بهار نیوز - با تعامل می‌توان برجام را تحکیم کرد

بررسی حملات مکرر آمریکا به برجام در گفت‌وگوی «بهار» با مهدی مطهرنیا

فائزه طاهری- روزنامه بهار
یکی از تهدیداتی که دونالد‌ترامپ از همان اوایل نشستن بر مسند ریاست‌جمهوری آمریکا علیه ایران سر داد، قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های‌تروریستی بود. درواقع تنها پاره کردن برجام نیست که رئیس‌جمهور آمریکا را به ایراد گفت‌وگو علیه ایران تهییج می‌کند، بلکه اقدامات دیگری هستند که اتفاقا برای او از نقض یک‌طرف برجام آسان‌تر است. چراکه اگرچه در صورت خروج آمریکا از برجام، شاید دیگر هم‌پیمانانش در جهت دفاع از ایران برآیند و به همین دلیل از ابتدا آمریکا را از این کار بر حذر دارند، اما تحریک ایران با اقداماتی از جمله تحریم‌های جدید غیرهسته‌ای و‌تروریستی برشمردن سپاه انقلاب اسلامی، می‌تواند خروج از برجام را بهایران تحمیل کند. در چنین شرایطی، دیگر آمریکا نیست که عهدشکنی کرده و این موضوع همان مطلوب‌ترامپ است. درباره آثار اجرایی شدن این تصمیم آمریکا با مهدی مطهرنیا از متخصصان حوزه مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو نشستیم. او با بیان اینکه اعلام احتمالی سپاه پاسداران به عنوان یک گروه‌تروریستی می‌تواند کاملا نفی‌کننده روح برجام باشد و چالشی جدی برای تداوم برجام از سوی جناح‌های متفاوت فکری در ایران ایجاد کند، معتقد است این کار امکان تعارض و اصطکاک بیشتر میان سپاه پاسداران و نیروهای موجود آمریکایی در منطقه را افزایش می‌دهد. مطهرنیا همچنین معتقد است اینکه ابتدا کدام یک از طرفین به صورت رسمی از برجام خارج شود، می‌تواند هزینه‌های بالایی را برایش داشته باشد و از این رو آمریکا سعی دارد با تحریک نیروهای موجود در ایران، زمینه‌های فشار بر دولت و خروج از برجام توسط ایران را فراهم کند. به همین دلیل ایران باید با اتحادیه اروپا، روسیه و چین به عنوان امضاکنندگان دیگر برجام وارد مذاکره و گفت‌وگوهای تحکیم‌بخش اجرای برجام بدون آمریکا شده و زمینه‌های انزوای آمریکا را درباره نقض برجام فراهم کند.

***
* قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه‌های‌تروریستی از طرف آمریکا، جنبه‌هایی که این موضوع در آینده دارد و اگر آمریکا بخواهد آن را علنی کند، چه عواقبی خواهد داشت؟
اعلام احتمالی سپاه پاسداران به عنوان یک گروه‌تروریستی در رده گروه‌های‌تروریستی بین‌المللی می‌تواند کاملا نفی‌کننده روح برجام و ایجادکننده چالش جدی برای تداوم برجام از سوی جناح‌های متفاوت فکری در ایران محسوب شود و موضع جناح‌های معتدل در ایران را در ارتباط با برجام در وضعیت نامناسبی قرار دهد. از طرف دیگر اساسا با این اقدام دور جدیدی از تحریم‌های خارج از برجام تخت عنوان‌ تحریم‌های سیدا می‌تواند جایگاه اجرایی پیدا کند و با اجرایی شدن آن زمینه‌های ایجاد نوعی دیگرگونی در وضعیت اقتصادی را به وجود آورد. به واسطه این معنا تا حدود زیادی می‌توان بر این نکته پای فشاری کرد که ایجاد تحریم‌های جدید موجب می‌شود که وضعیت اقتصادی ایران که در چهار سال اخیر تا حدودی توانسته است با برداشتن ظرف‌های موجود تحریمی در ارتباط با تحریم هسته‌ای با موافقت‌های معناداری روبه‌رو باشد در یک مسیرسخت بار دیگر قرار دهد. با ورود به این مسیر سخت امکان انتقال مجدد نفت نیز تا حدودی برای جمهوری اسلامی ایران سخت خواهد شد. اینجاست که می‌توان گفت ورود آمریکا به تحریم سپاه پاسداران به عنوان یک گروه‌تروریستی می‌تواند برای اجرای مفاد قرارداد برجام یک بحران فزاینده را ایجاد کند. بنابراین باید تاکید کرد که رادیکالیسم موجود در غرب با توسل به تحریم‌های احتمالی قصد ایجاد این بحران را خواهند داشت. ما وارد دوره‌ای می‌شویم که در آن با توجه به ورود سپاه پاسداران اسلامی به لیست گروه‌های‌تروریستی امکان تعارض و اصطکاک بیشتر میان سپاه پاسداران و نیروهای موجود آمریکایی در منطقه فزونی پیدا می‌کند و در صورت عملیاتی شدن این اصطکاک در یک وضعیت مشخص می‌تواند زمینه‌پرور ایجاد فضای درگیری‌های محدود شود. این موضوع می‌تواند ریسک درگیری‌های نظامی متمایل به گسترش برخورد میان ایران و آمریکا را نیز گسترش بخشد. این تا حدود زیادی موجب ایجاد فضای نامطلوب در جهت حضور ایران در فضای بین‌المللی می‌شود.

