بهار نیوز - ترس از انتشار خبر؛ باتلاقی برای رسانه‌ها

گروه جامعه: بسیاری از خبرنگاران و روزنامه نگاران امروز با مقوله‌ای به عنوان فوبیای انتشار خبر یا ترس از انتشار مواجه هستند که می تواند ضربات جبران ناپذیری به رسانه ها وارد کند.

به گزارش ایرنا، نباید فراموش کرد که در عصر ارتباطات امروز، کتمان کردن، مدیریت جهل عمومی است؛ در صورتی که وظیفه رسانه‌ها در دنیا، مدیریت افکار عمومی است.رسانه در جهان کنونی به منزله ابزاری قدرتمند برای بهره مندی از توان افکار عمومی و بسیج نیروها در راستای اهداف و مقاصد خاص به شمار می رود و در ایران نیز سال هاست که برخی نشریات با کمک و یاری از بودجه های ارگان های دولتی اقدام به انتشار مطلب و یا اخبار می کنند؛ اما واقعیت آن است که ترس از انتشار به موقع اخبار، کماکان در برخی سیستم اطلاع رسانی کشور وجود دارد و این همان نقطه ضعفی است که طرف مقابل در جبهه جنگ نرم به خوبی از آن آگاه است و از فضای موجود در بسیاری زمینه ها و اخبار و وقایع سوء استفاده کرده و شاهد جوسازی های بیهوده و برنامه های مختلف آن ها در مسیر مشکل آفرینی برای نظام و رسانه ها در کشور هستیم. فوبیا یا ترس از انتشار برخی اخبار در حالی گریبانگیر بسیاری از خبرنگاران و اهالی مطبوعات شده که اغلب آنان نیز بی مورد است و هیچ قانون نوشته شده برای این میزان احتیاط و خودسانسوری وجود ندارد. عافیت طلبی برخی از رسانه ها و اهالی قلم شاید در کوتاه مدت به نفع کشور و نظام باشد اما حکایت دوستی خاله خرسه است که می تواند در دراز مدت فجایع سنگین و گاه غیرقابل جبران به همراه آورد و ضمن از بین بردن اعتماد عمومی به رسانه های داخلی گرایش مردم را به برخی رسانه های بیگانه و معاند نیز افزایش دهند. کاهش اعتماد و یا در برخی موارد نبود اطمینان کامل مخاطبان کشور به رسانه های داخلی علل و عوامل متعددی چون نبود سواد رسانه ای شهروندان و فوبیای انتشار اخبار توسط اهالی خبر و دست به عصا رفتن برخی مسئولان برای اعلام برخی مطالب باز می گردد.

حسن کربلایی نایب رییس انجمن روزنامه نگاران مسلمانان در این زمینه به ایرنا گفت: ترس از انتشار خبر محدود به ایران نیست در همه جای دنیا چنین پدیده و عارضه‌ای مشهود است. یکی از تعاریف رسمی خبر که خیلی متفاوت نسبت به سایر تعاریف نشان می‌دهد این است که 'خبر' چیزی است که عده‌ای در پی سرکوب آن هستند. در این تعریف غربی، بخوبی می‌توان دلیل ترس از انتشار خبر را فهم کرد. خبر اگر خبر باشد، همواره عده‌ای را می‌رنجاند. این عده می‌توانند سیاستمدار باشند، فعال فرهنگی و یا صاحب صنعت و سرمایه‌دار و یا دولتی بیگانه باشد! خبر همواره برملاسازنده و بیدار کننده است. خبر پرتوی است که بخشی تاریک و مبهم را می‌ نمایاند!بنا بر این طبیعی است که خبرنگاران همواره نگران پیامدهای انتشار اخبار ناب خود باشند.

