بهار نیوز - دریاچه ارومیه، خاطره دیروز، رویای فردا

گروه جامعه: «اینجا هم آب بود، آب تا اینجا هم می‌رسید، این نمک‌هایی که می‌بینید زمانی زیر آب بودند، گاه موج‌های دریا به داخل روستایمان هم می‌رسید»! این تصویر اهالی روستاهای اطراف «دریاچه ارومیه» با واقعیات کنونی دریاچه چقدر تفاوت دارد؟ امیدی برای تکرار این روزها وجود دارد؟ یا باید در صفحات تاریخ دنبال چند فریم از «دریاچه ارومیه» باشیم؟

به گزارش ایسنا، این روزها هیچ یک از مسئولان پاسخ صریح و شفافی برای این سئوالات ندارند و کاهش 22 سانتی‌متری سطح تراز دریاچه، عدم تخصیص بودجه لازم و تصاویر منتشر شده از وضعیت این دریاچه موجی از ناامیدی را نسبت به احیای آن در جامعه ایجاد کرده است. تاکنون درباره‌ی بیابان نمک و یا تلاقی کویر و دریا شنیده‌اید؟ متأسفانه دریاچه ارومیه دقیقاً همین شرایط را دارد! سال‌هاست نمک، دریاچه را محاصره کرده و روز به روز هم این محاصره تنگ‌تر می‌شود. کشتی‌ها چنان در باتلاق نمک گیر افتاده‌اند که دیگر نیازی به لنگر انداختن ندارند، کرکره مغازه‌های اطراف دریاچه پایین آمده و به نوعی می‌توان گفت که حیات از اینجا رخت بسته است.
حرف دیروز و امروز نیست، سال‌هاست مردم نگران «دریاچه ارومیه» هستند و همین موضوع باعث شد «حسن روحانی» در جریان سفرهای تبلیغاتی انتخابات 92، احیای دریاچه‌ی ارومیه را به مردم وعده دهد. او در سفر انتخاباتی خطاب به مردم ارومیه گفته بود «نخواهیم گذاشت دریاچه ارومیه خشک شود، من به شما قول می‌دهم که اگر بار مسئولیت اجرایی کشور را بر دوش من قرار دادید، در اولین روز دولت، حل مشکل دریاچه ارومیه در دستور کار قرار خواهد گرفت». روحانی که می‌خواست نشان دهد مرد عمل است، در نخستین جلسه هیئت وزیران در مردادماه سال ۹۲، موضوع دریاچه ارومیه را مطرح کرد و در ادامه، تشکیل «کارگروه نجات دریاچه ارومیه» مورد تصویب قرار گرفت تا موجی از امید در دل مردم شمال‌غرب کشور به وجود آید.

بعد از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه، یک تیم مطالعاتی با حضور کارشناسان و متخصصان داخلی و خارجی به منظور تدوین برنامه ۱۰ ساله احیای دریاچه ارومیه با محوریت دانشگاه صنعتی شریف آغاز به کار کرد و طی شش ماه این مطالعات به سرانجام رسید. بر همین اساس تثبیت وضعیت دریاچه در دو سال اول هدف‌گذاری شد و در ادامه برنامه‌ها برای افزایش حجم آب و رساندن دریاچه به تراز اکولوژیک بود. آمار و ارقام نشان‌دهنده‌ی موفقیت دولت در تثبیت وضعیت دریاچه و جلوگیری از خشک شدن کامل آن است، اما طبق برنامه‌ی سال 95 و 96 باید حجم آب افزایش می‌یافت که کاهش 22 سانتی‌متری سطح تراز دریاچه نشانگر وضعیت نه چندان مطلوب دریاچه در این روزهاست.

