بهار نیوز - دسترسی به فقیرترین فقیران

فائزه درخشانی-روزنامه بهار
اگر غول چراغ جادو همین الان از ما می‌پرسید چه آرزویی داریم، می‌خواستم برای مدتی دنیا را وارونه کند، حداقل بعضی چیزهایش را. اگر تا امروز بیشترین حمایت‌ها همیشه شامل حال کسانی شده که بیشترین امکانات را داشته‌اند مدتی هم چرخ دنیا وارونه بچرخد تا به جایی برسیم که تعادل وجود داشته باشد.
شاید واضح‌ترین نمونه‌اش را در زلزله سرپل‌ذهاب دیدیم. تقریبا تمام کشته‌های زلزله ساکن خانه‌های روستایی، ارزان و حاشیه شهری بودند. یعنی بیش‌تر از زلزله این فقر بود که آدم‌ها را کشت. فقری که شاید با کمتر از نیمی از کمک‌های اهدایی مردم و نهادها از بین می‌رفت.

چند سال پیش به فکر این افتادیم که برای مبارزه با فقر کاری انجام بدهیم. در تحقیقاتی اولیه با گروه‌هایی از زنان روبه رو شدیم که تنها بیست درصد از قیمت نهایی فروش به دست‌شان می‌رسید. بعدها وقتی به دل کار زدیم با واقعیت‌هایی به مراتب تلخ‌تر روبه رو شدیم، زنانی که حتی دو درصد از قیمت فروش کارهایشان را دریافت نمی‌کردند، یعنی دو درصد پولی که خریداران در یک فروشگاه بابت یک جنس می‌پرداختند هم به دست تولیدکننده واقعی نمی‌رسید. زنانی را دیدیم که کلا امکان فروش کالاهایشان را نداشتند و باید زندگی خودشان و چند بچه را هم اداره می‌کردند.

ما با آدم‌هایی روبه‌رو شدیم که باید بیشترین حمایت را دریافت می‌کردند اما فراموش شده بودند. اینجا همان جایی است که معتقدیم چرخ دنیا باید وارونه بچرخد، اما غولش را نداریم. به همین خاطر است که خودمان دست به کار شدیم.ما در مجموعه دستادست به عنوان یک کارآفرینی اجتماعی غیرانتفاعی و مستقل، با رویکرد تجارت عادلانه یک هدف و ماموریت مهم برای خودمان تعریف کرده‌ایم، کمک به توانمندتر و قدرت‌مندتر شدن تولیدکنندگان کارهای دست‌ساز، با اولویت دادن به گروه‌های به حاشیه رانده شده و نابرخوردار. ما این کار را با کمک اینترنت و ایجاد ارتباط مستقیم با این گروه‌ها و افراد انجام می‌دهیم. سعی می‌کنیم ضمن شکل دادن رابطه‌ای برابر با هم رشد کنیم. روی طراحی محصولات کار می‌کنیم، برای فروش‌شان به دنبال راه حل می‌گردیم و....منظور ما از گروه‌های به حاشیه‌رانده‌شده تمام گروه‌هایی هستند که به شکل خواسته یا ناخواسته بر اثر تبعیض از دریافت بسیاری از خدمات و امکانات محروم شده‌اند. گروه‌هایی مثل زنان روستایی، سرپرست خانوار، مهاجر، معلول و...

دستادست چه کار می‌کند؟
مهم‌ترین موضوع برای ما، پایبندی به اصول ده‌گانه تجارت عادلانه است که بر رعایت حقوق تولیدکنندگان، عدم وجود کار اجباری یا با دست‌مزد ناعادلانه یا کار کودک، عدم تبعیض بین زن و مرد و... تاکید دارد. این اصول خط قرمزهای ما را در طی کار مشخص و پررنگ کرده‌اند.اولویت ما، همکاری با گروه‌های به حاشیه رانده شده به شکل فعالانه است. سعی می‌کنیم مشوق این گروه‌ها برای اعتماد کردن به خودشان و توانایی‌هایشان باشیم. در حد توان‌مان برای تهیه مواد اولیه و ابزار لازم برای تولید محصولات کمک‌شان می‌کنیم. به طور کلی سعی می‌کنیم در ارتباط با این گروه‌ها ضمن شکل دادن به رابطه‌ای برابر نقش مشوق و پشتیبان را نیز بازی کنیم.حمایت از پروژه‌های معیشت جایگزین یکی دیگر از راهبردهای ماست. پروژه‌های معیشت جایگزین با حمایت سازمان محیط زیست یا دفتر تالاب‌ها یا سازمان‌های مشابه دیگر در روستاهای کشور اجرا می‌شوند و هدف‌شان تغییر نحوه معیشت روستاییان به شکلی است که محیط‌زیست آسیب نبیند و منابع آبی، گیاهی، جانوری و... نیز حفظ شوند.