این پیامدها چیست؟ شکایت و پیگرد قضایی، رایزنی مخاطب اصلی خبر با مدیر مسئول و تطمیع این مقام و در نتیجه توبیخ تا برکناری خبرنگار، رسوا کردن خبرنگار از طریق نشریات دیگر، تلاش برای تطمیع خبرنگار تا توسل به شیوه تروریستی و حذف فیزیکی خبرنگار را می‌ توان اتفاق‌ها و پیامدهای انتشار یک خبر محسوب کرد. به همین دلیل خبرنگاری که باید به تعبیری نقش دیده‌بان افکار عمومی را بازی کند و مصالح امنیت ملی و حقوق الهی انسان‌ها را سرلوحه عمل خود قرار دهد، گاه دچار خودسانسوری می‌شود و عافیت‌طلبی را به کار حرفه‌ای و بایسته و انسانی، ترجیح می‌دهد.در روزنامه‌نگاری حرفه‌ای و متعهدانه اما، همه پیامدها احتمال وقوع داده می‌شود، فهم می‌شود و پذیرفته می‌گردد. خبرنگار حرفه‌ای و متعهد، تنها ایجابات حرفه‌ای و توامان اخلاقی خود را در نظر می‌گیرد و تلاش می کند ضمن حرکت بر مدار قانون و قواعد شرعی، وظیفه خطیر آگاهی‌بخشی را ایفا کند.

** فوبیای انتشار خبر ناشی از کمبود تجربه کاری است
محمد عزیزی مدرس علوم ارتباطات هم در همین زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: فوبیای انتشار اخبار از نمادها و نمودهای خودسانسوری در عرصه فعالیت های رسانه ای کما بیش در همه جای دنیا وجود دارد و در کشورمان نیز بخشی از فعالان رسانه ای بدان مبتلا هستند.وی ادامه داد: برخلاف آنچه که شاید برخی معتقد باشند و این بحث را گره به نبود آزادی بیان و نگرانی های ناشی از آن بزنند؛ معتقدم این امر بیشتر ناشی از کمبود تجربه کاری در ساختارهای مختلف خبری و نهاد رسانه است.امروزه رسانه ها در جهان به عنوان نهادهای مستقل مهمی شناخته می شوند که در ابعاد مختلف حیات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و غیره تاثیرگذار هستند. ممکن است در خلاء ساختاری در نهاد رسانه، فعالان رسانه ای سیر سلسله مراتب کار خبری را به شکل صحیحی نپیمایند؛ به بیان ساده تر گاهی مشاهده می شود همکاری با سابقه دو ساله در رسانه های دیداری، شنیداری و مکتوب به عنوان دبیر انتشار خبر مشغول به کار می شود و طبیعی است که این فرد نگاه دقیق و علمی به مقوله خبر نداشته باشد.

اما فردی که سلسله مراتب کار خبری را طی کرده باشد و با بایسته ها و تکنیک های خبری آشنا باشد؛ میزان فوبیای انتشار خبر در عملکردش به حداقل می رسد و با درک درست از وضعیت جامعه در ابعاد مختلف و سیاست های کلان کشوری و یا محلی می تواند تصمیم درستی در مورد انتشار یا عدم انتشار یک خبر مشخص بگیرد و در انتشار خبر فقط به دیدگاه ها، سلایق و ذائقه های شخصی خود توجه نمی کند. اگر سلسله مراتب ساختار خبری در فعالیت های رسانه ای به صورت صحیح از سوی فعالان و کنشگران این عرصه طی شود؛ طبیعی است که دروازبانی خبر در روال منطقی و طبیعی انجام می شود و به طبع آن نمادهای فوبیای انتشار که عموما به صورت خودسانسوری در فرآورده های خبری و رسانه ای مشاهده می شود؛ به حداقل می رسد.

