تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۹/۲۵ ساعت ۱۲:۴۱
کد مطلب : ۱۴۰۸۹۸
پژوهشگری؛ پرسشگری است
مهدی خلیلی- روزنامه بهار
پژوهش و پژوهشگری در نگاه اول ممکن است مقوله‌یی خاص باشد و ما براین باور پژوهشگران را افرادی متمایز و برجسته‌ای بدانیم که اوقات گرانمایه عمرشان را در آزمایشگاه‌های علمی و یا کتابخانه‌ها صرف می‌کنند تا به درک حقیقتی و کشف مساله‌ای و نگارش کتابی نائل شوند. البته این باورناصواب نیست. امروزه در دنیای مدرن مبتنی بر ارتباطات و اطلاعات، پژوهشگری فعالیتی تخصصی است که مدیران سیاسی و اقتصادی و اجتماعی را در حل مسائل و معضلات جامعه کمک می‌نمایند و برهمین اساس است که اقتصاد جوامع مدرن، مبتنی براقتصاد دانش بنیان است.
درجوامع توسعه یافته، محققان سرمایه جامعه محسوب می‌شوند که تنها دغدغه‌ی شان تحقیق و پژوهش است. مدیران و مسئولان جوامع پیشرفته برای پژوهش و تحقیق دست و دلبازند و بی منت هزینه می‌کنند تا پژوهشگرو محقق آسان‌تر در مسیر اختراع و ابتکار و اکتشاف تلاش نماید اما در کشورهای جهان سوم ازجمله ایران، داستان از جنس دیگری است. در اینجا مدیران بر این باورند که پژو هش و تحقیق کالایی تزیینی است و پژوهشگران افرادی هستند که صرفا در مناسبت‌های خاص می‌بایست از آنها استفاده کرد و از این افراد خاص بخواهیم که در مسیر حقیقت، آنگونه که ما می‌خواهیم قدم بردارند و یافته‌های تحقیقشان مبتنی بر خواسته‌های ما باشد.
مدیران در این سرزمین، براین باورند آنچه ما می‌خواهیم و آنچه گزاره‌های ذهنی ماست و آنجه ما می‌دانیم، توسط محققان و پژوهشگران به وسیله انجام پژوهش و تحقیق تایید شود! حال اگر پژوهشگری استقلال حرفهای داشته باشد، نه آن پژوهشگر جایگاهی در آن سازمان دارد و نه آن تحقیق کارآیی خواهد داشت و در نهایت در کتابخانه آن سازمان بایگانی می‌شود. مگر نه این است که امروزه در هر سازمانی انبوهی از مشکلات وجود دارد که آن سازمان را دچار انسداد و عدم کارایی نموده است؟
از صدا و سیما با ده‌ها هزار کارمند که با ریزش فراوان مخاطب روبرو شده است تا سازمان‌های حمل و نقل و‌ترافیک در شهرهای بزرگ که وضیعت حمل و نقل به عنوان یک معضل در شهرهای بزرگ محسوب می‌شود؛ مصداق‌هایی بر این واقعیت تلخ است که مدیران و مسئولان نه می‌دانند مساله را چگونه حل نمایند و نه می‌خواهند که مساله حل شود که قطعا اگر بخواهند با ابزاری به نام پژوهش می‌توان بسیاری از مشکلات را برطرف نمود. واقعیت این است که اگر مسئولان به حل مساله و توفیق سازمانی اعتقادی داشتند، حتما در عزل و نصب مدیران و توزیع قدرت سازمانی به شایستگی‌ها و صلاحیت‌ها و تخصص‌ها توجه می‌نمودند و روابط شخصی و حزبی و سفارش‌های بالا دستی که ویروس کشنده شایستگی مدیریتی است، توجهی نداشتند! از سوی دیگر، پژوهشگری مقوله‌یی عام است و همه‌ی افراد می‌توانند از اکسیر تحقیق و پژوهش بهره بگیرند.
نهادینه شدن پژوهش در آحاد جامعه منجر به روحیه نقد‌پذیری، گفتگو و تفاهم، احساس مسوولیت، احترام متقابل، مقابله با خرافات و مهم‌تر از همه روحیه پرسشگری می‌شود! اینکه بپرسیم و بخواهیم و بدانیم و بدون معیارعلمی و منطقی قبول نکنیم و زود قانع نشویم که خواستن و دانستن و پرسشگری حق ماست! قطعا ملت پرسشگر، ملتی مطالبه‌گر است و مطالبه‌گری از بستر نهادینه شدن تحقیق و پژوهش در جامعه فراهم می‌گردد.
