کوروش محمدی (جامعه‌شناس و رئیس انجمن آسیب شناسی اجتماعی کشور) درباره آیین باستانی چهارشنبه سوری و ورطه ای که هم اینک گرفتار آن شده است، گفت: چهارشنبه سوری به عنوان یک آیین چندصد ساله، پا به پای نوروز، از جمله مراسمِ آیینیِ ایرانیان بوده است، این آیینِ کهن دارای هویت و تاریخچه‌ای است که ارتباطی به مسائل سیاسی روزِ ما ندارد.

با نسلی مواجهیم که فقط هیجانات چهارشنبه سوری را می‌شناسد
وی با اشاره به اینکه چهارشنبه سوری، از دیرباز صرفاً بهانه ای برای کسب آرامش و تولید نشاط و سرزندگی در بین ایرانیان بوده تا بعد از یکسال، جمعی را گرد هم آورد، افزود: متاسفانه در این سال‌ها هنوز نتوانسته‌ایم چهارشنبه‌سوری را بپذیریم. مراجع خبری و متولیان ما سعی می‌کنند، حتی از واژه چهارشنبه آخر  سال بجای چهارشنبه سوری استفاده کنند! این عنوان چهارشنبه آخر سال در واقع پیوند نامانوسی با آیین چهارشنبه سوری دارد و بیشتر تداعی‌گر اهل قبور است و همین موضوع، یک مقدار فاصله بین باور متولیان و مردم ایجاد کرده است.محمدی ادامه داد: مشکل اصلی اینجاست که ما امروز با نسلی مواجه هستیم که هیچ چیز از چهارشنبه سوری نمی داند، اما هیجاناتش را می شناسد و با این آیین بعنوان یک پارامتر و مولفه هیجانی مواجه است و آن هیجاناتی که به هر دلیل در نسل نوجوان و جوانِ امروزِ ما جاری و گاهی نیز غلیان شده است، خود را بصورت سرکش و یاغی در قالب و چارچوب تعقیب و گریز نشان داده و موجب بروز انحرافاتی از آیین واقعی چهارشنبه سوری شده است.

سعی کردیم چهارشنبه سوری را مانعی برای اخلاق معرفی کنیم
این جامعه شناس با اشاره به اینکه آیین چهارشنبه سوری، در ذات خود، به هیچ عنوان قائل به ایجاد خسارت یا آسیب به دیگران نیست، از برگزاری این مراسم در کمال صلح، آرامش، شادی و نشاط، بعنوان خصیصه اصلیِ آن یاد کرد و گفت: اما امروز متاسفانه شاهد انحرافاتِ  ایجاد شده در چهارشنبه سوری به سمت تولید بمب دستی و انفجارهای آنچنانی هستیم که هیچ کدام، هیچ سنخی و ارتباطی با آیین واقعی آن ندارد و این نتیجه نبودِ پذیرشِ مراسم چهارشنبه سوری با نگرش مثبت، از سوی ما بوده است.رییس انجمن آسیب شناسیِ اجتماعی کشور گفت: ما در طول این سالها نتوانستیم چهارشنبه سوری را بعنوان یک واقعیت در جامعه بپذیریم و همیشه با افکار و دیدگاه های منفی با این موضوع برخورد و سعی کردیم که چهارشنبه سوری را بعنوان یک مانع برای فرهنگِ عام و مانعی برای اخلاق معرفی کنیم و بدون اینکه توصیف مثبت یا تاریخچه ای از آن ارائه دهیم، مرتکب خطای بزرگی شدیم که این مشکل بزرگ را امروز پیش روی خود می بینیم.

ایجاد شکاف عمیق میان مخالفان چهارشنبه سوری و مردم
محمدی افزود: طی سالهای اخیر فقط با چهارشنبه سوری مخالفت کردیم، اینجاست که بین آن نسل جوانی که بدون هیچ دلیلی، چهارشنبه سوری را پذیرفته و فقط با هیجاناتش آشناست، در مواجهه با کسی که بدون هیچ دلیل و توجیه قانع کننده‌ای، چهارشنبه سوری را رد می کند، یک شکاف عمیق، بوجود آمده و اینجاست که می بینیم حتی متاسفانه در حق بسیاری از دستگاه‌ها مثل پلیس ظلم می کنیم و آنها را در روز چهارشنبه سوری در نقطه مقابل مردم قرار می دهیم.وی با بیان اینکه معتقد است این آیین باید براساس همان فرایندِ سنتیِ خود دیده و پذیرفته شود، افزود: باور من بر این است که شهرداری ها، آتش نشانی، اورژانس و نیروی انتظامی و همه دستگاه هایی که در این زمینه مسئولیت و تکالیفی دارند، بیایند و محلهایی را مشخص کنند تا مردم در زمان معینی آیین چهارشنبه سوری را برپا و هیجاناتشان را تخلیه کنند و بروند.او ادامه داد: بدون شک با چنین اقدامی، به نگاهی که در نسل نوپای  نوجوان و جوانِ جامعه وجود دارد، احترام گذاشته می شود و این همراهی، باعث کاهشِ رفتارهای نابهنجار و تعقیب و گریزها و حرکتهای هیجانی که باعث ساختن بمب و نارنجک دستی خطرناک شده، خواهد شد چرا که با این کار، او در لوای یک پذیرش جمعی و با احساس امنیت، یک برنامه آیینی را اجرا می کند.این جامعه شناس با تاکید بر اینکه ما هیچگاه این روش را نیازموده و در عوض همواره با آن مخالفت کرده ایم، اظهار داشت: دستگاه رسانه ای ما به شدت در این زمینه خطا کرده است چرا که در طول سال، رسانه های ما هیچ صحبتی درباره چهارشنبه سوری نمی کنند!  سه روز مانده به چهارشنبه سوری، شروع می کنند به انتشار و پخش عکس های و تصاویر جرح و  زخم و کشت و کشتار و ...! که این عملاً جواب نداده است.

