از شکستن ظرف کهنه تا تخم‌مرغ بازی

به گزارش ایسنا، شهر تاکستان که به دیار تات‌ها مشهور است دارای فرهنگ، آداب و سنن خاصی و کم‌نظیری است، یکی از این مراسم کهن؛ آداب‌ورسوم خاص عید نوروز است.مردم این شهر برای استقبال از نوروز این مراسم خاص را انجام می‌دهند؛ مراسمی که معمولاً به سه بخش قبل از عید، روز عید و پس از عید تقسیم می‌شود.
  نو و تمیز کردن خانه‌ها
عباس رحمانی کارشناس زبان تاتی درباره این سنت دیرینه که از روزگاران قدیم تا به امروز همراه با آداب‌ورسوم خاص جشن گرفته می‌شود می‌گوید: درگذشته به جهت بافت خاص خانه‌های قدیمی که عموماً از مصالح ساده استفاده می‌شد مانند خانه‌های کاه‌گلی، زن‌ها برای نو کردن نمای خانه‌ها از ماده‌ای به نام [لاوُیَه] که مخلوطی از آب، گچ، خاک و کاه بسیار ریز بود، استفاده می‌کردند که در دو نوع سفید برای پایین نما و قرمز برای بالای دیوارها وجود داشت.رحمانی تأکید می کند: این کار فقط توسط زن‌هایی که تبحر خاصی در آن داشتند انجام می‌گرفت و پشت‌بام هم معمولاً توسط مردها به جهت جلوگیری از نفوذ آب باران‌های بهاری، گل‌اندود می‌شد.وی ادامه می‌دهد: زن‌ها حتماً کل خانه را تمیز می‌کردند که این کار با شستشوی فرش، گلیم و نظافت پنجره‌ها پایان می‌یافت و سپس با کاشتن سبزه، برکت را از خداوند آرزو می‌کردند.
 سبزه عید
رحمانی با اشاره بر کاشتن سبزه عید می‌گوید: معمولاً زن‌ها با کاشتن هفت نوع سبزه از قبیل: عدس [مَرجومَکه] جو [یُو] گندم، نخود، لوبیا و ارزن [قرص] از خداوند طلب برکت می‌کردند؛ نکته قابل‌توجه ماجرا این بود که هر سبزه‌ای که بهتر سبز می‌شد، کشاورزان در آن سال آن را بیشتر کشت می‌کردند چون اعتقاد داشتند برکت و شگونش بیشتر است.
چهارشنبه‌سوری
رحمانی از دیگر مراسم مهم قبل از شروع نوروز را مراسم چهارشنبه‌سوری [کِله کِله چارشنبه] عنوان می‌کند و می‌گوید: تات ها برای این مراسم یک شعر به زبان تاتی داشتند؛ به این صورت که عید بُومه چارشنبه سوری/ گَلبَرَ بِشکِنج، تاکِنه، حوری/ آتش جو رَیَه سو کویَه، فوری، بدین معنی که عید آمد و چهارشنبه‌سوری است و تاکنه یعنی همان ظرف سفالی قدیمی را بشکن و در سه جا آتش مهیا کن.
شکستن ظرف کهنه
عباس رحمانی اظهار می‌کند: یکی از اعتقادات تات‌های تاکستان در زمان قدیم این بود که قبل از شروع نوروز، ظرف سفالی بزرگی یا همان تاکِنه که از آن در طول سال استفاده می‌کردند، بر بالای پشت‌بام برده و آن را به پایین انداخته و می‌شکستند چون بر این باور بودند که با شروع سال نو باید کهنگی را از خود و خانه دور کرده و با خرید وسایل و ظروف نو به استقبال سال نو و بهار بروند.
تخم‌مرغ‌بازی
کارشناس زبان تاتی در ارتباط با مراسم تخم‌مرغ‌بازی اظهار می‌کند: در این مراسم عده‌ای از جوانان [جالَه جولون] بازی مهیجی به اسم تخم‌مرغ بازی انجام می‌دادند به این صورت که با پوشیدن لباس‌های محلی از جمله جلیقه، کلاه نمدی و شال به محلات مختلف شهر [سَنکل، دویار راه، شررا، اَکَرا، دَره مَله] می‌رفتند و پس از بازی و برنده شدن با تخم‌مرغ‌هایی که جایزه گرفته بودند، به خانه برمی‌گشتند، دراین‌باره هم شعری تاتی با این مضمون [کَرخا وازی، جالون مونَه غوغاش دَشت/ زاغ جوشِ را، هر کس داواش دَشت] سروده شده است.
مراسم جشن عروسی در ایام عید
رحمانی می‌گوید: یکی دیگر از این مراسم قبل از شروع بهار و نوروز، این بود که معمولاً کسانی که قصد برگزاری مراسم عروسی داشتند، اگر در بین نزدیکان و همسایگان خانواده داغدار و عزاداری بود، به‌اتفاق ریش‌سفیدان با شیرینی، لباس نو و کله‌قند به خانه آن‌ها می‌رفتند و ضمن درآوردن لباس عزا از تن صاحبان عزا و پوشاندن لباس سفید و شاد، با دلجویی، احترام و دعوت از آن‌ها برای شرکت در مراسم عروسی، برای برگزاری جشن، کسب اجازه می‌کردند و معمولاً هم رسم بر این بود که چنین مراسمی با سنگینی و وقار بیشتری به‌جهت رعایت حال صاحبان عزا برگزار می‌شد.
آداب‌ورسوم عیدی دادن
رحمانی عنوان می‌کند: از دیگر مراسم استقبال از عید، ارسال عیدی برای نوعروسان [نومازِیَه] بود که با وسایلی ازجمله حنا [خَنه]، لباس نو، برنج [پِلا] و کلّه قند همراه بود؛ همه این وسایل در داخل سینی [مَرجُومه] بزرگی قرار می‌گرفت و زن‌ها با پوشیدن لباس محلی و تزیینات مخصوص این سینی با پارچه‌های نو و زرین را، به خانه نوعروس می‌بردند و در اصطلاح محلی به این عمل؛ پِلا بری می‌گفتند. رسومات مختلفی در بین تات زبان‌های تاکستان مرسوم بوده که اصغر فردنیا یکی از اهالی تات زبان در این باره می گوید: مردم تاکستان با دعوت از سایر اقوام تات که در هم‌جواری شهر و استان بودند، شکوه بیشتری به مراسم نوروز می‌بخشیدند.وی اضافه می کند: معمولاً تات‌های طالقان و الموت با خواندن اشعار تاتی مختص منطقه خود، نوروز را به تاکستانی‌ها تبریک می‌گفتند.هر منطقه از استان قزوین در ایام نوروز دارای آداب و رسوم مختص خود است که بسیاری از این سنن به دلیل غرق شدن مردم به ویژه جوانان در فضای مدرن در معرض فراموشی قرار دارند؛ بنابراین باید با شناخت و عمل به آداب و رسوم گذشتگان خود برای حفظ میراث فرهنگی ملموس و معنوی کهن سرزمین قزوین گامی بلند برداریم.