پژوهش و پژوهشگری در نگاه اول ممکن است مقوله‌یی خاص باشد و ما براین باور پژوهشگران را افرادی متمایز و برجسته‌ای بدانیم که اوقات گرانمایه عمرشان را در آزمایشگاه‌های علمی و یا کتابخانه‌ها صرف می‌کنند تا به درک حقیقتی و کشف مساله‌ای و نگارش کتابی نائل شوند. البته این باورناصواب نیست. امروزه در دنیای مدرن مبتنی بر ارتباطات و اطلاعات، پژوهشگری فعالیتی تخصصی است که مدیران سیاسی و اقتصادی و اجتماعی را در حل مسائل و معضلات جامعه کمک می‌نمایند و برهمین اساس است که اقتصاد جوامع مدرن، مبتنی براقتصاد دانش بنیان است.
درجوامع توسعه یافته، محققان سرمایه جامعه محسوب می‌شوند که تنها دغدغه‌ی شان تحقیق و پژوهش است. مدیران و مسئولان جوامع پیشرفته برای پژوهش و تحقیق دست و دلبازند و بی منت هزینه می‌کنند تا پژوهشگرو محقق آسان‌تر در مسیر اختراع و ابتکار و اکتشاف تلاش نماید اما در کشورهای جهان سوم ازجمله ایران، داستان از جنس دیگری است. در اینجا مدیران بر این باورند که پژو هش و تحقیق کالایی تزیینی است و پژوهشگران افرادی هستند که صرفا در مناسبت‌های خاص می‌بایست از آنها استفاده کرد و از این افراد خاص بخواهیم که در مسیر حقیقت، آنگونه که ما می‌خواهیم قدم بردارند و یافته‌های تحقیقشان مبتنی بر خواسته‌های ما باشد.
مدیران در این سرزمین، براین باورند آنچه ما می‌خواهیم و آنچه گزاره‌های ذهنی ماست و آنجه ما می‌دانیم، توسط محققان و پژوهشگران به وسیله انجام پژوهش و تحقیق تایید شود! حال اگر پژوهشگری استقلال حرفهای داشته باشد، نه آن پژوهشگر جایگاهی در آن سازمان دارد و نه آن تحقیق کارآیی خواهد داشت و در نهایت در کتابخانه آن سازمان بایگانی می‌شود. مگر نه این است که امروزه در هر سازمانی انبوهی از مشکلات وجود دارد که آن سازمان را دچار انسداد و عدم کارایی نموده است؟
از صدا و سیما با ده‌ها هزار کارمند که با ریزش فراوان مخاطب روبرو شده است تا سازمان‌های حمل و نقل و‌ترافیک در شهرهای بزرگ که وضیعت حمل و نقل به عنوان یک معضل در شهرهای بزرگ محسوب می‌شود؛ مصداق‌هایی بر این واقعیت تلخ است که مدیران و مسئولان نه می‌دانند مساله را چگونه حل نمایند و نه می‌خواهند که مساله حل شود که قطعا اگر بخواهند با ابزاری به نام پژوهش می‌توان بسیاری از مشکلات را برطرف نمود. واقعیت این است که اگر مسئولان به حل مساله و توفیق سازمانی اعتقادی داشتند، حتما در عزل و نصب مدیران و توزیع قدرت سازمانی به شایستگی‌ها و صلاحیت‌ها و تخصص‌ها توجه می‌نمودند و روابط شخصی و حزبی و سفارش‌های بالا دستی که ویروس کشنده شایستگی مدیریتی است، توجهی نداشتند! از سوی دیگر، پژوهشگری مقوله‌یی عام است و همه‌ی افراد می‌توانند از اکسیر تحقیق و پژوهش بهره بگیرند.
نهادینه شدن پژوهش در آحاد جامعه منجر به روحیه نقد‌پذیری، گفتگو و تفاهم، احساس مسوولیت، احترام متقابل، مقابله با خرافات و مهم‌تر از همه روحیه پرسشگری می‌شود! اینکه بپرسیم و بخواهیم و بدانیم و بدون معیارعلمی و منطقی قبول نکنیم و زود قانع نشویم که خواستن و دانستن و پرسشگری حق ماست! قطعا ملت پرسشگر، ملتی مطالبه‌گر است و مطالبه‌گری از بستر نهادینه شدن تحقیق و پژوهش در جامعه فراهم می‌گردد.