نباید مردم را از آیین‌های سنتی دور کنیم
وی گفت: در چنین فضای منفی، آن فردی که می خواهد نخستین بار چهارشنبه سوری را تجربه کند، احساس می کند که ما می خواهیم او را از حقی محروم کنیم! اینجاست که لزوم تغییر نگاه و نگرشِ کنونی، احساس می شود. ما باید از یک جا شروع کنیم و این آیین را بپذیریم. مثل نوروز! ما نوروز باستانی را پذیرفته ایم و هیچ اتفاقی هم برای جامعه نیفتاده است نه برای دینمان و نه برای مذهبمان.او افزود: مردم ما، مردمی مسلمان، شیعه دوازده امامی و به عقایدشان نیز به شدت پایبند و حساس هستند. بنابراین اگر آیینی مثل چهارشنبه سوری را که از باستان نزد ایرانیان بوده و تا امروز نیز ادامه داشته است، بپذیریم، قطعاً نه تنها تولید مشکل و خسارت نمی کند، بلکه منجر به احساس همراهی با یک نسلِ هیجانی جامعه شده و یک کانال ارتباطی و پذیرشی متقابل ایجاد خواهد کرد تا نوجوانان و جوانان نیز توصیه های ما را بپدیرند. در سایه آن هم می توانیم نسلی را از حس تعلقش به جامعه و مسائل سنتی خود دور نکنیم.

صداوسیما با نفی چهارشنبه سوری، موضوع را داغ‌تر نکند
باید کنار مردم بود
این جامعه شناس گفت: در شرایط کنونی، در واقع ما زحمت دستگاه قضایی، انتظامی، اورژانس و آتش نشانی  را بیشتر کرده ایم، در حالی که می توان با روشی متفاوت از گذشته، در کنار خودِ مردم، فقط هدایت و نظارت کنیم که خودشان در یک محلی این آیین را برگزار کنند. طبیعتاً چند نوجوان که ضریب هیجانشان هم بالاست، زمانی که در کوچه و محل زندگی‌شان، برخورد و ممانعت ببینند، در خیابانهای دیگر رها می شوند و با بمب های دستی، اتفاقات ناگواری را که بسیار در این سالها دیده ایم که حتی منجر به فوت نیز شده است، رقم می زنند.وی با بیان اینکه برای تغییر شیوه کنونی می‌توان راهکارهای کوتاه مدت و بلند مدت را تدوین و لحاظ کرد گفت: طبیعتاً اکنون در فاصله یکی دو روز تا چهارشنبه سوری، زمانی نداریم و من معتقدم در این فاصله تنها کاری که می توان انجام داد، این است که صدا و سیما نباید با توصیف منفی درمورد چهارشنبه سوری، دوباره این موضوع را داغ کند و همه شبکه ها پر شود از پخش تصاویر آزاردهنده در جهت منفی جلوه دادن چهارشنبه سوری.محمدی ادامه داد: از طرفی رسانه های دیگر می توانند به کمک صدا و سیما بیایند، در مورد این آیین و مثلاً تاریخچه اش و نیز درباره فضای شاد و با نشاط چنین مراسمی صحبت کنند. اینکه در برخی شرایط حتی از به کار بردن واژه چهارشنبه سوری هم اجتناب می کنیم، می‌تواند آسیب زا باشد. به هر حال مخاطبین انتظار دارند واقعیت را همانگونه که هست بیان کنیم.

