بهار نیوز - مدیرخلاق؛بسترساز توسعه پایدارشهری

سیدچمران موسوی
امروز شهرها بار اصلی رقابت‌های اقتصادی و ژئوپولوتیک را عهده‌دار شده‌اند و به عنوان موتور متحرک اقتصادی در سطوح محلی، ملی و حتی بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته‌اند، براین اساس مدیریت شهری نه تنها باید مسوولیت‌ها و وظایف سنتی خود را انجام دهد؛ بلکه باید بستر اصلی خلاقیت، ارتباطات و نوآوری باشد تا بتواند در راستای توسعه شهری پایدار حرکت کند. نقش مدیریت شهری در سال‌های اخیر با پیچیده‌تر شدن مسائل شهری پررنگ‌تر شده است. مدیریت شهری باید با توجه به استعدادها، انگیزه ها، مشارکت گروه‌های مختلف و‌ترکیب این گروه‌ها برای دستیابی به شهری خلاق تلاش کند.

درهر شهری همیشه ظرفیتی بسیار بیشتر از آنچه ما در وهله اول تصور می‌کنیم وجود دارد، اگر بتوانیم بسترهای مناسبی را برای ایجاد فرصت‌هایی که مردم بتوانند خلاقیت‌ها و ظرفیت‌های خود را آزاد سازند فراهم کنیم در اصل به سمت ایجاد شهرهای خلاق گام برداشته ایم. شهرهای خلاق مکان‌هایی هستند که خلاقیت‌ها در آنها پدیدار می‌شود. بنابراین مدیریت شهری که یکی از ارکان اصلی شهر خلاق می‌باشد باید دارای توانمندی ایجاد خلاقیت در شهروندان باشد. شهرها همیشه مراکزی برای ابداع نوآوری و خلاقیت هستند. به گفته «مامفورد» شهر، محل تجلی تمدن است که طی قرن ها، نوآوری‌های زیادی را پدید آورده است. ایده شهر خلاق را آقای ریچارد فلوریدا در دهه 1990 مطرح کرد. او با در نظرگیری زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی خلاقیت تلاش کرد، تبلور این امر در شهر را در قالب مفهوم شهر خلاق صورت‌بندی کند. و همچنین معتقد است که شهرها ظرف بروز خلاقیت هستند که همیشه چرخ‌های حرکت، تمرکز و هدایت انرژی خلاق بشر بوده اند.

مدیریت شهری نقش تسهیل کننده و فراهم کننده زمینه بروز و استفاده از خلاقیت‌ها را بر عهده دارد. خلاقیت در مدیریت شهری که شامل‌ترکیب نظرات متخصصان و مدیران شهری مدرن با ارزش‌های بومی و سنتی می‌باشد یکی از ارکان اصلی دست یابی به شهر خلاق می‌باشد. با توجه به این نکته که شهر و کیفیت زندگی درآن، به طور مستقیم متاثر از نوع نگاه به مسایل شهری است، خلاقیت شهری به عنوان یک رویکرد راهبردی می‌تواند کیفیات زیستن در شهر را تحت تاثیر فراوان قرار دهد. مدیریت فرآیندی است که به وسیله آن کوشش‌های فردی و گروهی به منظور نیل به هدف مشترک هماهنگ می‌شود. مدیریت شهری به معنای اداره امور شهر به منظور پایداری و رضایت اجتماعات محلی با در نظر گرفتن و تبعیت از سیاست‌های ملی است. از نقطه نظر سیستمی مفهوم مدیریت شهری از نوع سیستم‌های باز و پیچیده انسانی و اجتماعی است که با عناصر و روابط بسیار متنوع و متعدد مواجه است.

به عبارت دیگر مدیریت شهری یک سازمان گسترده متشکل از عناصر و اجزای رسمی و غیر رسمی مربوط و ذیربط در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و کالبدی حیات شهری با هدف اداره، هدایت و کنترل همه جانبه و پایدار شهر مربوطه می‌باشد. سابقه علم مدیریت شهری به پیدایش شهر و ضرورت تدوین اصول و مقررات و قوانین زیستن انسان‌ها در کالبد زیستی روانی و اجتماعی باز می‌گردد ولی سطح پاسخگویی و توانایی حل مسائل شهری بسته به میزان خلاقیت و بهره مندی مدیران شهری است. خلاقیت در مدیریت شهری عبارت است از تلفیق اندیشه‌ها و رهیافت‌های صاحب نظران مدیریت شهری مدرن با مبانی و ارزش‌های بومی و روشی نو در بررسی مسائل و مشکلات شهری و راه گشایی برای آنها در روشی بدیع و تازه به گونه‌ای که به اصالت‌ها و داشته‌ها صدمه‌ای نزد، این روش در حقیقت از‌ترکیب خلاقیت و مدیریت شهری به وجود می‌آید. در چنین شرایطی می‌توان مدیریت شهری خلاق داشته و توان تجزیه و تحلیل خلاقانه مسائل شهری را به دست آورد.

