در زمانی نه چندان دور در کنار اینکه بازی‌ها تنوع بسیاری داشتند، برخی از آنها با سر و صدای زیادی نیز همراه بودند. بخشی از بازی‌ها در فضای باز و بخشی دیگر در فضای بسته انجام می‌شد و هر کدام بخشی از حواس کودک را تقویت می‌کرد. با اینکه روش زندگی‌ها تفاوت پیدا کرده و کودکان و نوجوانان به جای ابزار بازی با تبلت، گوشی تلفن همراه سرگرم می‌شوند اما هنوز هم  کودکانی که بازی‌های دوران پدر و مادر خود را یاد گرفته‌اند به انجام آن تمایل نشان می‌دهند. برخی از بازی‌های قدیمی ازجمله «لی لی حوضک»، «عمو زنجیر باف»، «دستمال»، «گانیه»، «گرگم و گله می‌برم»، «یک قل دوقل» و غیره به تقویت حواس، دقت و تخیل کودکان و برخی دیگر به رشد اجتماعی کودک، پرورش ماهیچه‌ها، افزایش نیروی استقامت، تامل در گروه و فعالیت‌های گروهی کمک می‌کند. در ادامه این مطلب برخی از بازی‌های قدیمی یادآوری می‌شوند.

«لی لی حوضک» یک بازی دسته جمعی است و از نوع بازی‌های آرام و کم تحرک محسوب می‌شود. این بازی حداقل دو و حداکثر ۶ نفره در گروه سنی ۳ تا ۵ سال برگزار می‌شود. این بازی نه تنها کودکان را سرگرم، بلکه به تقویت قوه تخیل و آموزش شعر خوانی نیز کمک می‌کند. این روزها هر کسی این شعر را به سبک خودش تعریف و اجرا می‌کند و موقع معرفی انگشتان دست، از داستان دزدی گرفته تا خوردن گنجشکی که در حوض آب افتاده است یاد می‌شود در حالی که در اجرای اصلی این بازی نجات گنجشکی که در حوض آب افتاده آموزش داده می‌شود.لی لی حوضکدر اجرای اصلی این بازی آمده است: لی لی حوضک، جوجو اومد آب بخوره، افتاد تو حوضک. منظور از جوجو، انگشت کوچک بچه است و حوضک هم کف دست اوست. با خم کردن انگشت کوچک کودک به طرف کف دست، تصاویر شعری برای کودک تجسم می‌شود و راوی می‌گوید: «این درش آورد» منظور انگشت دوم است که آن را به طرف کف دست کودک خم می‌کند. در هنگام اشاره به انگشت سوم کودک گفته می‌شود «این خشکش کرد»، وقتی نوبت به انگشت اشاره کودک می‌رسد، گفته می‌شود «این نازش کرد». در مرحله آخر تمام انگشت‌ها به طرف کف دست خم می‌شوند به جز انگشت شصت و از کودک پرسیده می‌شود «کی پرواز داد؟» که در نهایت به «من من کله گنده» ختم می‌شود.   

همه کودکان از گذشته گرفته تا امروز با «عمو زنجیر باف» خاطره دارند. این بازی گروهی مناسب کودکان ۱۰ تا ۱۲ سال است که در فضای باز انجام می‌شود. این بازی به مشارکت در فعالیت گروهی و آشنایی و تمرین ضرباهنگ (ریتم) کمک می‌کند.گفته می‌شود «دستمال» بازی که تنها ابزار آن یک دستمال است، بازی بومی منطقه تهران بوده است و در فضای باز انجام می‌شود. همه رده‌های سنی می‌توانند در این بازی گروهی شرکت کنند. دستمال بازی به ایجاد روحیه همکاری و تعاون و تسریع در انجام عمل‌ها و عکس العمل‌ها و تقویت عضلات پا کمک می‌کند.

برای انجام این بازی، بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می‌شوند. آن گاه مقابل هم و به فاصله ده قدم از یکدیگر در دو صف قرار می‌گیرند. سرگروه بازی یک دستمال بین دو صف می‌گذارد، طوری که فاصله‌ی آن از دو دسته به یک اندازه باشد. با فرمان سرگروه، نفر اول هر دو صف باید به سرعت دویده و دستمال را بر دارند. بازیکنی که زودتر دستمال را برداشته و به جای خود برگردد، برنده بازی است. البته به شرطی که طرف مقابل او نتواند دستش را به بدن او بزند. پس از پایان بازی دو نفر اول، نوبت به دو نفر دوم صف می‌رسد و به همین ترتیب بازی ادامه پیدا می‌کند تا همه نفرات دو صف به پایان برسد. در پایان گروهی که تعداد برنده‌هایش بیش‌تر باشد، برنده اصلی شناخته می‌شود.