ما از پروژه‌های معیشت جایگزینی که در حیطه کارهای دست‌ساز قرار بگیرند به اشکال مختلف حمایت می‌کنیم. علاوه بر این‌ها، فراهم کردن بازاری بزرگ‌تر برای فروش یکی دیگر از اهداف و برنامه‌های اجرایی ماست. ما از هر راه ممکن و عادلانه‌ای برای عرضه محصولات تولیدکنندگان همکارمان استفاده کرده و می‌کنیم مانند استفاده از اینترنت، گرفتن سفارش تولید محصولات عیدی از شرکت‌ها برای همکاران‌مان و برگزاری بازارچه‌های فصلی. در عین حال، کمک به طراحی محصولات کاربردی‌تر و سازگارتر با سلیقه خریداران نیز از مسائل مورد توجه دستادست است.

مجموعه‌ای از طراحان در همکاری با دستادست سعی می‌کنند با پایه قرار دادن توانایی‌ها و تولیدات فعلی هر گروه، قدم به قدم به آنها کمک کنند تا محصولاتی بهتر و کاربردی‌تر تولید کنند.آموزش نیز یکی دیگر از مسائلی است که در فعالیت‌هایمان به آن می‌پردازیم. با وجود نداشتن دسترسی مستقیم به همه تولیدکنندگان همکار، سعی کرده‌ایم با فرستادن ویدئوهای کم‌حجم و آموزش‌های مرحله به مرحله تصویری، به آن‌ها کمک کنیم مهارت‌های جدیدی بی‌آموزند و کارشان را بهبود بخشند. همچنین با استفاده از فن‌آوری‌های جدید، مانند اینترنت و ابزارهای استفاده از آن با گروه‌های دور از دسترس ارتباط برقرار کرده‌ایم. این ابزارها برای آموزش، طراحی و کاهش فاصله میان مرکز و حاشیه به ما کمک می‌کنند. یکی از مهم‌ترین اصول ما، حذف واسطه‌هاست. حذف واسطه‌ها یعنی در حالی که تولیدکنندگان نیز سود می‌برند، قیمت محصول برای خریداران مناسب باشد. حذف واسطه‌ها، به نفع تولید‌کننده و خریدار است، زیرا نه تنها تولیدکننده قیمت محصول را تعیین می‌کند، بلکه خریدار دیگر هزینه مربوط به دلالی و واسطه‌گری را که گاهی چند برابر مبلغ دریافتی تولید کننده است، پرداخت نمی‌کند. ما درباره اهداف و ارزش‌هایی مثل تجارت عادلانه، توان‌افزایی زنان نیز اقدامات ترویجی انجام می‌دهیم. نمونه آخر این اقدامات، برگزاری اولین دوره مسابقه و نمایشگاه عکس «تی‌تی‌کا» با موضوع توانمندی‌ها و کار زنان بود.

دسترسی به فقیرترین فقیران
یکی از مهم ترین دغدغه‌های ما همیشه دسترسی پیدا کردن به گروه‌ها و افرادی بوده که هیچ گونه دسترسی به موبایل و اینترنت ندارند و بیشتر از همه به کمک نیاز دارند. چون این گروه‌ها معمولا کسانی هستند که از تمام برنامه‌های کمک‌رسانی و توسعه و... جا می‌مانند. برای حل این مشکل پروژه‌ای به نام «ماندگار شویم» را تعریف کردیم تا ببینیم آیا می‌توانیم با در اختیار قرار دادن تبلت و اینترنت، همین‌طور آموزش‌های لازم، به گروهی کمک کنیم تا از صفر آغاز به کار کنند. مرحله اول این پروژه همچنان در حال اجراست و امیدواریم بتوانیم آن را در محروم‌ترین استان‌ها و مناطق کشور اجرا کنیم. حق هیچ کس نبوده و نیست که در ازای یک روز حصیر بافی، تنها1500 تومان دستمزد بگیرد و زندگی خودش و دو فرزندش را در کپر با همین درآمد بگذراند. هدف ما این است که یک روزی چنین افرادی را وارد چرخه توان‌افزایی کنیم.