به این‌ترتیب در ایده‌یابی، ایده‌پذیری و ارتباط با شهروندان خود نیز رویکردی خلاق و مبتکرانه خواهد داشت. در این میان فضاهای عمومی می‌تواند نقش بسیار مهمی در این ایده یابی و ایده پذیری و نقش واسط میان ارتباط شهروندان و مدیران شهری را بر عهده داشته باشد چرا که فضاهای عمومی سبب می‌شوند که تفکر خلاق شهروندان همگام و هماهنگ با مدیریت شهری حرکت کند و منجر به توسعه پایدار شود. برای برانگیختن حس خلاقیت در افراد باید آنها را متناسب با توانمندی هایشان در جایگاه شغلی خود قرار دهند که این لازمه شناخت دقیق افراد و داشتن اطلاعات کافی است. یکی از موثرترین عوامل در بروز خلاقیت در یک جامعه، زمینه‌سازی و بسترسازی در بین انسان‌ها جهت ایجاد فرهنگی است که در آن همگان در تلاش برای رشد دادن دیگری هستند و با تاثیر برروی یکدیگر به پیشرفت جامعه کمک می‌کنند.

با توجه به وجود نابرابری‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به عنوان بزرگترین مانع جهت شکل گیری مناطق خلاق و اصول‌تربیت شهری در مدیریت شهری باید برنامه هایی تدوین گردد. این برنامه‌ها باید خلاقانه و جهت تشویق شهروندان برای حل مسائل و مشکلات شهری بدون در نظر گرفتن سطوح درآمدی و موقعیت زندگی آنان تهیه شوند که این امر علاوه بر توسعه و بهبود آموزش و مربیگری در زمینه مهارت‌های کسب و کار، باعث جذب و نگهداری از استعدادهای گوناگون می‌شود. در زمینه نظرخواهی از شهروندان وقتی به افراد آزادی اعطا می‌شود در اصل کلید خلاقیت برای تسلط بر ابزار و فرآیندها به دست مردم سپرده می‌شود و مردم خلاق‌تر می‌شوند که این امر باعث دست یابی به برنامه‌های فرهنگی در کلیه سطوح محلات و مشارکت اجتماعی می‌شود، البته این آزادی باید کنترل شده و دقیق باشد. از دیگر عوامل تاثیر گذار بر مدیریت شهری خلاق بعد زمان است. در برخی از مواقع فشارهای ناشی از محدودیت‌های زمانی باعث بالا بردن خلاقیت می‌شود، یعنی اگر در بخشی از شهر و زندگی شهروندان معظل یا ناهنجاری‌ای به وجود‌آید که همه جامعه شهری را در بر گرفته باشد مسلما اگر زیق وقت هم داشته باشیم، این امر باعث بالا بردن انگیزه‌های درونی افراد و ارائه طرح و پیشنهاداتی جهت حل معظل خواهد شد. شهری است که به دلیل اهمیت زیبایی شناختی و توانایی آن برای پرورش قوه ادراک و ارتباطات مورد احترام است؛ جایی که تنوع فرهنگی غنیمت شمرده شده و بیان خلاقیت در تمام اشکال آن مورد تشویق قرار می‌گیرد.

مردم می‌توانند در زندگی روزمره خود از فعالیت‌های خلاق لذت ببرند. خلاقیت یک اصل اساسی برای انسان بودن و یک منبع حیاتی برای فرد، جامعه و حیات علم اقتصاد است. جوامع خلاق پر جنب و جوش و دارای اماکن انسانی، پرورش دهنده رشد فردی، درخشان در پیشرفت‌های فرهنگی و تکنولوژیکی، تولیدکننده شغل و ثروت و پذیرای تنوع شیوه زندگی و فرهنگ هستند. شهر خلاق یک مجتمع شهری را توصیف می‌کند که فعالیت‌های فرهنگی بخش‌های مختلف آن، یکی از مؤلفه‌های اقتصاد شهر و کارکرد اجتماعی آن را تشکیل می‌دهد. چنین شهرهایی بر مبنای یک زیرساخت فرهنگی و اجتماعی محکم بنا می‌شوند و به واسطه تسهیلات و امکانات فرهنگی ممتازشان، مرکز ثقل اشتغال خلاق و سرمایه گذاری‌ها را به سمت خود جلب می‌کنند. هدف شهر خلاق، مشتمل بر جذب نهادها، افراد و شرکت‌های خلاق در فعالیت‌های مرتبط با شهر و همچنین ایجاد زمینه درک شهر و همچنین ایجاد زمینه درک شهر به عنوان یک پدیده خلاق است. این امور، از طریق تشویق سازمان‌های خلاق، برای جذب در مجموعه مدیریت شهری و تشویق و مشارکت افراد خلاق در تصمیم گیری‌ها و افزایش اثر این تصمیمات در محیط شهری است.

