گروه سياسي: سايت تابناک در گزارشی نوشت: پس از آنکه در روزهای اخیر، شماری از روزنامه‌ها از انتشار بازماندند و به جمع روزنامه‌هایی پیوستند که در یک سال و اندی اخیر نتوانستند تناسبی میان درآمد و هزینه‌هایشان برقرار کنند، برخی به نقد فضای روزنامه نگاری ایران پرداختند؛ اما آنچه به اندازه محتوای روزنامه‌‌ها در رقم خوردن این وضعیت مؤثر است، فرم انتشار آنها در قالب نسخه‌های کاغذی است که در دنیا نیز در حال به حاشیه رفتن است و نسخه‌های دیجیتال‌ در حال جایگزینی است.

جنگ بقا میان روزنامه‌ها در ایران شدت گرفته و حتی یکی از روزنامه‌هایی که اخیراً با تیمی دارای گسترده وسیع منتشر شده، در این جدال نقدهای شدیدی را متوجه سایر روزنامه‌ها کرده که با اعتراض گروهی از روزنامه‌نگاران در شبکه‌های اجتماعی مواجه شده است. در شرایط نبرد برای بقا، ظهور روزنامه‌های تازه، اتفاقی عجیب و غیرقابل هضم است، چون به هر حال برای همگان این واقعیت عیان شده که روزنامه نگاری در ایران شکست خورده و رسانه دیجیتال، رسانه کاغذی را به زانو درآورده است.

با وجود این ملاحظات، نه تنها رسانه‌های کاغذی تازه‌ای عمدتاً با سرمایه‌های دارای منشأ نامشخص به گیشه می‌آیند، بلکه سیاست‌های رسمی نهادهای مسئول از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز همچنان متمرکز بر توزیع بخش اعظم اعتبارات و یارانه‌ها میان نشریات کاغذی و در نظر گرفتن سهم بسیار اندک برای رسانه‌های دیجیتال است. توجیه مسئولان نیز معمولاً متکی بر آمار بالای هزینه انتشار روزنامه در مقابل هزینه پایین‌ترِ نشر محتوای دیجیتال است؛ هرچند محتوای دیجیتال باکیفیت به ویژه در حوزه ویدیو به مراتب گران‌تر از بالاترین دستمزدها برای محتوای روزنامه‌ها و مجلات تمام می‌شود.

در این شرایط توقف انتشار شماری از روزنامه‌ها در یک هفته اخیر ـ که به توقف انتشار شمار دیگری از روزنامه‌ها در یک سال و اندی اخیر گره خورده و عمدتاً به واسطه عدم توان مالی نشریات برای تأمین هزینه‌ها به ویژه کاغذ ارزان بوده ـ این دغدغه را پررنگ ساخته که چه فرجامی در انتظار نشریات کاغذی است؟ عده‌ای وضع موجود را صرفاً متوجه کیفیت محتوای نشریات کاغذی و فقدان خبرهای دست اول و گزارش و گفت و گوهایش جریان ساز تلقی می‌کنند که قطعاً این یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش شدید تیراژ مطبوعات است، ولی مطبوعات ضربه اصلی را از اطلاع رسانی دیجیتال خورده‌اند.

واقعیت آن است که نه صرفاً در ایران بلکه در سراسر جهان، نشریات کاغذی نبرد سختی برای بقا دارند و رسانه‌های کاغذی مهم جهان با ریزش چشمگیر تیراژ در پنج سال اخیر مواجه شده‌اند و راهکارهایشان برای جلوگیری از کاهش تیراژ شمارگان‌شان نیز شکست خورده است. تنها روشی که باعث بقای روزنامه‌ها شده و اکنون نیوریورک تایمز با تمرکز بر آن با افزایش سوددهی شگفتی ساز سال 2017 بوده، تمرکز بر فروش نسخه‌‎های الکترونیک با قیمت بسیار پایین نسبت به نسخه‌های کاغذی است.

آن گونه که فوربس گزارش کرده در سالی که حتی نشریات آمریکایی برای بقا مبارزه می‌کنند، نیویورک‌تایمز با افزایش درآمد مواجه شده و درآمدش به بیش از یک میلیارد دلار در سال 2017 رسیده است. این افزایش درآمد که 60 درصد آن از طریق اشتراک تأمین می‌شود، نتیجه تمرکز بر عرضه و فروش نسخه‌های دیجیتال ارزان است که باعث شده نیویورک تایمز اکنون بیش از دو میلیون و ششصدهزار مشترک دیجیتال داشته باشد؛ مشترکانی که هزینه چاپ و توزیع را نمی‌پردازند و باری از روی دوش خود و نیویورک‌تایمز برداشته‌اند.

یکی از روش‌هایی که نیویورک‌تایمز در پیش گرفت و در افزایش مخاطبانش تأثیر چشمگیری داشته، فروش نسخه‌های دیجیتال ارزان قیمت به دانش آموزان بود که همین روش در ایران برای دانش آموزان و دانشجویان قابل پیاده‌سازی است. خاصیت نسخه‌های دیجیتال روزنامه آن است که به واسطه حذف هزینه چاپ و توزیع روزنامه، امکان عرضه ارزان آن متوسط به اقتصاد اقشار مختلف فراهم است و این یکی از ظرفیت‌های ویژه‌ای است که نیویورک تایمز از آن بهترین بهره برداری را داشته است.

در این شرایط به نظر می‌رسد نشریات کاغذی در ایران نیز راهکاری به جز عبور از انتشار نسخه‌های کاغذی به نسخه‌های دیجیتال ندارند، در غیر این صورت، در آینده نزدیک با تعطیلی شمار بیشتری از نشریات مواجه خواهیم بود. واقعیت آن است که دورانی که خبر، تحلیل و گفت و گو، دست کم با نیم روز تأخیر، صرفاً در قالب متن و با قیمت قابل توجه به دست مخاطب می‌رسید به سرانجام رسیده و اکنون دوران محتوایِ سریع، ارزان و سهل الوصول است.

بهار نیوز