انتقاد از نصب بنرهای دست و پای قطع شده در شهر
او افزود: چهارشنبه سوری در ارتباط با نوروز باستانی ما است، لذا ما اکنون نیاز داریم در راهبرد و راهکار کوتاه مدت، در کنار بخشی از جامعه که این آیین را پذیرفته و یا احساس می کند این آیین، بخشی از رسوم باستانی و سنتی اش است، بایستیم و او را هدایت کنیم. با این کار میزان آسیب ها و ناهنجاری های نسل نوجوان کنترل و بازار مافیایی سودجویانی را که با تزریق بمب دستی و مواد آتش زای خطرناک در جامعه، چهارشنبه سوری را پر خطر و جیب خود را پر می کنند، تعطیل کنیم.رییس انجمن آسیب شناسیِ اجتماعی کشور، از بنرهای حاوی عکسها و دست و پای قطع شده و چشمهای کور شده که در این روزها توسط شهرداری بر در و دیوار شهر نصب شده انتقاد کرد و گفت: بجای این کار، باید برویم به سمت توصیف مثبت و تاریخچه ای از این آیین، وقتی دستگاه‌های مختلف که اکنون درگیر این مراسم هستند، در کنار مردم باشند و بر جشن آنها نظارت کنند، آنوقت دیگر سره از ناسره جدا می شود و کسی که آدم نابهنجاری است اینجا خودش را نشان می دهد، اما امروز ما متاسفانه چون کل قضیه را همچنان نفی می کنیم و نمی پذیریم، جوری رفتار کرده ایم که نتوانسته ایم آدم بهنجار و نابهنجار را از یکدیگر تمیز دهیم.

افزایش فرهنگ خشونت در جامعه
او در ادامه، برنامه بلند مدتِ مدنظر خود را برای خارج شدن از معضل کنونی اینگونه تشریح کرد: باید در طول سال، از طریق دستگاه های تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش و همینطور دستگاه های فرهنگِ عمومی؛ مثل ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات و همچنین تریبون هایی که داریم؛ از جمله وعاظ محترم بیاییم و این آیین را در قالب یک آموزشِ اجتماعی و نه با وصف منفی، بلکه با همان وصفِ واقعیِ  چهارشنبه سوری، روی مردم، خانواده ها و نسل نوجوان و جوان کار کنیم. مطمئناً در چارچوب این آموزشهای اجتماعی، می‌توانیم جامعه را مجاب کنیم و دیگر نیازی نیست که چند روز مانده به چهارشنبه سوری، دست پاچه شویم و دوباره شروع به منفی‌بافی و برخوردهای چکشی علیه این آیین کنیم.وی با تاکید بر اینکه فرهنگ خشونت در چهارشنبه سوری، سال به سال رو به افزایش بوده است، گفت: آمارها این طور نشان می دهد. البته آمار مرگ و میر و قطع دست و پا و معلویت شاید در برهه ای کم شده باشد، اما ملاک، این آسیب ها نیست، بلکه معیار، رفتارهای نابهنجاری است که خارج از اصول و آیین چهارشنبه سوری رخ می دهد که این رفتارها رو به گسترش است.

چهارشنبه سوری آیین سنتی است؛ امنیتی‌اش نکنیم
محمدی ادامه داد: ترقه های عجیب، نورافشانی های بیجا، فشفشه های خطرناک و پر سر و صدا و ... اینها را باید بعنوان رفتارهای نابهنجار درنظر بگیریم؛ این هنجار گریزی‌ها سال به سال رو به فزونی بوده است، احتمالاً فقط در مقایسه سال ۹۵ و ۹۶ یک کاهشی وجود داشته که آنهم صرفاً بخاطر حادثه تلخ پلاسکو و جریحه دار شدن احساسات مردم و البته احترام و عزتی بود که مردم برای شهدای آتش نشان قائل شدند.این جامعه شناس با بیان اینکه اگر خودِ واقعیِ چهارشنبه سوری را برای  نوجوان به درستی معرفی کنیم، طبیعتاً برپاییِ این آیین با ترقه و بمب دستی همراه نخواهد شد و در نهایت می شود با به پا کردن دو تکه آتش و پریدن از آن، مراسم را برگزار کرد ،افزود: نوجوان و جوان ما از طرف دشمن هدف گذاری شده است، دشمن ما نمی آید روی پیرمرد و پیرزن ما کار کند، دقیقاً می رود سراغ نوجوان ما و روی افکار، عقاید و نگرشهایش کار می کند، لذا ما نیاز داریم که روی محکم سازی عقاید این نسل کار کنیم و در عین حال با همین نگاه  و توجه به سنتِ  آیینی و باستانی جامعه، می توانیم او را از توجه به فرهنگِ بیگانه، بی نیاز کنیم. چهارشنبه سوری یک آیین سنتی است که باید واقعیتِ آن را پذیرفت، نه اینکه اطرافش حساسیت ایجاد و آن را تبدیل به یک مسئله امنیتی کنیم.

بهار نیوز