بهار نیوز - تهران پراسترس در تعارض با حقوق شهروندی

گروه جامعه: استرس بر کیفیت زندگی تاثیر مستقیم دارد و واقعیت این است که ناملایمات و استرس های ناشی از زندگی مدرن شهری بخش قابل پذیرشی از زندگی در کلانشهر تهران است این درحالیست که تجربه زندگی در فضای خالی از استرس و پر از آرامش، از جمله حقوق شهروندی محسوب می شود.

جذابیت سکونت در شهرها موضوعی است که از سوی نهادها و موسسات تحقیقاتی بین المللی بررسی می شود و شهرهای بزرگ در کشورهای مختلف دنیا را به لحاظ شاخص های کیفیت زندگی مورد ارزیابی و سنجش قرار می دهد.براساس این ارزیابی ها، شهردارانی که استانداردهای بالاتری برای رفاه شهروندان فراهم می کنند، مورد تشویق قرار می گیرند و نشان و جوایزی را دریافت می کنند که هم افتخاری برای مدیریت شهری شهرهای منتخب است و از سویی دیگر نیز شهرهای دارای استانداردهای بالا به لحاظ کیفیت زندگی معرفی می شود.
معمولا ایران در ارزیابی های جهانی به دلیل موقعیت استراتژیک مورد توجه و بررسی قرار می گیرد و اخیرا در مطالعه ای که انجام شده است، شهر تهران به عنوان یکی از شهرهای پراسترس در رتبه ششم قرار دارد.
جدا از شهروندان که بر کیفیت محیط زندگی تاثیرگذار هستند، شرایط محیطی نیز تاثیر بسیاری در مطلوبیت کیفیت زندگی دارد و مجموعه عوامل مختلف می تواند تنش زا و یا کاهش دهنده تنش ها و استرس ها در زندگی شهری باشد.در مورد استرس شهری در کلانشهر تهران با حسن عماری روانشناس بالینی و متخصص در امور روانشناختی شهری گفت و گویی داشتیم تا علل و عوامل موثر بر ایجاد و تشدید استرس در تهران را مورد بررسی قرار دهیم و راهکارهای موثر برای کنترل و مدیریت استرس را واکاوی کنیم.

عماری با اشاره به یکی از مطالعات طولی در شهر تهران گفت: در سال 87، وضعیت اختلالات روان شناختی در شهر تهران مورد بررسی قرار گرفت و پس از آن این موضوع روندپژوهی و در سال های بعد نیز اطلاعات آن جمع آوری شد.وی اظهار کرد: طبق یافته های این پژوهش ها، اختلالات روان شناختی در شهر تهران رشد فزاینده ای داشته به طوری که از 24 درصد به 34.5 درصد رسیده است این در حالیست که در شهرهای ایران این میزان 21 درصد و در کل دنیا این اختلالات تقریبا 12 تا 13 درصد است و آمارهای موجود درباره وضعیت اختلالات روان شناختی در شهر تهران با میزان جهانی، فاصله بسیار دارد.عماری به عوامل موثر بر ایجاد و تشدید استرس در محیط های شهری اشاره کرد و افزود: عوامل کالبدی و محیطی، عوامل فرهنگی و اجتماعی همچنین عوامل اقتصادی بر میزان استرس زایی و یا کاهش استرس شهری تاثیرگذار است.وی نورپردازی محیط شهری را عاملی برای ایجاد استرس و تنش عنوان کرد و گفت: میزان نور فضاهای شهری می تواند باعث ایجاد استرس و یا کاهش آن شود زیرا ممکن است محرک های نوری باعث تحریک عصبی شود و تنش های روانی ایجاد کند.

این روانشناس افزود: نورپردازی شهر تهران براساس اصول مدیریت شهری طراحی نشده است به طوری که برخی نقاط پرنور است و در برخی نواحی، نور کمی وجود دارد که در هر حالت باعث ایجاد استرس می شود زیرا محیط های پرنور، تحریک سیستم های عصبی را به همراه دارد و نواحی که نور کمتر است مانند زیر پل ها در شب و یا فضاهای سبز برخی بوستان ها، امکان ایجاد جرم و بزه را بیشتر می کند و امنیت شهروندان را تحت تاثیر قرار می دهد.عماری اظهار کرد: نور پروتکل دارد اما در تهران این پروتکل رعایت نمی شود و زمینه بروز تنش ها، استرس ها و آسیب ها را فراهم کرده است؛ اینکه نور در محیط شهری به چه صورت باشد، چه شعاعی را روشن کند، از چه زاویه ای بتابد، از چه نورهایی استفاده شود از جمله مسائلی است که باید مورد توجه برنامه ریزان شهری قرار گیرد.

