بهار نیوز - عوامل نبود سریال‌های فاخر مذهبی

مرجان یگانه پرست- روزنامه بهار
تولید برنامه‌های مناسبتی در جهت سرگرمی‌سازی، پر کردن اوقات فراغت و یا ایجاد آموزه‌های دینی و مهارتی، لازمه رسانه‌ای همه گیر چون تلویزیون است. این نوع برنامه‌ها خوراک ایامی مثل نوروز، ماه رمضان یا دهه محرم را فراهم می‌کنند و بینندگان تلویزیون هم برای چنین ایامی مشتاقانه انتظار می‌کشند. ویژگی این برنامه‌ها ضمن سرگرمی‌سازی، ‌ترویج رسالت‌های آموزشی است که در ایام محرم بار معنایی بیشتری هم دارند. برخی از این سریال‌های محرمی در یاد و خاطره تماشاگران ماندگار شده‌اند مانند «معصومیت از دست رفته»، «شب دهم»، «مختارنامه» و امثالهم. ساخت این برنامه‌ها که روزگاری، شاخصه این ایام بودند، دیگر در راس تولیدات تلویزیونی نیستند البته بخشی از این ضعف به دلیل کمبود مسائل مالی این رسانه است. علاوه بر این گویی تولید این برنامه‌ها از اهمیت افتاده‌اند و مدیران تلویزیونی از این اهم غافل مانده‌اند.
***
سریال‌های محرمی به دهه اول نرسیدند
تلویزیون کمابیش حتی در اوج کمبود بودجه اش در طی این سال‌ها در مناسبت‌های مختلف، سریال و برنامه هایی تولید کرده است تا فضاسازی یا سرگرمی‌سازی لازم را فراهم کند اما تولید سریال‌های فاخر تقریبا از سبد تولیدات صدا و سیما حذف شده است. امسال هم دو سریال مناسب ایام محرم تهیه و اعلام شده بود با نام‌های «هاتف» و «عقیق» که برخلاف روال معمول سال‌های گذشته پخش هر دو سریال به نیمه اول محرم نرسید.
سریال «عقیق» به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی و کارگردانی بهرنگ توفیقی این روزها در حالی در شهرک غزالی در حال تصویربرداری است که قرار بود از ابتدای محرم به روی آنتن برود. شبکه سه سیما یک هفته پیش از آغاز ایام محرم خبر از پخش این مجموعه تلویزیونی از ابتدای محرم را اعلام کرده بود و تیزرهای این سریال، در حالی از پخش این سریال خبر می‌داد که با گذشت ۱۰ روز از محرم عملا «عقیق» به روی آنتن نرفت. این در حالی است که در سطح شهر، بنرهای عاشورایی و در شبکه‌های مختلف تلویزیونی، برنامه‌های گزارشی و گفت‌وگو محور که اثری کوتاه مدت و گذرا دارند، افزون‌تر از قبل شده‌اند ولی بودجه ساخت و تولید آثار فاخری که می‌توانند تا مدت‌ها اثرگذار باشند، اگر مورد غفلت قرار نگرفته باشند هم به دلایلی چون نبود بودجه و عدم اهتمام جدی در اولویت ساخت قرار نمی‌گیرند.

عوامل نبود سریال‌های فاخر مذهبی
یک منتقد با بیان اینکه هزینه تولید و دستمزدهای بازیگران افزایش پیدا کرده است، گفت: با افزایش هزینه‌ تولید از جمله دستمزد بازیگران، تلویزیون می‌ترسد تا مدتی به سمت تولید سریال‌های فاخر مذهبی مانند امام علی (ع) و مختارنامه برود.آرش خوشخو با اشاره به عملکرد تلویزیون در ساخت برنامه‌ها و سریال‌ها بیان کرد: در شورای تصویب فیلمنامه‌ها در سیمافیلم، روی کم‌هزینه و کم لوکیشن بودن سریال یا برنامه تاکید می‌شود. در یک بازه زمانی در تلویزیون ماجرایی به نام برون‌سپاری رخ داد و کل سریال را با یک تهیه‌کننده دقیقه‌ای حساب می‌کردند. این امر باعث شد که تولید یک اثر به سمت هزینه‌های اضافی برود. همچنین دستمزد اغلب بازیگران افزایش پیدا کرد و فشار بودجه‌ای سنگینی به تلویزیون وارد شد. این منتقد سینما درباره آسیب‌های افزایش هزینه تولید و دستمزد عوامل سازنده سریال‌ها گفت: این مسائل، مشکلات مدیریت دولتی را نشان می‌دهد که برخی مواقع متوجه نیستند که چگونه بهره‌وری منافع سازمان و شرکت خود را بهتر حفظ کنند و درباره هزینه‌ اضافی معمولا سهل انگار هستند. هزینه تولید و دستمزدهای بازیگران در حال حاضر افزایش پیدا کرده است در نتیجه تلویزیون می‌ترسد تا مدتی به سمت تولید سریال‌های فاخر مذهبی مانند «امام علی (ع)» و «مختارنامه» برود. این روزنامه‌نگار با اشاره به موضوعات سریال‌های مناسبتی اظهار کرد: موضوعات سریال‌ها و برنامه‌های مناسبتی بهتر است که با منافع ملی و کشورمان همساز باشد؛ به این معنی که به تشویق صفاتی مانند شجاعت، ابداع، خلاقیت و مسائل مشابه بپردازند اما متاسفانه سریال‌ها و برنامه‌های کودکی که ساخته می‌شوند به این موضوعات نمی‌پردازند. او افزود: برای اینکه در تولید برنامه و سریال‌ها یک طیف بسیار مذهبی را راضی نگه داریم به سمت تشویق یک سری مسائل خاص می‌رویم که در جای خود محترم است اما ما نیاز به‌ترویج شجاعت، خلاقیت و غرور ملی داریم که در تلویزیون ما غایب است. سریال «شب دهم» حسن فتحی که درون مایه مذهبی داشت به همین نکته‌ها تاکید می‌کرد و به همین دلیل هم موفق شد. آرش خوشخو در پایان به محتوای برخی سریال‌ها اشاره کرد و گفت: تلویزیون‌ترویج خلاقیت، شجاعت و غرور ملی و... را از یاد برده است که به مساله محتوا مربوط می‌شود. به نظرم افرادی که در شورای تصویب فیلمنامه هستند باید مدیوم و استانداردهای فیلمنامه‌نویسی را تشویق کنند و ارتقاء دهند.

