در حالی که طبق روال سال‌های گذشته در روز بازگشایی مدارس همه در انتظار شنیدن سوالی جدید از روحانی بودند او این بار لب به شکایت از محتوای قدیمی کتب درسی در قالب جلد و عکس جدید می‌گشاید و می‌گوید: «وقتی امروز کتاب‌های درسی را باز می‌کنیم غیر از عوض شدن جلد، فونت، عکس و تغییر بعضی عبارت‌ها نسبت به زمانی که ما درس می‌خواندیم تغییر چندانی نکرده است. در حالی‌که ما باید دانش آموزان را حداقل برای 12 سال آینده تربیت کنیم،. کتاب‌های درسی ما دانش آموز را برای دیروز تربیت می‌کند نه برای فردا و حتی امروز.»

از انتقاد رییس جمهور تا بازبینی هر 5 سال یکبار و باز تالیف هر 10 سال یکبار کتب درسی
رییس جمهور که به نحوه تدریس و اداره کردن کلاس‌ها نیز ایرادی اساسی وارد می‌کند و به آموزش مهارت به دانش‌آموزان به جای افزایش دایره حفظیات آنها تاکید دارد، خواستار افزایش قدرت تفکر و خلاقیت قشر کودک و نوجوان می‌شود.

اما محمود امانی طهرانی، مدیرکل دفتر تالیف کتب نظری وزارت آموزش و پرورش در برابر این انتقادات هر چند می‌گوید که رئیس جمهور با آگاهی کافی نسبت به مسایل نظام آموزشی کشور در این خصوص اظهاراتی داشته و این نشان از آینده‌نگری شخص وی دارد اما در ادامه به دفاع از عملکرد حوزه کاری خود و بالتبع آموزش و پرورش می‌پردازد و به بیان جزییاتی از نحوه تغییر کتب از حافظه محور به مهارت و فعالیت محور کردن دانش‌آموزان در کلاس‌های درس از دهه 70 می‌پردازد و می‌گوید که چطور در اوایل دهه 70 کتب علوم دانش محور و حافظه محور را پس از مطالعه عمیق سه ساله تغییر و مهارت‌های پایه یادگیری در آن گنجانده و بدین ترتیب دانش آموز محور فعالیت در کلاس قرار گرفت.

وی که با استناد به پژوهش های خودشان معتقد است این روش تدریس در بیش از دو سوم کلاس‌های درس اجرا می‌شود تاکید می‌کند که در این فاصله زمانی (طی دهه 70 تا کنون) کتب ریاضی، فارسی، مطالعات اجتماعی و دینی مشمول تغییرات چشمگیری از حیث محتوا، روش و آماده سازی شده است.

هرچند امانی طهرانی می‌گوید شاید تنها کمی در ارائه کارهایشان ضعیف عمل کرده‌اند که همین باعث بالا بودن انتقادات نسبت به کتب درسی است به نکاتی اشاره می‌کند از جمله اینکه: «بازبینی کتب درسی هر 5سال یکبار و بازتالیف آنها هر 10سال یکبار صورت می گیرد.  هر کتابی در ابتدای تالیف قبل از آنکه بیرون بیاید یک مرحله جدی بازبینی را توسط64  معلم از 32 استان کشور می‌گذراند. هرکتاب درسی دو سال آزمایشی اجرا، رصد، اصلاح و ارزشیابی های دوره‌ای برای آن انجام می‌شود. اگر نقدهای جانداری از کتب درسی ارائه شود از آنها استقبال می کنیم و آنها را جدی می‌گیریم».

درخواست تشکیل کمیته بررسی و تغییر محتوای کتب درسی در مجلس
به گزارش ایسنا، علی‌رغم تاکید مسئولان سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی بر به‌روزآوری بر اساس برنامه درس ملی بویژه از زمان تغییر ساختار آموزشی و بازتالیف کل کتب درسی یک پایه در هرسال، هنوز بسیاری از کارشناسان و حتی خانواده‌ها از محتوای کتب درسی انتقاد دارند. فاطمه سعیدی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی مسئله را به قدری جدی می‌داند که خواستار تشکیل کمیته‌ای تحت عنوان بررسی محتوای کتب درسی می‌شود و می‌گوید: «انتقاد به محتوای کتب درسی و لزوم تغییر آن امروز تبدیل به یک مطالبه ملی شده است و وظیفه مجلس است برای پیشبرد این مطالبه اقداماتی را در دستور کار قرار دهد. تشکیل این کمیته می‌تواند به بررسی بهتر محتوای کتب و تغییرات صحیح آن کمک کند؛ چراکه با کتب فعلی نمی‌توان اهداف مورد نظر را محقق کرد.»

نماینده مردم تهران در خانه ملت به داستان این روزهای خانواده‌های ایرانی دارای محصل و آن تلاش برای ورود به دانشگاه پس از اخذ مدرک دیپلم اشاره می‌کند؛ دردی که بدلیل عدم آموزش کامل و صحیح مهارتی خاص در طول 12 سال تحصیل دانش‌آموزان، این بار پس از اخذ دیپلم به دانشگاه وارد می‌شود تا بلکه مسکنی برای آن یافت شود، اما دیگر همه می‌دانند این امر تنها افزایش خیل فارغ‌التحصیلان بیکار در سیکل معیوب نظام آموزشی را بدنبال خواهد داشت.

