که قبلا اعلام شده بود، فیلم‌های دارای مجوز ساخت در اولویت کمیته بررسی فیلم‌های توقیفی قرار داشت و طبق این اولویت، 5 فیلم «خانه دختر»، «خانه پدری»، «عصبانی نیستم»، «آشغال‌های دوست داشتنی» و «پارادایس» همگی مجوز نمایش گرفتند و به زودی اکران خواهند شد.معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی در این باره توضیح داد: تعداد ۱۲ فیلم در کمیته‌ای که به دستور صالحی امیری تشکیل شده بود مورد بررسی قرار گرفت که در نتیجه آن پنج فیلم با جلساتی که با تهیه کننده و کارگردان آن داشتیم اصلاحات مدنظر و پیشنهادی کمیته را پذیرفتند. از جمله اصلاحات انجام شده روی این فیلم‌ها فیلمبرداری مجدد بعضی سکانس‌ها بوده است از جمله فیلم «خانه دختر» و «پارادایس»‌، همچنین بقیه فیلم‌ها با اصلاحاتی در تدوین قابل اکران شدند. قطعا رفع توقیف‌شدن از فیلم‌ها و اکران آنها بهتر از در محاق ماندن آنها است و معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی نیز در اظهارات اخیرش اعلام کرد که با واژه توقیف موافق نیست و از تعامل با سازندگان آثار یاد کرد اماهمچنان سایه سانسور و تغییر حس می‌شود. همان طور که این مدیر سینمایی تاکید کرده است، بعضی از این فیلم‌ها به علت مسائل روز سیاسی دچار مشکل شدند و بعضی نیز به خاطر سوءتفاهماتی که به وجود آورده بودند یا برداشت‌هایی که از آنها شد اما همواره گذشت زمان مشکلات را حل کرده است. با اعمال تغییرات اینکه این آثار چقدر به نسخه اولیه خود شبیه هستند و آیا همان تاثیری را که سازنده دنبال آن بوده است را خواهد داشت یا نه، نکته‌ای اساسی است! جزییاتی از این فیلم‌ها در ادامه خواهید خواند.

فیلم جنجالی اول: «عصبانی نیستم» رضا درمیشیان
یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های توقیفی «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان محسوب می‌شود که با حواشی بسیار هم همراه بود. کارگردان این اثر یکی از کسانی بود که مصمم پیگیر رفع توقیف شدن این اثر بود و بازیگر این فیلم نیز که این روزها جایزه‌ای بین المللی را برای بازی در فیلم اجتماعی دیگر به نام «بدون تاریخ، بدون امضا» کسب کرده است، تا مدت‌ها در حسرت نگرفتن جایزه بهترین بازیگری مرد به خاطر این فیلم بود.
خلاصه داستان: «عصبانی نیستم» داستان «نوید» با نقش‌آفرینی نوید محمدزاده دانشجوی ستاره دار و اخراجی است که برای فراهم آوردن حداقل شرایط زندگی در رویارویی با بی‌اخلاقی‌های جامعه با خود تمرین می‌کند تا «عصبانی» نباشد و در تلاش است تا دختر مورد علاقه اش «ستاره» با بازی باران کوثری را از دست ندهد. در نهایت فیلم به یک‌تراژدی منتهی می‌شود اما این‌تراژدی در نسخه به نمایش درآمده در ایران وجود نداشت.
