بهار نیوز - از برجام تا زندانی دو تابعیتی

بهار ابعاد و دلایل سفر وزیر خارجه انگلیس به تهران را بررسی مي‌کند

سجاد خداکرمی- روزنامه بهار
« بوریـس جانسـون » سیاستمدار محافظه کار بریتانیایی و وزیر خارجه دولت «ترزا می» در حالی روز گذشته به تهران سفر کرد که موارد و موضوعت گوناگونی از دلایل و ابعاد این سفر مطرح مي‌شود.
***
سفر خاص
میزبانی تهران از وزیر انگلیسی در حالی است که ابعاد این سفر به دلیل فاصله زمانی بسیار از آخرین دیدار مقامات ارشد دو کشور و موضوع مباحث دو جانبه بسیاری که در سفر اخیر مورد نظر است، نگاه‌ها به آن را متفاوت کرده است. پیش از جانسون آخرین وزیر خارجه بریتانیایی که در تهران میزبانی شد «فیلیپ هاموند» بود که دو سال پیش برای بازگشایی سفارت این کشور پس از حمله افراطیون و تعطیلی آن، به تهران آمد. پیش از وی نیز در اوایل دهه 80 تهران میزبان «جک استراو» دیگر وزیر خارجه بریتانیایی بود که آن دیدار نیز در چارچوب مذاکرات هسته‌‌ای ایران با سه کشور اروپایی بود. شاید به همین سبب است که حمید بعیدی نژاد سفیر کشورمان در لندن یک روز پیش از سفر جانسون در این ارتباط گفت: «سفر وزیر امور خارجه انگلیس که پس از سال‌‌ها و با هدف پرداختن به مباحث دوجانبه، منطقه‌ای و چند جانبه صورت می‌گیرد، سفر خاصی است.» نظری که روزنامه گاردین هم با آن هم راستا است، این روزنامه انگلیسی نیز در این ارتباط نوشت: «بوریس جانسون به عنوان وزیر خارجه برای نخستین بار به ایران سفر مي‌کند تا روابط تهران و لندن را در جایگاه جدیدی قرار دهد.»

بی توجهی بانکی به آمریکا
بهبود مناسبات دوجانبه یکی از جدی ترین دلایل سفر اخیر است که در خصوص آن موارد زیادی ازجمله رایزنی در خصوص تحولات بین‌المللی، تعاملات دو جانبه امور کنسولی و به ویژه روابط مالی و بانکی مهمترین محورهای آن به نظر مي‌رسد. بریتانیا که یکی از طرف‌هاي برجام است، در طول سال‌هاي گذشته از اجرایی شدن این توافق در حوزه اقتصادی به خصوص بانکی نتوانسته آنگونه که باید به تعهداتش عمل کند و بانک‌های بزرگ بریتانیا به واسطه ترس از تحریم‌های احتمالی آمریکا برای همکاری با تهران وارد میدان تعاملات اقتصادی با کشورمان نمی‌شوند و این موضوع یکی از برجسته ترین وجوه مذاکرات آتی مقامات تهران و لندن برشمرده شده است. آنگونه که از طرف انگلیسی نقل شده، جانسون در این سفر راهکارها و ایده‌هايي در مورد اینکه بانک‌هاي انگلیسی و همچنین بانک مرکزی انگلیس چگونه مي‌توانند در سراسر ایران بدون ترس از جریمه و تحریم‌هاي امریکا فعالیت کنند، ارائه خواهد داد. ایران نیز به دنبال شنیدن ایده‌هاي انگلیس برای کاهش محدودیت‌هاي بانکی به دلیل تحریم‌هاي امریکاست و این در شرایطی است که اخیرا، گفت‌وگوهایی در مورد اینکه ایا بانک مرکزی انگلیس مي‌تواند برخی معاملات با ایران را تضمین کند، وجود داشته، اقدامی که ریسک‌هايي با خود به همراه دارد.

از سوی دیگر و در ارتباط با ارتقای مناسبات کنسولی، در حالی که بنا بود یک هیئت کارشناسی انگلیسی چند ماه گذشته به تهران وارد شود و درباره افزایش ویزا ایرانیان و تسریع صدور روادید توافقاتی صورت گیرد که این سفر انجام نشد و به نظر مي‌رسد در این سفر بخشی از مذاکرات به این امر اختصاص داده می‌شود. علاوه بر این‌ها مسائل منطقه‌ای نیز در شرایطی که دو کشور در موارد متعدد تنش‌هاي منطقه ای گه گاه دیدگاه‌هاي متناقضی دارند هم ازجمله موارد موردعلاقه طرفین برای رایزنی خواهد بود.

گره غرامت
این در حالی است که چندماه پیش و هم‌زمان با مطرح شدن سفر وزیر خارجه بریتانیا، بحث پرداخت مطالبه 450 میلیون پوندی انگلستان به ایران از سوی رسانه‌هاي دو کشور مطرح و مورد تایید مسئولان دو کشور قرار گرفت که این موضوع نیز از دیگر موارد اقتصادی مالی قابل توجه در حاشیه سفر اخیر هیئت انگلیسی به تهران است و بازگشایی سفارت این کشور در تهران و ارتقای روابط دیپلماتیک دو کشور درسطح سفیر و پذیرش پرداخت بدهی از سوی انگلستان احتمال پرداخت غرامت بریتانیا به تهران یا تسهیل این امر را در سفر وزیر خارجه انگلستان به تهران تقویت کرده است.