وی همچنین اضافه کرد: دیدن ستاره در شب، در شهری مانند تهران که سعی شده شب ها هم مثل روز روشن باشد، آرامش را از بین می برد و از آنجایی که انسان موجودی آفتابی مهتابی است یعنی با نور خورشید بیدار می شود و با غروب خورشید استراحت می کند، آرامش را از او سلب کرده است که البته یکی از ویژگی های زندگی مدرن بر هم خوردن تعادل میان زمان بیداری و خواب انسان هاست.

**آلودگی صوتی منجر به اختلال در یادگیری می شود
عماری به موضوع آلودگی صوتی در فضای شهری که موجب ایجاد استرس می شود اشاره کرد و گفت: مغز انسان تا حدی می تواند صداها را پردازش کند و صدای بیش از حد مجاز می تواند تنش زا باشد و آلودگی محیط زیستی ایجاد کند که این نوع آلودگی منجر به اختلال هایی در یادگیری افراد می شود.این روانشناس اظهار کرد: زمانی که افراد اختلال در یادگیری داشته باشند، تمرکز و هدف خود را از دست می دهند و این موضوع بر کیفیت زندگی در سطوح مختلف تاثیر منفی دارد.عماری درباره ساختمان های شهر و تاثیر آنها بر میزان استرس گفت: تهران به لحاظ کالبدی، شهر بهم ریخته و بی نظمی است و از نظر دیداری، هماهنگی میان عناصر بصری وجود ندارد این در حالیست که در برخی کشورها خط آسمان دیده می شود و ساختمان ها تعریف شده هستند و این مساله تنش را کم می کند و آرامش بخش است.

**طراحی داخلی منازل مبتنی بر رشد فردگرایی
وی خاطرنشان کرد: حتی فضای داخلی ساختمان ها نیز می تواند در میزان استرس موثر باشد و معماران طراحی داخلی و مهندسان ساختمان ها باید فضای درونی منازل را مبتنی بر آرامش طراحی کنند اما اکنون فضای پذیرایی در خانه ها از بین رفته است و مساحت اتاق خواب ها بیشتر شده است که نشانگر رشد فردگرایی و تضعیف دگرخواهی و تعاملات اجتماعی در جامعه است.این روانشناس بالینی اظهار کرد: رشد فردگرایی یعنی بی توجهی به دیگری، کم شدن ارتباطات و تعاملات، بدین معناست که استرس های درونی افراد افزایش می یابد.عماری به عوامل اقتصاد شهری در ایجاد و تشدید استرس تاکید کرد و افزود: فقر، حاشیه نشینی، وضعیت سکونت شهروندان، میزان سفرهای درون شهری، فاصله محل سکونت تا محل کار، هزینه های اوقات فراغت و میزان هزینه های زندگی شهری از جمله عوامل اقتصادی موثر بر میزان استرس است. به عنوان نمونه براساس استانداردهای موجود، یک دهم از درآمد افراد باید صرف هزینه مسکن شود اما اکنون در تهران برخی افراد بیش از نیمی از درآمد خود را برای اجاره بهای محل سکونت خود می پردازند و میانگین هزینه تامین مسکن دو سوم درآمد افراد است و این نشان می دهد که خانوارهای تهرانی وضعیت بسامانی در این زمینه ندارند.

وی خاطرنشان کرد: تهران در آمارها و بررسی ها، از نظر میزان استرس زایی وضعیت مطلوبی ندارد و لازم است تا مدیران و برنامه ریزان شهری برای کاهش استرس های ناشی از سبک جدید زندگی در کلانشهر تهران برنامه ریزی داشته باشند و اندیشمندان در این باره، ایده پردازی کنند.عماری تصریح کرد: تعیین شاخص ها و مولفه های آرامش در محیط شهری یکی از اقداماتی است که متولیان امور شهری می توانند جهت کنترل و مدیریت استرس در فضای شهری انجام دهند.وی اضافه کرد: اگرچه به عنوان یک روانشناس معتقدم که افراد در ایجاد، تشدید و کاهش استرس حتما تاثیر دارند و میزان پذیرش اجتماعی و مسئولیت پذیری شهروندان همچنین تاکید خانواده ها بر آموزش و پروش فرزندان در کیفیت زندگی تاثیر مستقیم دارد، اما امکان و قدرت حوزه نهادی برای ارتقای آگاهی های عمومی بیشتر است و کنترل و مدیریت استرس در محیط های شهری را می توان از طریق برنامه های مدون و هدفمند پیگیری کرد زیرا اگر محیط شهری بسامان نرسد، تنش زا و پر استرس می شود و چرخه خشونت و آسیب های اجتماعی را بازتولید و تشدید می کند.