بهار نیوز - جای خالی نگاهِ محمدجواد ظریف

محمد توکلی
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در واکنش به وقایع اخیر در خاورمیانه و تلاش برخی طرف‌ها برای به راه انداختن آتش جنگ، مطلبی را منتشر کرده است که در بخشی از آن می‌خوانیم: «هیچ بحرانی نیست که با دیپلماسی قابل حل نباشد» با نگاهی به الگوی رفتاری جریان میانه‌رو در حوزه سیاست خارجی شاهد آن هستیم که آنان در پرونده‌های مختلف از جریان گروگان‌گیری و اشغال سفارت آمریکا تا قطعنامه۵۹۸ و پایان جنگ، از مذاکرات هسته‌ای در دوران اصلاحات تا مذاکرات هسته‌ای اخیر که منجر به برجام شد همواره بر این اعتقاد بوده‌اند که در دنیای امروز یگانه راه حل بحران‌های مختلف در حوزه دیپلماسی مذاکره، مذاکره و باز هم مذاکره خواهد بود.

این نگاه از تابستان۹۲ و پس از یک دوره نسبتاً طولانی فشارهای خارجی حاصل از تحریم، با انتخاب مردم در انتخابات۹۲ سکاندار دستگاه دیپلماسی کشور شد. پرونده پیچیده و چند لایه هسته‌ای با در دستور کار قرار دادن همین الگوی مطرح شده از سوی ظریف که دیپلماسی را راه حل همه بحران‌ها می‌داند در اختیار دیپلمات‌ها قرار گرفت و پس از گذشت کمی بیش از دو سال به برجام منتهی شد. توافقی که برخلاف تبلیغات بی اساس تندروهای داخلی نه شکستی برای ایران بلکه یک پیروزی بزرگ و تاریخی برای کشورمان بود. لغو شش قطعنامه تحریمی سازمان ملل که تمامی کشورهای جهان مشغول اجرای آن بودند و توقف «تحریم‌های فلج‌کننده» آمریکا گوشه‌ای از دستاوردهای برجام است.

پس از مختومه شدن پرونده هسته‌ای به طور طبیعی و بر اساس همان الگوی مدنظر میانه‌روها در حوزه سیاست خارجی می‌بایست به سراغ پرونده‌های باز دیگر در این حوزه می‌رفتیم. پرونده‌هایی که با وجود آنکه در ظاهر ارتباطی با تحریم‌های رفع شده با برجام نداشتند اما به طور منطقی اثرات منفی خود را بر اجرای توافق اتمی میان ایران و کشورهای ۵+۱ می‌گذاشتند. این نکته که به دفعات چه در حین مذاکرات و چه پس از به ثمر رسیدن برجام از سوی مسئولان ارشد کشور و دستگاه دیپلماسی مطرح می‌شد به هر دلیلی آنچنان مورد توجه قرار نگرفت و در نهایت به مرحله‌ای رسیدیم که پرونده‌های باز موجود میان ایران و غرب در حال تحت‌الشعاع قرار دادن دستاوردهای برجام است.

نگاهِ ظریف به بحران‌ها که راه مواجهه با آن‌ها را در گرو توجه به دیپلماسی می‌داند امروز و در بحران منطقه بیش از پیش احساس می‌شود. امروز و در زمانی که هر لحظه شاهد اتفاق تنش‌آفرین تازه‌ای در کشورهای خاورمیانه هستیم فرصتی برای ماجراجویی و تصمی‌گیری‌های احساسی نیست. در نتیجه می‌بایست از تجارب گذشته - مثلا از وقایعی که به تهاجم رژیم بعث به ایران ختم شد - درس گرفت و دست دیپلمات‌های میانه‌رو را در تصمیم‌گیری در این بخش بیش از پیش بازگذاشت. مطلب آخر آنکه گاهی جای خالی نگاهِ ظریف در اقدامات و اظهارات رییس‌جمهور روحانی و حتی شخصِ ظریف هم دیده می‌شود که چنین امری چندان قابل فهم نیست. صلح‌دوستان و میانه‌روهای ایرانی امیدِ امروزشان به دستان توانمند ظریف و روحانی است تا با همان الگویی که سایه جنگ را با برجام از کشور دور کردند این بار هم با همان الگوی موفق نگرانی‌های موجود در جامعه را رفع کنند. این توان بالقوه، در این دو چهره با تحربه عرصه پرمخاطره سیاست خارجی وجود دارد، به امید بالفعل شدن آن با هماهنگی سایر تاثیرگذاران بر تصمیمات.