حواشی: فیلم سینمایی «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌هایی بود که به واسطه برخی تهدیدها، شرایط تا لغو اکران این فیلم در کاخ جشنواره فیلم فجر نیز پیش رفت اما با 17 دقیقه سانسور و حذف سکانس‌های پایانی در سی و دومین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. «عصبانی نیستم!» در شش رشته بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین تدوین، بهترین صدابردار، بهترین صداگذار، بهترین جلوه‌های ویژه کاندید شده بود که البته این جوایز در نهایت به این فیلم نرسید. بعدها هم افشا شد قرار بوده جایزه بهترین بازیگر به نوید محمدزاده اهدا شود اما شدت گرفتن حواشی باعث شده بود این جایزه به رضا عطاران داده شود. یکی از دلایل برخورد با این اثر به دلیل اشاره‌های غیرمستقیم مسائل اجتماعی به حوادث هشتاد و هشت بود، نظیر حضور در سر قبر «ندا» و فاتحه خوانی شان برای این دوست که اخیراً کشته شده است. درمیشیان نسخه کامل فیلمش را به عنوان نماینده ایران در شصت و چهارمین دوره جشنواره «برلین» نمایش داد. در نسخه کامل یک صحنه قتل و یک صحنه اعدام نیز داشت و این حضور بین المللی با حواشی در ایران همراه شد.
زمانی که این فیلم ساخته شده، سپری شده است و طبعا این فیلم می‌تواند اثراتی که از آن انتظار می‌رود را منتقل نکند. ضمن اینکه باید دید این اثر بعد از اعمال تغییرات چه تاثیری خواهد داشت؟

فیلم جنجالی دوم: «آشغال‌های دوست‌داشتنی» محسن امیریوسفی
فیلم سینمایی «آشغال‌های دوست داشتنی» به کارگردانی محسن امیریوسفی، شاید کمتر از «عصبانی نیستم» در رسانه‌ها از آن یاد شد اما با وجود امتیازاتی قابل توجه چون نگاه اجتماعی و تکنیک‌های سینمایی، چهره این فیلم هم به دلیل ارجاعات مستقیم به حوادث سال 1388 ممنوعه شد و رنگ اکران را به خود ندید.
خلاصه داستان: این فیلم روایت یک مادر است که دخترش در جریان درگیری‌های سال 1388 دستگیر شده و حال مادر از سوی یکی از دوستانش‌ترغیب می‌شود تا برای آنکه دخترش بیش از این به دردسر نیافتد، وسایلی را به سطل آشغال بریزد و در این مسیر اتفاقات جالبی رخ می‌دهد. سوای داستان این فیلم سینمایی، «آشغال‌های دوست داشتنی» یکی از آثار قوی در حوزه جلوه‌های ویژه محسوب می‌شود و در حوزه فنی سینمای ایران، یک گام به جلو است. شهاب حسینی در این فیلم نقش یک چپِ اعدامی را بازی می‌کند.
حواشی: این فیلم از محروم ماندگان جدی سینمای ایران است؛ سازنده این فیلم در طی این سال‌ها برای شرکت در جشنواره‌های مختلف فرم پر می‌کرد و در نهایت اجازه لازم را به دست نمی‌آورد. کمیسیون فرهنگی مجلس در سال 1393 با ارسال نامه‌ای به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به صدور پروانه نمایش برای هشت فیلم سینمایی از جمله «آشغال‌های دوست داشتنی» که مرتبط با فتنه معرفی شده بود، هشدار داد. شهاب حسینی در حرکتی نمادین در جریان سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر به بهانه اینکه این فیلم از سوی دبیر جشنواره «معضل» خوانده شد، از سمت مشاوره جشنواره کناره گیری کرد.
راهکار مدیران پیشین سازمان سینمایی در ابتدا این بود که بخشی از امتیاز فیلم را خریداری کنند تا مسیر فیلمسازی امیر یوسفی، کارگردان اثر هموار شود اما در نهایت این اتفاق نیافتاد و امیریوسفی همچنان پیگیر اکران فیلمش است. چندی پیش محسن امیریوسفی دو عکس از خود و رضا درمیشیان منتشر کرد که نشان می‌داد طی چهار سال آنها به دنبال اکران فیلم‌هایشان بوده‌اند اما این اتفاق در نهایت رخ نداده است.