سعیدی تربیت دانش‌آموزان برای فردای کشور را امری می‌داند که در کتب درسی دیده نمی شود و می‌گوید: «بعضا شاهد موضوعاتی در کتب درسی هستیم که چند دهه تکرار شده است؛ بنابراین لزوم بازنگری و تغییر در این موضوعات در جهت به روزرسانی امر واضحی است.»

داود محمدی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هم با بیان اینکه «این‌ موضوع که چه چیزی باید تدریس شود؟ نیاز دارد به کار کارشناسی و مطالعاتی دقیق و حساب شده‌ و ما در این مورد حتما به آموزش و پرورش هم اعلام می‌کنیم که نکات لازم را مدنظر داشته باشند. گروه‌های علمی باید در مورد تغییر محتوای درسی تشکیل شده و بررسی‌های لازم را انجام دهند، بخصوص این‌که مدعی هستیم در مورد تغییرات باید از معلمان و دبیران باتجربه هم نظرخواهی شود و اگر ایرادی وجود دارد آن‌ها به آن ایرادات هم اشاره داشته باشند. باید مطالعات انجام شده در این زمینه و همچنین تجربیات سایر کشورها هم مورد بررسی قرار گیرد، ضمن این‌که نیازهای داخلی کشورمان در این مورد از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار است. ما متخصصان زیادی داریم که می‌توانند اشکالات را شناسایی و با دقت بررسی کرده و برطرف کنند».

محمدیان: چرا کتب درسی دانش‌آموزان را برای ورود به بازار کار آماده نمی‌کند؟
البته حجت‌السلام محمدیان رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی عدم اتصال سیستم آموزشی به دانشگاه عالی و نامتناسب بودن محتوای آموزشی با بازار اشتغال را با عدم همکاری سایر بخش‌ها بخصوص وزارت رفاه مرتبط می‌داند و می‌گوید:  «متاسفانه هنوز نیازهای بازار کار در جامعه ما مشخص نیست. گله‌مندی ما این است که هیچ کس آینده مشاغل را برای ما تصویر نمی‌کند که بدانیم در ۱۰ سال آینده چه مشاغلی و با چه نیازهایی مورد احتیاج جامعه است و معمولا دست به عصا راه می‌رویم.»

وی می‌افزاید: «مردم باید بدانند ۱۰ سال از آخرین زمان انتشار استانداردهای کار ما گذشته است. استانداردهای کار فعلی تحت عنوان «مجموعه هشتم» در اختیار ماست و  در سال‌های اخیر چند بار مکاتبه با وزارت کار و بخش‌های دیگر صنعت داشتیم تا استانداردها را به‌روزآوری کنند اما جوابی نگرفتیم. قرار نیست هزینه و نیروی آماده به کار تربیت کنیم اما وقتی از سیستم بیرون رفتند کارآمدی نداشته باشند. امید است دستگاه‌های متولی کمک کنند و آموزش و پرورش در این میدان تنها نباشد.»

امانی طهرانی، مدیرکل دفتر تالیف کتاب‌های درسی وزارت آموزش و پرورش هم به کنکور سراسری اشاره می‌کند و می‌گوید: «نظام نادرست ارزشیابی، آموزش و پرورش را دفورمه می‌کند. اگر سوال امتحانی خوب تعریف شود در رسیدن به اهداف آموزشی کمک کننده است و اگر بد طراحی شود دشمن رسیدن به اهداف است. مهمترین آزمون کشور، کنکور است و سالهاست تکلیف قانونی برای بهبود کنکور داریم اما 40سال است سازمان سنجش کاری نمی کند. کنکور آهن ربای قوی است که نحوه عمل دانش آموز و اولیای آنها را تحت الشعاع قرار می‌دهد. از سوی دیگر هر کتابی که در کنکور مورد توجه نیست و ضریب ندارد، در مدارس هم مورد توجه قرار نمی گیرد».

ممکن است کتاب درسی پاسخگوی همه نیازها و سلایق نباشد
عیب‌ها را ماست مالی کردن حماقت است
به گزارش ایسنا، حجت الاسلام محمدیان، رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی که از مدیران با سابقه در عرصه کاری خود به شمار می‌رود به اشکالات وارده بر محتوای کتابهای درسی واقف و معتقد است که کتب درسی باید منطبق با سند تحول بنیادین باشند.

وی که تدوین برنامه درسی را مبتنی بر نیازها و نه سلیقه‌ای عمل کردن می‌داند، ورود موضوعات روز کشور به کتب را منوط به تصمیم گیری مراجع قانونی از جمله مجمع تشخیص مصلحت نظام، هیات دولت، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی می‌داند، عنوان شدن مباحثی چون "وحدت ملی" و "کمبود آب"  را نمونه‌ای از سیاست‌هایی می‌داند که وارد کتب درسی شده است.

