بهار نیوز - تغییر شکلی در جواب ایراد محتوایی

محمد توکلی
مدتی است که انتقادات به سخنان مطرح شده در نمازهای جمعه رو به افزایش است و شاهد آن هستیم که تقریبا پس از پایان هر خطبه نماز جمعه نقدهای گوناگونی نسبت به مطالب طرح شده از طریق این‌تریبون در رسانه‌ها و به خصوص از سوی کاربران فضای مجازی در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود. شاید بتوان یکی از دلایل اینکه در چند سال اخیر، این موضوع بیشتر نمایان شده است را همین گسترش این ظرفیت در فضای مجازی دانست. توضیح بیشتر آنکه در سال‌های قبل‌تر هم محتوای بیشتر نمازهای جمعه تفاوت چندانی با امروز نداشت و می‌شد همین نقدها و اعتراضات به سخنان مطرح شده از طرف ائمه جمعه را در متن جامعه شنید اما امروز و با گسترش شبکه‌های اجتماعی و اندکی گشوده‌تر شدن فضاهای اطلاع رسانی شاهد بروز و ظهور بیشتر این انتقادات هستیم.

درباره شکاف میان مطالب مطرح شده در خطبه‌های نمازهای جمعه و آنچه در واقعیت جامعه در جریان است و مخالف خوانی‌ها جناحی که از طریق این‌تریبون چه از سوی امام جمعه و چه سخنرانان همیشه اصولگرای پیش از خطبه نماز جمعه به گوش می‌رسد بارها سخن به میان آمده است و در این باب حرف تازه‌ای نمانده است، درباره علل بی رونق شدن نمازهای جمعه در سال‌های اخیر و به طور مشخص پس از حوادث88 هم افرادی از زوایای مختلف به آن پرداخته‌اند اما آنچه موضوع این نوشتار است واکنشی است که تصمیم گیران در این حوزه به اعتراضات و انتقادات نشان داده اند. پس از اعتراضات دی ماه که در بعضی از شهرها به تعرض به دفاتر ائمه جمعه نیز منتهی شد شاهد آن هستیم که بخشی از رسانه‌های جریان اصولگرا با همراهی سازمان سیاسی – رسانه‌ای صداوسیما به دنبال نشان دادن جلوه‌ای مردمی، ساده زیست و همراه با دغدغه‌های معیشتی مردم از امامان جمعه است. رفتارهای چند ماه اخیر امام جمعه برخی شهرها مانند تبریز، سرپل ذهاب و. . . هم روی دیگری از همین جریان است.

قطعا رفتارهای مردمی‌تریبون داران نماز جمعه شایسته توجه و حتی تقدیر است واینکه به عنوان مثال امام جمعه سرپل ذهاب با وجود آماده بودن سرپناهی برای خود‌ترجیح می‌دهد مدتی را با خانواده اش در چادر و در کنار مردم زلزله زده زندگی کند و یا امام جمعه تبریز در تلاش است فاصله‌های فیزیکی و روانی میان مردم و اصحاب قدرت را تا آن جا که می‌تواند کاهش دهد رفتارهای زیبایی است. حتی انتخاب حجت الاسلام ابوترابی فرد به عنوان یک «اصولگرای معتدل» که سابقه تندروی در بیان نظرات خود ندارد هم می‌تواند نوعی واکنش مثبت به انتقادات در سطح جامعه در این حوزه باشد اما مشکل اساسی این است که تمامی این تغییرات – کم یا زیاد – شکلی است و در محتوای نمازهای جمعه و یا اندیشه‌ای که از طریق این‌تریبون به جامعه منتقل می‌شود مطلقا هیچ تغییری ایجاد نشده است.

ایراد اساسی این موضوع در همین جاست. واقعیت آن است که کسر قابل توجهی از منتقدان نمازهای جمعه به زندگی شخصی ائمه جمعه و یا نوع رابطه ظاهری این افراد با مردم و این قبیل مسائل کاری نداشته و اساسا این موضوعات را لایه ظاهری رفتار هر کنشگر سیاسی و اجتماعی می‌دانند. آنچه محل نقد و دوری مردم حاضر در متن جامعه از این آیین سیاسی – عبادی شده است اصولا در حوزه اندیشه‌ای تعریف می‌شود و تقلیل آن به تغییرات سطحی و انتشار چند عکس و فیلم از ساده زیستی‌ مسئله را حل نخواهد کرد.