باید دید آیا امیریوسفی حاضر به حذف سکانس پایانی که دقیقاً به اسم فیلم نیز بازمی‌گردد، شده یا فیلم با همان ساختار پیشین عرضه می‌شود؟

فیلم جنجالی سوم: «خانه پدری» کیانوش عیاری
شاید بعد از فیلم «عصبانی نیستم» که با جنجال‌ها و واکنش‌های فراوانی همراه بود، «خانه پدری» عیاری هم عنوان حساسیت برانگیزترین فیلم‌های توقیفی این سال‌ها را به خود اختصاص داده است. فیلمی که حساسیت بسیاری از مراکز و نهادها را برانگیخت و اعمال فشارها بر عیاری و تغییرات اساسی به ویژه در صحنه قتل دختر، موجب دلزدگی او شد. عیاری علاوه بر این فیلم، فیلم دیگری به نام «کاناپه» را هم در فهرست فیلم‌های توقیفی دارد. فیلمی که در آن بازیگران زن با کلاه گیس ایفای نقش کرده‌اند و نمایش واقعیت زندگی این اشخاص با کلاه گیس خارج از مرز شناخته شد. قرار بود «خانه پدری» در دولت یازدهم اکران شود اما در نهایت محقق نشد.
خلاصه داستان: در این فیلم زندگی یک خانواده روایت می‌شود که دختر خانواده به واسطه سوءظن رابطه نامشروع با جوانی از سوی پدر و برادرش در زیرزمین به شکل فجیعی کشته و چال می‌شود. صحنه‌های کشته شدن این دختر، چال کردنش و همچنین اطمینان پسرعموی این دختر از قتل که سکانس‌های ابتدایی این فیلم را تشکیل می‌دهند، منجر به توقیف آن شدند.
حواشی: کیانوش عیاری «خانه پدری» را در دولت یازدهم تا اکران برد اما در نهایت این فیلم عملاً اکران نشد. این فیلم یک سکانس حساس دارد که در آن دختر توسط برادرش دنبال می‌شود و در نهایت به قتل می‌رسد. از طرف دیگر ادامه روند قصه بر پنهان کاری این قتل ناموسی اشاره دارد که چالش‌های جدی این فیلم شده‌اند. مسئولان ناظر به ایجاد تغییراتی در این صحنه‌ها تاکید کردند اما به نظر می‌رسد حذف یا تغییر این صحنه‌ها، ساختار اثر را خدشه‌دار کند. فیلم «خانه پدری» عیاری همچون «کاناپه» از جمله فیلم‌هایی بود که بر ضبط و تغییر برخی از سکانس‌های آن تاکید می‌شد و عیاری هم در برابر این تغییرات تاکنون مقاومت کرده است. باید دید آنچه معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی از آن با عنوان تعامل با کارگردان یاد می‌کند، در مذاکره با عیاری به چه نتیجه‌ای می‌رسد و چه تغییراتی در فیلم اعمال می‌شود! آنچه از کیانوش عیاری شناخت داریم به نظر می‌رسد او حاضر است از فیلمش بگذرد تا صحنه‌های اصلی آن را حذف کند یا اینکه فیلم با رده‌بندی گروه سنی اکران می‌شود.

فیلم جنجالی چهارم: «خانه دختر» شهرام شاه‌حسینی
«خانه دختر» که شهرام شاه‌حسینی کارگردانی آن را برعهده داشته است هم یکی از جنجالی‌ترین فیلم‌های توقیفی است که به نظر می‌رسد روی اکران را خواهد دید. این فیلم از آن دست فیلم هایی بود که واکنش‌های بسیاری را برانگیخت و به مسئله حساسیت برانگیزی یعنی تعرض پدر به دختر که به گفته کارشناسان در کشور ما هم کم گزارش نشده است، می‌پردازد.