«خلیل ساعی»، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان‌شرقی، در اظهارات اخیرش از کاهش 22 سانتی‌متری سطح تراز دریاچه ارومیه در شهریورماه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر داده و کاهش 36 درصدی نزولات جوی در استان را اصلی‌ترین عامل کاهش سطح تراز دریاچه اعلام کرده است .این در حالی است که براساس یک مقایسه در شهریورماه سال ۱۳۸۵ این رقم ۱۲۷۲.۸۳ متر، در سال ۱۳۸۶، معادل۱۲۷۲.۸۷، در سال ۱۳۸۷، معادل ۱۲۷۲.۱۶، سال ۱۳۸۸معادل، ۱۲۷۱.۰۶، در سال ۱۳۸۹معادل، ۱۲۷۱.۳۶، در سال ۱۳۹۰ معادل، ۱۲۷۱.۰۱ و در سال ۱۳۹۴ معادل، ۱۲۷۰.۰۸ بوده و در سال ۱۳۹۵ این رقم به ۱۲۷۰.۵۴ سانتیمتر رسیده بود. ساعی در ادامه‌ی سخنانش با اشاره به کاهش 36 درصدی بارش باران و سایر نزولات جوی در شش ماهه نخست سالجاری نسبت به مدت مشابه سال قبل اعلام می‌کند: بالا بودن میزان دما و گرمای بیش از حد، باعث تبخیر بخشی از آب دریاچه ارومیه شده است. او ادامه می‌دهد: پیش از سال 93، هر سال به‌صورت میانگین از ارتفاع دریاچه ارومیه حدود 40 تا 45 سانتی متر کاسته می‌شد و اگر وضعیت به همان منوال ادامه می‌یافت دریاچه ارومیه تاکنون خشک شده بود.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان‌شرقی با بیان این‌که هم‌اکنون یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب آب در دریاچه ارومیه موجود است، خاطرنشان می‌کند: وسعت دریاچه نیز هم‌اکنون، 1783 کیلومتر مربع است. ساعی با بیان این‌که انجام برخی اقدامات عقلانی و مدبرانه در دولت تدبیر و امید مانع خشکی دریاچه ارومیه شده است، تصریح می‌کند: لایروبی بیش از 90 کیلومتر از مسیرهای منتهی به دریاچه ارومیه باعث جمع‌آوری آب‌های موجود در این محوطه و هدایت آن به پیکره آبی دریاچه شد. او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به عملیات اجرایی مدول دوم تصفیه‌خانه تبریز می‌گوید: با وجود نبود اختصاص اعتبارات مناسب در این بخش، همکاران اداره آب و فاضلاب استان در عملیات‌های مربوط به انتقال به تصفیه‌خانه و انتقال آب از تصفیه‌خانه به پیکره آبی دریاچه بسیار خوب ایفای نقش کرده‌اند. او هم‌چنین اظهار می‌کند: انتقال 10 درصد آب مورد نیاز دریاچه، وظیفه و تعهد استان آذربایجان‌شرقی است و انتقال 90 درصد مابقی نیز بر عهده استان آذربایجان‌غربی و کردستان است.

دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان‌شرقی با اشاره به ظرفیت‌های آبی دو استان آذربایجان‌غربی و کردستان و لزوم استفاده از آن‌ها برای تأمین بخش اعظمی از آب مورد نیاز برای احیای دریاچه ارومیه اظهار امیدواری می‌کند با اختصاص به موقع اعتبارات مورد نیاز توسط دولت، طرح انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه تا پایان سال 98 به بهره‌برداری برسد.او ادامه می‌دهد: با اجرای این طرح، سالیانه بیش از 654 میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه منتقل می‌شود و نویدبخش احیای دریاچه در یک بازه زمانی مناسب است. ساعی یادآور می‌شود: روند تبخیر آب دریاچه در تابستان سال‌جاری به‌علت گرمای بسیار شدید، با سرعت بیشتری همراه بود و امیدواریم بارش‌های پاییز، زمستان و بارش‌های بهاری، باعث افزایش ارتفاع آب دریاچه ارومیه شوند. او خاطرنشان می‌کند: اگر بارش‌های شش ماهه نخست امسال، 36 درصد کاهش نمی‌یافت و میزان بارش نیز متناسب با میانگین سال‌های پیش بود یقیناً ارتفاع دریاچه ارومیه بیش از سال‌های پیش بود.

انتقاد سعیدی از عدم تخصیص بودجه‌ دریاچه ارومیه
«محمد اسماعیل سعیدی»، نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این‌که دریاچه ارومیه یکی از دغدغه‌های اصلی مردم و نمایندگان مجلس است، می‌گوید: نمایندگان پیگیر وضعیت دریاچه هستند، اما با وجود تذکرات، گام موثری در این خصوص برداشته نمی‌شود و رئیس جمهور در سفرهای انتخاباتی تنها به گفتن این‌که دریاچه ارومیه را احیاء کرده‌ایم، بسنده کرد. او با انتقاد از عدم تخصیص بودجه‌ مصوب دریاچه، اظهار ‌می‌کند: دستگاه‌های استان وظایفی در قبال دریاچه ارومیه بر عهده دارند که با وجود برنامه و آمادگی لازم، به دلیل عدم تخصیص بودجه، نتوانستند پروژه‌های مورد نظر را در سال 95 اجرا کنند. امسال نیز آقای نوبخت بودجه‌ای برای دریاچه ارومیه تخصیص نداده است. سعیدی با بیان این‌که عمده مشکل دریاچه ارومیه عدم تخصیص بودجه است، تصریح کرد: هم‌چنین برخی برنامه‌ها همچون بارور کردن ابرها –که در سال‌های گذشته انجام شده بود - امسال اجرا نشد.