* با توجه به اینکه ایران یکی از گام‌های اصلی برای مقابله با داعش را در سال‌های اخیر برداشته است. قرار دادن سپاه ایران که جزو چهره‌های اصلی مقابله با داعش است، در لیست گروه‌های ‌تروریستی چه تعارضاتی را ایجاد می‌کند و آیا آمریکا که خود ادعای مقابله با داعش را دارد، از این موضوع متضرر نمی‌شود؟
اصولا آمریکا در سطح منطقه خواهان ایجاد توازن میان ایران و دیگر گروه‌های مذهبی رادیکالیسم برای حفظ توازن و گسست در منطقه است. این موضوع در منظر تمامی قدرت‌های بزرگ از منظر استراتژیک یک قانون نانوشته محسوب می‌شود که بر این باور هستند که باید در میان قدرت‌های منطقه‌ای نوعی توازن قدرت شکل گرفته و بر اساس این توازن قدرت زمینه‌های کنترل مناطق جغرافیایی هدف فراهم شود. بنابراین با توجه به تضعیف داعش در چارچوب ائتلاف جهانی ضدداعش و همچنین ائتلاف منطقه‌ای که در راس آن ایران وارد عمل شده است، اکنون با توجه به امکان تضعیف بیشتر داعش در منطقه آمریکا خواهان برگرداندن توازن قدرت به منطقه خواهد بود و در این مسیر ایران را هدف خود قرار خواهد داد. اگرچه ممکن است کشورهای دیگر در گام‌های نخست با ایالات متحده آمریکا هماهنگ نشوند، اما به واسطه همان قانون نانوشته استراتژیک در جهت ایجاد توازن در مناطق جغرافیایی هدف، قدرت‌های بزرگ دیگر نیز در نهایت به این قاعده تن در خواهند داد.

* فکر می‌کنید قرار دادن سپاه در لیست گروه‌های‌تروریستی به طور رسمی خروج از برجام محسوب نمی‌شود؟
به طور رسمی خروج از برجام محسوب نخواهد شد. با وجود این، در لیست گروه‌های تروریستی قرار گرفتن سپاه پاسداران ایران می‌تواند به نوعی نقض برجام باشد. با توجه به اینکه خود‌ترامپ هم می‌داند که شاید نتواند به طور مستقیم برجام را کنار بگذارد، هدف قرار دادن برجام با این اقدام برای اینکه ایران با مجبور کند که خودش از برجام کناره‌گیری کند. ادامه راهی که ایران در راستای پیگیری برجام باشد داشته باشد، چطور خواهد بود؟
آمریکایی‌ها سعی می‌کنند مر قوانین موجود در برجام را رعایت کرده و به گونه‌ای عمل کنند که بتوانند عملکرد خود در رابطه با تحریم سپاه پاسداران را خارج از قوانین ناظر بر توافق‌نامه ژنو و برجام به انجام برسانند. آنها مدعی هستند که فعالیت‌های موشکی تهران خلاف قواعد مندرج در برجام و روح برجام است. از طرف دیگر تهران معتقد است رفتارها و کنش‌های‌ترامپ در زیر سئوال بردن برجام با مواد توافق‌نامه صدق نمی‌کند. این در حالی است که هر دو پایتخت در چارچوب رفتارها و کنش‌های خود برهم‌زننده قواعد حاکم بر روح برجام بودند و انگشت اتهام به سوی یکدیگر دراز می‌کنند. اما چکاندن ماشه نخست برای هر دو پایتخت مهم است. اینکه کدام یک به صورت رسمی نخست از برجام خارج شود، می‌تواند هزینه‌های بالایی را به طرف آن پایتخت هدایت کند. از این روست که ایالات متحده آمریکا سعی دارد با تحریک نیروهای موجود در ایران به ویژه بخش نو محافظه کار و رادیکال موجود در تهران، زمینه‌های فشار بر دولت و خروج از برجام توسط ایران را فراهم کرده و بدین‌ترتیب بتواند بر ایران خروج از برجام را تحمیل کند.

* ایران باید چه روند را پیش بگیرد تا با اقداماتی که آمریکا برای تحریک ایران در راستای خروج از برجام انجام می‌دهد مقابله کند و آن طرفی که ابتدا از برجام خارج می‌شود، محسوب نشود؟
ایران باید با اتحادیه اروپا، روسیه و چین به عنوان امضاکنندگان دیگر برجام وارد مذاکره و گفت‌وگوهای تحکیم‌بخش اجرای برجام بدون ایالات متحده آمریکا شود. بنابراین ۱+۵ باید به ۵ قدرت بزرگ جهانی به علاوه ایران برای ثبات و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شود. به همین دلیل ایران باید تلاش کند در عین حال که به برجام تعهد دارد، همگرایی بیشتری را با اتحادیه اروپا و چین و روسیه در جهت گسترش روابط متکی بر قواعد مندرج در برجام ایجاد کند. بدین‌ترتیب زمینه‌های انزوای آمریکا را در ارتباط با نقض برجام فراهم کند.