خلاصه داستان: این فیلم سینمایی داستان «بهار» با بازی «رعنا آزادی‌ور» دختر دانشجویی است که در روز عقدش با «منصور» با بازی «حامد بهداد» خودکشی می‌کند و سپس دو هم دانشگاهی‌اش با نقش آفرینی «پگاه آهنگرانی» و «باران کوثری» در پی کشف راز مرگ این دختر می‌روند. تماشاگر در ابتدا تصور می‌کند که دختر خودکشی کرده، قبل از ازدواج با یک مرد غریبه رابطه داشته و به واسطه اینکه نمی‌توانسته شرط مادر شوهرش را برای آزمایش بپذیرد، خودکشی کرده اما در ادامه، برخی دیالوگ‌ها و حتی نگاه‌های معنادار «پدر» با بازی «بابک کریمی»، این حقیقت تلخ را آشکار می‌کند که آن فرد غریبه نبوده است!
حواشی: این فیلم سینمایی با دستور مستقیم علی جنتی وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی توقیف شد. جنتی در زمان توقیف این فیلم سینمایی گفت: «این فیلم اشکالاتی داشت که منجر به توقیف آن شده و علی‌رغم اصلاحاتی که داده شده بود، آن را برطرف نکردند. من با توجه به اصلاحاتی که داده بودند در آخرین مرحله فیلم را دوباره دیدم اما اصلاحات انجام نشده بود. به همین دلیل، ما به عقیده گذشته خود پا برجا هستیم و نمی‌توانیم به راحتی اجازه اکران این فیلم را بدهیم.» و اکنون با دستور معاون وزیر تازه فرهنگ و ارشاد اسلامی رفع توقیف شد. این فیلم هم جزو فیلم هایی بود که علاوه بر سانسور، صحنه‌هایی از آن مجددا فیلمبرداری شد. باید منتظر ماند و دید که نقش پدر و تعرض او به فرزندش از فیلم حذف یا تغییر می‌کند یا نه؟ با نگاهی به اخبار حوادث اخیر و تعرض به کودکان از طرق مختلف شاید بهترین زمان برای اکران این فیلم هم اکنون باشد.

فیلم جنجالی پنجم: «پارادایس» علی عطشانی
«پارادایس» ساخته علی عطشانی است و موضوع و حتی طراحی پوستر آن جنجالی و پر سر و صدا شد. این فیلم که به دلیل حضور مهران رجبی و نوع روایتش، تمی طنازانه را به ذهن متبادر می‌کرد، نتوانست اکران نوروزی را به دست بیاورد و در فهرست ممنوعه‌ها قرار گرفت.
خلاصه داستان: این فیلم روایت چند روحانی است که در سفر به آلمان تا حدودی تحت تاثیر جو قرار می‌گیرند.
مهران رجبی که در نقش یک روحانی سن و سالدار به نوعی مرشد طلبه جوان‌‌تر با بازی جواد عزتی تلقی می‌شود، اقدام‌های خلاف عرفی انجام می‌دهد که برای اطرافیان قابل هضم نیست.
حواشی: این فیلم زمانی جنجالی شد که پوستر این فیلم حاوی صحنه سلفی گرفتن یکی از روحانیون (مهران رجبی) با یک خانم موطلایی آلمانی در کنار رود راین منتشر شد و واکنش سازمان سینمایی را در پی داشت. اداره کل سینمای حرفه‌ای وزارت ارشاد اسلامی در واکنش به انتشار پوستر فیلم «پارادایس» اعلام کرده است که این فیلم هنوز پروانه نمایش نگرفته و به همین جهت تهیه‌کننده و صاحبان فیلم مسئول محتوا و اقلام تبلیغی هستند. طبق شنیده‌ها پس از انتشار پوستر این فیلم سینمایی برخی نهادها و مجموعه‌ها خواستار تماشای این فیلم و اعمال نظر درباره این اثر با توجه به حضور کاراکتر روحانی و اطلاعات درز یافته از داستان این فیلم شده‌اند.
مشخص نیست آیا این فیلم برای نهادهایی به نمایش درآمده یا بدون وقوع چنین اتفاقی با اعمال ممیزی پروانه نمایش دریافت کرده است.