وضعیت دریاچه نگران‌کننده است
او با بیان این‌که وضعیت دریاچه نگران‌کننده است، می‌گوید: نمایندگان مردم نگران وضعیت دریاچه ارومیه هستند، اگر این دریاچه به طور کامل خشک شود، احیای آن بسیار سخت خواهد بود، احساس می‌کنم ستاد احیاء و مسئولان رده بالا نسبت به احیای دریاچه ارومیه بی‌تفاوت شده‌اند، اجرای پروژه‌های استانی منوط به وجود عزم ملی است. سعیدی معتقد است که اجرای پروژه‌ انتقال آب رودخانه‌ی زاب به دریاچه ارومیه بسیار مهم و حایز اهمیت است. او می‌افزاید: تونل انتقال آب رودخانه‌ زاب توسط قرارگاه خاتم‌الانبیاء اجرا شده و آماده‌ بهره‌برداری است، اما برای انتقال آب رودخانه‌ زاب به وجود سد نیاز است که مراحل اجرای آن به کندی پیش می‌رود.
سعیدی خاطرنشان می‌کند: این پروژه پس از افتتاح می‌تواند سالانه حداقل 700 میلیون متر مکعب آب به دریاچه ارومیه سرازیر کند. هم‌چنین سعیدی در جلسه‌ چهار مهرماه مجلس شورای اسلامی، نسبت به وضعیت دریاچه ارومیه و متوقف شدن مصوبات ستاد احیای دریاچه به دلیل عدم تخصیص اعتبارات تذکر داد. او در تذکر شفاهی خود به رئیس‌جمهور گفت: دریاچه ارومیه در شرایط بحرانی قرار دارد و برخی مسئولان مربوطه گوش خود را بسته‌اند. متاسفانه ستاد احیای دریاچه ارومیه به دلیل عدم تخصیص اعتبار از سال گذشته متوقف شده و برخی از رسانه‌ها از جمله صداوسیما باید حساسیت این موضوع را هر روز متذکر شوند و این یک مشکل منطقه‌ای و مربوط به استان‌های آذربایجان شرقی و غربی نیست. بلکه ملی و فراملی است. چرا باید بی‌توجهی شود و در اولویت‌های اصلی قرار نگیرد. نماینده مردم تبریز در مجلس خاطرنشان کرد: دولت با اختصاص اعتبار، برای احیای دریاچه ارومیه مصمم است، اما دریاچه صرفا با اختصاص بودجه احیا نمی‌شود.

لزوم مدیریت مصرف آب در مناطق حاشیه دریاچه ارومیه
«مسعود پزشکیان»، نائب رئیس مجلس نیز در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار می‌کند: استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی و کردستان هم‌چنین مناطقی که آب آن‌ها به دریاچه ارومیه می‌ریزد باید با همکاری نهادهای اداری و مردمی، مصرف آب را به نحو احسن مدیریت کرده و از هدر رفت آب در محدوده دریاچه جلوگیری کنند. او با تأکید بر ضرورت مدیریت صحیح مصرف منابع آبی و نوع کشت، می‌افزاید: اگر نحوه‌ مدیریت و مصرف آب تغییر نیابد، مشکل بی‌آبی به همین سادگی جبران نمی‌شود؛ چرا که رفته رفته نزولات آسمانی کاهش می‌یابد. نماینده تبریز با اشاره به گسترش زمین‌های کشاورزی اضافه می‌کند: آب مصرفی این زمین‌ها به شکل صحیح مورد استفاده قرار نگرفته و اکثر آبیاری‌ها به صورت سنتی انجام می‌گیرد که اگر این روش‌ها اصلاح شود تا حدودی می‌توان در مصرف بهینه آب اقدامات موثری انجام داد. نائب رئیس مجلس اظهار امیدواری می‌کند که با همت مضاعف مردم و مسئولان دریاچه ارومیه احیا شود.

دریاچه ارومیه باید به تراز اکولوژیک برسد
«مجید خدابخش،» استاندار آذربایجان‌شرقی نیز در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: دریاچه ارومیه باید احیاء شده و به تراز اکولوژیک برسد؛ در این خصوص با آقای کلانتری هم صحبت کردم. او می‌افزاید: استان آذربایجان‌شرقی 19 نماینده در مجلس دارد و باید از این پتانسیل برای پیگیری اعتبارات دریاچه ارومیه و اجرای پروژه‌های آن استفاده کنیم. بر اساس این گزارش، تبدیل دریاچه ارومیه به بیابان نمک، بدترین اتفاق ممکن برای بزرگترین دریاچه‌ شور جهان است که عواقبش بدتر از زلزله‌های مهیب، سیل‌های ویران کننده و صدها فاجعه دیگر خواهد بود؛ چرا که ریزگردهای حاصل از نمک دریاچه جان 14 میلیون نفر از مردم کشور را به خطر می‌اندازد. مردم شمال غرب کشور از دولت انتظار دارند با تخصیص بودجه‌ و تسریع در اجرای پروژه‌های مربوط به احیای دریاچه، از وقوع یک فاجعه‌ زیست محیطی جلوگیری کند. تصاویر مربوط به این گزارش توسط عکاسان ایسنا در تابستان سال 96 ثبت شده است.