البته خطوط قرمز در تمام کشورها برای رسانه ها وجود دارد به گونه ای که رسانه ها در غرب نیز اگر مباحثی چون استقلال ملی یا چارچوب های شهروندی را زیرپا بگذارند؛ محکوم می شوند. عموما فوبیای انتشار خبر در ایران در مورد خطوط قرمز نیست بلکه ناشی از مسایل دیگری است که ذکر شد. خطوط قرمز در حوزه فعالیت رسانه ای در قانون مطبوعات کشورمان مشخص شده و نیازی به تفسیر رای شخصی نیست. همچنین باید توجه داشت که فوبیای انتشار خبر نباید بهانه ای برای زرد نویسی باشد؛ به گونه ای که از سمت دیگر بام بیفتیم و اقدام به زرد نویسی کنیم.

براساس یکی از تعاریف موجود خبرنگاری زرد به خبرها و خبرنگارانی اطلاق می‌ شود که پایشان را از اصول حرفه‌ای و اخلاقی روزنامه نگاری بیرون گذاشته است.عزیزی افزود : یک سری اصول در امر رسانه چون ارزش های خبری، اخلاق حرفه ای، مسئولیت پذیری اجتماعی و غیر است که تقریبا در رسانه های جدی همه جای دنیا مشاهده می شود و بر همین اساس معتقدم نباید به این بهانه هر چیزی را با هر ادبیاتی منتشر کنیم چرا که نگارش و خوانش رسانه ای از اصول شناخته شده است و نمی توانیم آنها را زیرپا بگذاریم و در این حالت از قالب یک رسانه جدی به سمت رسانه زرد سوق پیدا می کنیم.

** خودسانسوری سبب از پیش باختگی رسانه ها در جبهه جنگ نرم می شود
پیمان پاکزاد استاد دانشگاه و فعال رسانه نیز در همین زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: خبرنگاران به عنوان دیده بانان جوامع وظیفه خطیر اطلاع رسانی را بر عهده دارند که بعضا این وظیفه به همان صورت شعاری آن باقی مانده و اطلاع رسانی تبدیل به روزمرگی و خبرهای کلیشه ای شده است.وی افزود : این موضوع از آفت های بزرگ رسانه ای است و وقتی خودسانسوری را به آن اضافه کنیم؛ دیگر از رسالت خبررسانی و اطلاع رسانی چیزی باقی نمی ماند.با این شیوه کار در رسانه در جبهه جنگ نرم از پیش باخته هستیم و ابتکار عمل در میدان رقابت و جنگ نرم را تقدیم رسانه های بیگانه می کنیم.اگر این شیوه به پای ثابت رفتار رسانه ای تبدیل شود به طور قطع رسانه های مقابل و مخالف از خلاء ایجاد شده استفاده کرده و با چاشنی تاکتیک های برجسته سازی، بومرنگ، حذف و منبع نقاب دار، خبرها را آن طور که دلخواه خودشان است، منشر خواهند کرد.از طرف دیگر مدیران رسانه نیز به خبرنگاران خود اعتماد دارند که مسئولیت پوشش و تولید اخبار را به آنها سپرده اند؛ بنابر این به حس مسئولیت اجتماعی و وطن دوستی آنان اطمینان و از سانسور، حذف یا تغییر محتوای این گونه خبرها پرهیز کنند تا میدان رقابت با شبکه های اجتماعی و تلگرامی، پایگاه های خبری و رسانه های خارجی فراغ باشد.اگر به حفظ و جذب مخاطب معتقد هستیم بایستی از شیوه های سنتی رسانه ای به سمت شیوه های روز اطلاع رسانی دنیا حرکت کنیم تا رقبا گوی سبقت را از ما نربایند.اعتماد و اعتبار رسانه سرمایه سازمان های رسانه ای است که تنها با رویکرد رفع نیازهای مخاطب و پرداخت به مسایل مورد علاقه مردم به دست می آید، بنابراین حرکت از سمت خبرهای دارای ارزش شهرت به سمت دربرگیری و خبرهای جذاب دارای ارزش استثناء، سبد خبری رسانه های کشور را غنی خواهد کرد؛ اما احتیاط و ترس در اطلاع رسانی ریشه اعتماد و اعتبار رسانه را می خشکاند.