سریال‌های مذهبی، اثرگذار در جامعه
یکی از چهره‌های برجسته‌ای که در تولید برنامه‌های مناسبتی مذهبی تلاشگر بوده، داود میرباقری بوده است. فیلمسازی با آثاری به ماندگاری «امام علی»، «معصومیت از دست رفته»، «مسافر ری» و «مختارنامه» که آخرین اثرش بازسازی واقعه عاشورا بود، بی‌اندازه بر روی تماشاگران اثرگذار افتاد. اظهارات اخیر او نیز گویای این است که تولید سریال‌های فاخر مذهبی به مانند قبل در راس ساخت نیستند و از عواملی که منجر به ساخت مختارنامه شده بود، گفته است.این نویسنده و کارگردان با انتقاد از بهانه برخی از مدیران که بودجه را عامل تولید نکردن آثاری همچون سلمان می‌دانند، اظهارکرد: «مختارنامه» به روایتی ۲۵ میلیارد و به روایتی دیگر ۳۰ میلیارد هزینه داشت. فارغ از پخش چندین باره از تلویزیون و عرضه در دیگر کشورهای مسلمان، به طور متوسط چند خانواده ایرانی یک مجموعه مختار را خریده و در خانه دارند؟ آن هم مجموعه‌ای که قیمتش ۱۵ تا ۱۶ هزار تومان است. بر این اساس مگر می‌شود هزینه تولید برنگشته باشد. میرباقری با انتقاد از وضعیت فرهنگی و رویکرد مسئولان در این سال‌ها که باعث شده فیلمنامه «سلمان» امکان ساخته شدن پیدا نکند، از اهمیت پرداختن به شخصیت سلمان سخن گفت.
میرباقری درباره ضرورت اجتماعی ساخت «مختارنامه» و سریال «امام علی (ع)» گفت: در زمان دانشجویی می‌دیدم که با وجود این همه اشخاص و اتفاقات مهم در حوزه‌های مختلف ولی متاسفانه در حوزه فیلم و سینما کسی به آنها نپرداخته است و اگر نبود این فرهنگ عاشورایی قطعا این اتفاق بزرگ یعنی انقلاب اسلامی به آن شکل رخ نمی‌داد، لذا دغدغه و اعتقاد شخصی من باعث ساخت این چنین آثاری شد که یک دهه از عمر مرا که مدت کمی نیست صرف خود کرد. او با اشاره به وقتی که برای سلمان فارسی گذاشته خاطرنشان کرد: می‌خواهم باقیمانده عمرم را با سلمان بگذرانم. سلمان همان کسی بود که به دنبال منجی می‌گشت و قبل از اسلام به مسیح به عنوان منجی فکر می‌کرد اما بعد از اسلام عشق به علی است که حالش را خوب می‌کند.

حجم ممیزی‌ها در آثار سینمایی و پرهیز سینماگران
این در حالی است که این نوع آثار در بستر سینما هم با مشکلات فراوانی از جمله ممیزی‌ها و هزینه‌های گزاف همراه هستند و به همین دلیل کمتر در مسیر اجرایی و تولیدی شدن قرار می‌گیرند. یکی از فیلم هایی که در این باره ساخته شده، فیلم موفق و اثرگذار «روز واقعه» به کارگردانی شهرام اسدی و نویسندگی بهرام بیضایی است که از ساخت آن بیش از بیست سال می‌گذرد اما همچنان فیلمی که به‌اندازه آن اثرگذار در اجرا، متن و انتقال تم محرم باشد، تولید نشده است. شاید بعد از آن فیلم بتوان به اثر احمد رضا درویش با نام «رستاخیز» اشاره کرد که سعی در اشاعه فرهنگ و هنر عاشورایی دارد اما این فیلم با وجود کیفیت در ساخت و اجرای صحنه‌های عاشورایی از اکران و دیده شدن توسط تماشاگران به دلیل برخی موارد ممیزی محروم ماند. اساسا ورود به این موضوعات، آسان نیست و به همین دلایل بسیاری از پرداختن به این سوژه‌ها پرهیز می‌کنند؛ در حالی که ساخت این نوع آثار به دلیل تقویت ریشه‌های فرهنگی و اعتقادی باید مورد توجه قرار بگیرند. فیلم هایی که می‌توانند خوراک شبکه‌های تلویزیون هم باشند و سرمایه گذاری جدی در انتقال آموزه‌های مهم اعتقادی هستند و لازم است شرایط تولید آنها و حمایت مسئولان مربوطه و صدا و سیما از این آثار فراهم شود.