گروهی به وسعت ایران
حمایت از گروه‌های زنان روستایی در کنار تمام آثار اجتماعی و انسانی آن، برای حفظ محیط زیست نیز مهم است. پاییز 94 با همکاری انجمن دامون کمپینی برگزار کردیم و هزینه لازم برای تجهیز دو کارگاه خیاطی به عنوان معیشت جایگزین، در دو روستای اطراف دریاچه ارومیه را تامین کردیم. بعدها با روستاهای دیگری نیز وارد همکاری شدیم. سعی کردیم با ارائه آموزش از راه دور به این گروه‌ها کمک کنیم تا در مسیر طراحی به روز و کارآمد گام بردارند. در آخرین پروژه اجرایی‌مان به شکل آزمایشی چندین گروه را به هم وصل کردیم تا با هم یک محصول را بسازند. مثل کیفی که قسمت گلیمی آن را در روستای قره‌چپق بافته بودند و چرم‌دوزی آن در تهران انجام شد. به این شکل محصولاتی خاص و متفاوت خلق می‌شوند که امکان رقابت بیشتری هم در بازار دارند.

چرا نیاز به کمک داریم؟
خوب ما که تا حالا فقط درباره اهداف و دستاوردهایمان نوشته‌ایم و ظاهرا همه چیز خوب پیش می‌رود، پس چرا به کمک نیاز داریم؟ ما سازمانی مستقل و غیردولتی هستیم و تا به حال از جایی بودجه نگرفته‌ایم، بنابراین توان مالی بسیار محدودی داریم.انجام هرکدام از این پروژه‌ها در مقیاس بزرگ و اثرگذاری طولانی مدت، نیازمند بودجه بیش‌تر است.تعداد افرادی که از ما تقاضای همکاری و کمک دارندبسیار زیاد است. 400 زن از 15 استان کشور در حال حاضر در لیست همکاران ما قرار دارند. به علت محدودیت امکانات، سه ماه است نتوانسته‌ایم گروه جدیدی را بپذیریم. در همین مدت کوتاه بیش از 100 نفر در لیست انتظار قرار گرفته‌اند. بازارچه فصلی و فروش اینترنتی برای حمایت از فروش محصولات کافی نیستند. خریداران همیشه دوست دارند محصولی را لمس کنند، ببینند و بعد آن را بخرند. علاوه بر این، انجام بسیاری از پروژه‌ها و رسیدن به بسیاری از اهداف، تنها در صورتی ممکن خواهد بود که جریان منظمی از فروش برای تولیدکنندگان ترتیب بدهیم. معیشت پایدار تولیدکنندگان نیز بدون جریان منظم فروش امکان‌پذیر نیست.

پس راه حل کجاست؟
با کنار هم گذاشتن این دلایل و مشورت و تحقیق سرانجام تصمیم گرفتیم اولین فروشگاه سیار تجارت عادلانه ایران را با کمک شما تاسیس کنیم. یعنی مینی‌بوسی قدیمی را بخریم و تجهیز و بازسازی کنیم تا در شهر تهران به شکل سیار به فروش مستقیم کارهای این زنان بپردازد. فروشگاه سیار را انتخاب کردیم چون کمترین هزینه را بین انواع حالات ممکن داشت، همین‌طور آزادی عمل بیشتری به ما می‌داد. برای تامین هزینه راه‌اندازی این فروشگاه سیار، دستادست نیاز به کمک دارد. دلمان می‌خواهد اولین فروشگاه تجارت عادلانه ایران به دست تمام کسانی راه بیافتد که دغدغه بهبود وضعیت کار و زندگی گروه‌های به حاشیه‌رانده‌شده را دارند. چون فکر می‌کنیم این کار خودش روشن‌ترین بیانیه دنیاست. یک بیانیه که با صدای بلندی به همه می‌گوید: ما از این 400 تا زن، با همان‌قدر پولی که در توان داشتیم حمایت کردیم. ما اهمیت می‌دهیم که خرید و پول ما در دنیا چه اثری می‌گذارد. ما دنیایی عادلانه‌تر می‌خواهیم، دنیایی که رد رنج انسان‌ها روی لباس و غذایمان نباشد. با هر توانی که دارید و هر طور که می‌توانید. در کنار این زنان بایستیم و کمک کنیم تا چرخ دنیا برایشان وارونه بچرخد، قدرت دستان ما در کنار هم، هیچ چیزی کمتر از قدرت غول چراغ جادو ندارد.
*مدیر اجتماعی موسسه کار آفرینی دستادست