نظر کارشناسان، علائق و نیازهای دانش آموزان و در نهایت نیازسنجی از بازار کار و اقتصاد نیز از نکات قابل توجه برای تغییر محتوای کتب به شمار می‌رود که رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی  ضمن اشاره به آنها تاکید می‌کند که البته این نیازها باید طبقه بندی و سپس به زبان برنامه درسی ترجمه شوند.

وی به درخواستهای روزانه از آموزش و پرورش برای ورود مفاهیم به کتب درسی اشاره می‌کند و می‌گوید که «نمی‌توانیم به همه درخواست‌ها جواب بدهیم؛ کتاب درسی محل درج آگهی و صفحه نیازمندی روزنامه نیست. هر مفهومی که قرار است وارد کتب درسی شود باید جزو نیاز ملی باشد، سواد عمومی را بالا ببرد و به هنجار سازی ها کمک کند».« کتب درسی یک نسخه برای کل کشور است که ممکن است پاسخگوی همه نیازها و سلایق نباشد. نقدهای خوب را با خضوع کامل قبول می کنیم. عیب ها و نواقص را رندانه، ماست مالی کردن، حماقت است. از آن سو عیب ها را هم رندانه تشدید کردن خیانت است. رسالت این است که عیب‌ها را مشفقانه و دلسوزانه مطرح کنیم».

نظام آموزشی دارای نواقص و ایراداتی است
نیازمند رتبه‌بندی حرفه‌ای معلمان هستیم
محمدیان عوامل دیگری را به جز محتوای کتاب درسی در کیفیت یادگیری دخیل می‌داند و با اشاره به نواقص و ایرادات نظام آموزشی از جمله کیفیت پایین تدریس و فضای آموزشی مدارس می‌گوید: کلاس 40 نفره و حیاط صد متری با 300 دانش آموز دیگر فضای جولان و بازی و کودکی کردن نمی گذارد. کودک باید بدود و بازی کند. مدرسه باید در زنگ تفریح سرشار از شور و نشاط و انرژی باشد. زنگ درسی باید 45 دقیقه باشد. ادغام دو زنگ با همدیگر یعنی خراب کردن سیستم اعصاب دانش آموز. همه اینها نوعی فشار به دانش آموز است و نتیجه آن بی انگیزگی و بی میلی به مدرسه است.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه از سوی دیگر اگر معلم دوره حرفه‌ای نگذرانده باشد نمی‌تواند از عهده تدریس مفاهیم جدید بر بیاید می‌گوید: باید شرایط لازم برای آموزش و پرورش کیفی فراهم شود. فراهم شدن این زمینه‌ها همگی در دست آموزش و پرورش نیست و باید از بیرون کمک شود. نیازمند معلم حرفه ای هستیم که به صورت حرفه ای رتبه بندی شود. اگر این رویه اصلاح و تقویت شد همه مشکلات حل می‌شود. معلمان کنونی تلاش می کنند اما دو مشکل دارند؛ در برخی موارد مهارت پایین است و در برخی موارد انگیزه کاهش یافته است.

وزیر آموزش و پرورش: اصلاح محتوا و متن کتاب‌های درسی؛ دومین استراتژی آموزش وپرورش در دولت دوازدهم
با وجود همه انتقادات و البته تلاش‌های صورت گرفته به اذعان مسوولان پیرامون بازبینی و بازتالیف کتب درسی و به‌روزآوری اطلاعات معلمان، وزیر آموزش و پرورش عزم جدی برای اصلاح محتوای کتب درسی دارد و در این باره صراحتا اعلام می‌کند که «اصلاح محتوا و متن کتاب‌های درسی دومین استراتژی آموزش وپرورش در دولت دوازدهم است. اصلاح و تغییر محتواهای آموزشی زمان براست و باید از ابتدا آغاز شود، البته کتاب های درسی قبل تا جایگزین شدن کتب درسی جدید برقرار خواهد بود.»

درخواست کمک از مردم
در همین راستا وزارت آموزش و پرورش چندی پیش طی فراخوانی عمومی سوالی در خصوص "چگونگی تحول در برنامه‌درسی و محتوای آن" را مطرح و از مردم خواست تا با پاسخ‌های خود به پویایی نظام آموزشی کشور کمک کنند.

هر چند انتقاد از محتوای کتاب‌های درسی سال‌هاست از سوی مسئولان و صاحبنظران آموزشی مطرح می‌شود و تقریبا همه متفق القول هستند که این کتب باید به‌روزآوری و مناسب با مقتضیات امروز و نیازها تدوین و تدریس شوند، اما امید می‌رود صدای رییس جمهور تلنگری محکم به مسوولان آموزش و پرورش بالاخص وزیر برای این امر باشد.

در حالی که به نظر می‌رسد وزارت آموزش و پرورش گام‌هایی برای حرکت در جهت پویایی و تحول در محتوای برنامه درسی برداشته، باید منتظر ماند و دید آیا نقدهای علمی به کتب درسی، مجال ورود به آموزش و  پرورش را می‌یابد و معلمان می‌توانند با فراهم شدن همه زیرساخت‌های لازم دانش آموزانی برای فردایی بهتر تربیت کنند؟.

بهار نیوز