حمایت از نوآوری در عرصه‌های مختلف شهری، به ویژه عرصه هنری و ایجاد فضاهای لازم برای انجام این امور از جمله سایر فعالیت‌های لازم در این محور است. یک شهر خلاق محیط مساعدی برای‌تربیت خلاقیت انسانی است و زمینه پرورش خلاقیت ساکنین خود را نیز فراهم می‌آورد. این شهرها فضای پویا و سالمی دارند و به سرعت خود را با ایده‌های جدید سازگار می‌کند. همچنین گروه‌های جدید مهاجر را به راحتی در خود جای داده و به هم‌سازی و همزیستی خلاقانه آنها کمک می‌نماید. ایده شهر خلاق بر این باور است که باید بر عنصر مکان، خارج از صنعت و به عنوان محیطی که کیفیت زندگی انسان را بالا می‌برد، تاکید کرد. ساکنان شهر نیز در دوران گذشته به طبقات کارگر و سرمایه دار تقسیم می‌شدند، اما در قالب مفهوم شهر خلاق، به طبقات خلاق و غیر خلاق تقسیم می‌شوند. طبقه خلاق حامل دانش است و بار اقتصاد دانش محور بر شانه افرادی است که در شهرها زندگی می‌کنند؛ و دارای تخصص کافی هستند.

در هم آمیختگی سرمایه گذاری، مکان و انسان ها، باید به پنج نوآوری برسد: نوآوری در حوزه مدیریت شهری، مسائل مدنی، مسائل اقتصادی، مسائل اجتماعی و مسائل فرهنگی و هنری. شهر خلاق مکانی برای رشد و نمو خلاقیت‌ها در دینامیک شهرها است. شهر خلاق منزلی برای خلاقیت‌های هنری، نوآوری‌های علمی و تکنولوژیکی و صدای رسای فرهنگ‌های رو به رشد است. شهری که همه پتانسیل‌های خلاق خود را جامه عمل می‌پوشاند و پرچم دار فعالیت‌های فرهنگی و توسعه‌ای است. یک شهر خلاق یک شهر دینامیک از لحاظ یادگیری فرهنگی و بین فرهنگی است. در این شهر، هر شهروند اطمینان خاطر به استفاده از ظرفیت‌های علمی، فنی، هنری و فرهنگی خود دارد. فلسفه شهر خلاق، آن است که در هر شهری همیشه ظرفیتی بسیار بیش‌تر از آنچه در وهله اول به تصور می‌آید، وجود دارد. شهر خلاق، از مفاهیم جدید در عرصه مدیریت شهری است که با مفاهیم کارآفرینی نیز قرابت معنائی دارد.

شهر خلاق در قرن 21 به معنای شهروندان خلاق است. شهر خلاق و نوآور به شهر به عنوان محل شکل گیری خلاقیت، دانایی، صنایع خلاق و نوآور نگاه میکند. شهر خلاق به عنوان یکی از مهمترین اهداف مدیریت شهری باعث می‌شود، خود به شکل یک رویکرد نوین در مواجهه با محیط‌های شهری و اثرگذاری بر فرآیندها، اهداف و روشهای مدیریت و برنامه ریزی شهری مد نظر قرار بگیرد. مدیریت شهری خلاق با تلفیق اندیشه‌ها و ایده‌های مدیران شهری مدرن با ارزش‌های بومی جهت حلی مسائل و مشکلات شهری قدم برمی دارد.
افراد خلاق موجب قدرتمند شدن شهر و رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر می‌شوند که این افراد به عنوان سرمایه‌های انسانی باید با بسترسازی مناسب در مدیریت شهری مشارکت داده شوند. سیستم شهری با بهره‌مندی از خلاقیت نخبگان شهر می‌تواند ایده‌های عملگرایانه‌تری از واقعیت‌های شهری در آینده داشته باشد.