  «گانیه» یکی دیگر از بازی‌هایی است که به حفظ تعادل، تقویت عضلات پا، ایجاد هماهنگی بین دست، پا و چشم کمک می‌کند. این بازی در محدوده زمین مربع یا مستطیل شکل انجام می‌شود. قبل از بازی، بازیکنان در دو تیم یارکشی می‌کنند. اعضای یک تیم در سراسر زمین بازی پراکنده می‌شوند، اما اعضای تیم دیگر به صورت تک نفری و لی لی وارد زمین بازی می‌شوند و سعی می‌کنند دست خود را به بازیکنان تیم مقابل بزنند. بازیکنی که از حالت لی لی خارج شود، از بازی حذف می‌شود. در صورتی که پای هر کدام از بازیکنان دو تیم نیز از زمین بازی خارج شود، او نیز سوخته است و باید از زمین بیرون برود. بازی تا زدن آخرین نفر باقی مانده در زمین ادامه خواهد داشت. بعد از آن جای دو تیم با هم عوض می‌شود.

«گرگم و گله می‌برم» نیز یکی دیگر از بازی‌های دسته جمعی است که معمولا کودکان ۷ تا ۱۳ سال آن را در فضای باز، زمین صاف و هموار برگزار می‌شود. تعداد بازیکنان حداقل پنج نفر است اما هرچه تعداد بچه‌ها بیش‌تر باشد، بازی شیرین‌تر و سرگرم کننده‌تر است. این بازی به چابکی، سرعت عمل، تقویت عضلات دست و پا، آموزش وحدت و همدلی استقامت و دفاع از یاران در هنگام خطر کمک می‌کند.  گرگم و گله می‌برم«یک قل دوقل» دو تا چهار نفره و در فضای بسته و به وسیله ۱۰ سنگ برای هر نفر برگزار می‌شود و معمولا رده سنی ۱۰ تا ۱۵ سال آن را انجام می‌دهند. بازیکنان سنگ‌های خود را روی هم می‌ریزند. یکی از آن‌ها همه‌ی سنگ‌ها را در مشت خود می‌گیرد و به هوا پرتاب می‌کند. در این فاصله دست خود را زیر سنگ نگه می‌دارد و هنگامی که سنگ‌ها روی دست او قرار گرفتند، دوباره آن را به هوا می‌اندازد اما این بار هنگام فرود آمدن سنگ‌ها، آن‌ها را در مشت خود می‌گیرد و سعی می‌کند تا جایی که ممکن است تعداد کم تری سنگ روی زمین بریزد، سپس سنگ‌های مشت خود را می‌شمارد. اگر تعداد آنها فرد باشد، بازنده و در غیر این صورت برنده است و به عنوان جایزه نصف سنگ‌های مشت خود را برای خود کنار می‌گذارد  و بقیه را برای دور بعدی بازی می‌گذارد.

«هفت سنگ» هم بازی گروهی است که در فضای باز انجام می‌شود. این بازی به وسیله هفت تکه سنگ و یک عدد توپ انجام می‌شود که به ایجاد روحیه همکاری، تقویت و مهارت در نشانه گیری، بهبود سرعت و تمرکز حواس کمک می‌کند. در این بازی از بین بازیکنان دو نفر به عنوان استاد انتخاب می‌شوند. این دو استاد یاران گروه خود را انتخاب می‌کنند. آن گاه سنگ‌ها را از بزرگ به کوچک روی هم می‌چینند و گروه اول (شروع کننده بازی) در مقابل سنگ‌ها و به فاصله حدودا پنج متر از آن‌ها می‌ایستد. افراد گروه دوم هم پشت سنگ‌ها قرار می‌گیرند. سپس یکی از افراد گروه اول، توپ را به طرف سنگ‌ها پرتاپ می‌کند. اگر توپ به سنگ‌ها اصابت کند، گروه دوم توپ را بر می‌دارد و به قصد زدن گروه اول، آنها را دنبال می‌کند. گروه اول هم سعی می‌کند در موقعیتی مناسب، دوباره سنگ‌ها را روی هم بچیند به طوری که توسط یاران حریف هم زده نشود. این گروه در صورت موفقیت برنده شده و دوباره شروع کننده بازی خواهد بود. اما اگر هنگام پرتاپ، توپ به سنگ‌ها اصابت نکند، گروه اول بازنده است و جای دو گروه عوض می‌شود.     

بهار نیوز