سایه زاغری
اما آنچه که ابعاد اولین سفر جانسون به ایران را جدای از موارد طرح شده مورد توجه قرار مي‌دهد، موضوع محکومیت «نازنین زاغری» شهروند ایرانی بریتانیایی به 5سال حبس از سوی دستگاه قضایی است که رسانه‌هاي انگلیسی آن را بسیار مورد توجه قرار دادند و بسیاری از این رسانه‌ها هدف از سفر جانسون را رایزنی برای آزادی نازنین زاغری دانستند. در همین ارتباط روزنامه گاردین به نقل از «ریچارد راتکلیف»، همسر نازنین زاغری نوشت که «بوریس جانسون در تهران تلاش خواهد کرد با همسرش در زندان دیدار کند و ملاقاتی با رئیس قوه قضاییه ایران داشته باشد که مستقل از دولت ایران عمل می‌کند و مسئول رسیدگی به پرونده زاغری است.» راتکلیف پیش از این از جانسون خواسته بود تا وی را به تهران ببرد تا بتواند با همسرش دیدار کنند اما این اتفاق محقق نشد. هم‌چنین نشریه میرور نیز در این‌باره نوشت: «بوریس جانسون به ایران رفته است تا برای آزادی نازنین زاغری که 19 ماه است در حبس بسر می‌برد، تلاش کند. وی همچنین در این سفر نسبت به پرونده زاغری ابراز نگرانی خواهد کرد.» نشریه سان نیز در گزارشی نوشت که «وزیر امور خارجه انگلیس به تهران سفر کرده است تا مقامات ایرانی را متقاعد کند نازنین زاغری را آزاد کنند و او را به خانه بازگرداند.» گفتنی است که بسیاری از محافل بین‌المللی و داخلی در رابطه با نازنین زاغری در مدت یک سالی که او در زندان به سر می‌برد تلاششان بر این بوده که به اثبات برسانند زاغری بابت انجام کار جاسوسی به ایران سفر نکرده، اما اظهار نظرمتناقض بوریس جانسون در یک جلسه استماع در کمیته امور خارجی پارلمان انگلیس مبنی بر آموزش خبرنگاری از سوی او در ماه گذشته ابهامات پرونده را بیشتر کرد. بااین‌حال احتمال آزادی زاغری بسیار جدی به نظر می‌رسد. به ویژه آنکه اخیرا در محافل رسانه‌ای انگلیس مطرح شده است که لندن حاضر شده در ازای آزادی نازنین زاغری مطالبه 450 میلیون پوندی انگلستان به ایران که مربوط به قرارداد خرید تسلیحات نظامی در زمان حکومت پهلوی است را پرداخت کند. هرچند مقامات دو کشور این دو موضوع را بی‌ارتباط با یکدیگر دانستند. البته نازنین زاغری تنها ایرانی بریتانیایی زندانی در ایران نیست ولی این روزها او در صدر توجه‌ها قرار دارد.

اختلافات حقوق بشری ریشه ای
در همین ارتباط کاردار اسبق ایران در لندن رایزنی درخصوص وضعیت زندانیان دوتابعیتی از جمله نازنین زاغری را یکی از دستورکارهای سفر بوریس جانسون به تهران دانست و بیان کرد: لندن از مدت‌ها پیش به‌دنبال آزادکردن شهروندان دوتابعیتی خود از ایران است. در این چهارچوب نیز مشاهده می‌کنیم که یک جو رسانه‌ای در بریتانیا ایجاد شده و مسئولان بریتانیایی به ویژه جانسون تحت فشار هستند و به همین خاطر وزیر امور خارجه بریتانیا گفته است تا در مورد آزادی زاغری با مسئولان ایرانی رایزنی خواهد کرد. سیدجلال ساداتیان در پاسخ به این سئوال که حل موضوع نازنین زاغری و تاثیر آن در روابط ایران و بریتانیا گفت: بی‌تردید عدم حل موضوع نازنین زاغری در عدم توسعه مناسبات تاثیرگذار است و از طرف دیگر نیز باید متوجه بود که تهران و لندن اختلافات حقوق بشری بسیاری از گذشته تا به امروز داشته‌اند که این اختلافات بر روابط دو کشور سایه انداخته است و بنابراین نباید انتظار داشت که این اختلافات یک شبه حل شود.
تسویه‌حساب سیاسی
همچنین یک عضو کمیسیون امینت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در این ارتباط گفت: موضوع آزادی خانم زاغری به قوه قضائیه مربوط می‌شود که دستیابی به این نتیجه در این مذاکرات قابل پیش‌بینی نیست، گرچه فشاری بر آقای جانسون هم از طرف خانواده خانم زاغری در انگلیس و هم از سوی نمایندگان پارلمان این کشور موجب شده که یکی از انگیزه‌های وزیر خارجه انگلیس طرح آزادی او باشد. علیرضا رحیمی افزود: موضوع دو تابعیتی یک حق بین‌المللی است و چنین نیست که فردی به‌صرف این مسئله در مظان اتهام جاسوسی، ارتباط با بیگانه یا نفوذ قرار گیرد. متأسفانه بخش قابل‌توجهی از این مسئله در داخل سیاسی شده است، بدین معنا که قسمتی از تسویه‌حساب‌های سیاسی به بهانه دو تابعیتی‌ها انجام می‎گیرد تا به واسطه آن مدیران ارشد دولتی به‌نوعی موردتردید افکار عمومی قرار گیرند.